18 Οκτώβρη 1943: «Κατάρα να ’χουν αδελφέ, προδότες και Εγγλέζοι που με τις λίρες άναψαν φωτιά σ’ όλα τα μέρη…»

Ένα τραγικό περιστατικό που αναδεικνύει με τα πιο μελανά χρώματα, αυτά του θανάτου,  τον δόλιο ρόλο που διαδραμάτισαν εναντίον του λαού μας οι Άγγλοι ιμπεριαλιστές – σύμμαχοι κατά τα άλλα στον αγώνα ενάντια στον φασίστα καταχτητή… – έλαβε χώρα στις 18 του Οκτώβρη 1943 στην ορεινή Θεσπρωτία.

Οι Άγγλοι μέσω της σταλμένης στη χώρα μας Βρετανικής στρατιωτικής αποστολής, προκειμένου να αποχτήσουν τον πλήρη έλεγχο στην Ελλάδα και να επανέλθει η κυρίαρχη τάξη στην εξουσία μετά το τέλος του πολέμου, έκαναν τα πάντα για να υπονομεύσουν την ΕΑΜική Αντίσταση και να ελέγξουν τον ΕΛΑΣ. Η δημιουργία του ΕΔΕΣ και άλλων ένοπλων τμημάτων έγινε για να χρησιμοποιηθούν ως αντίβαρο του ΕΛΑΣ. Με πλήρη στρατιωτική, οικονομική υποστήριξη και την καθοδήγηση των Άγγλων, ο ΕΔΕΣ δρούσε με κύριο στόχο την αποδυνάμωση του απελευθερωτικού στρατού. Εξαπέλυε κύματα τρομοκρατίας στις περιοχές που έλεγχε, εξαγόραζε συνειδήσεις με τις λίρες των Άγγλων που κυριολεκτικά έρρεαν γι’ αυτό το σκοπό, έστηνε προβοκάτσιες, επιτιθόταν στρατιωτικά με λύσσα στον ΕΛΑΣ. Έπρεπε με κάθε μέσο να εμποδιστεί ο λαός μετά την Κατοχή να γίνει κυρίαρχος στον τόπο του και να αποφασίζει ο ίδιος για τις τύχες του.

Όταν ο ΕΛΑΣ αντιμετώπιζε τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών, από τον Οκτώβρη του 1943 μέχρι τον Φλεβάρη του 1944,  δεχόταν χτυπήματα από τις δυνάμεις του ΕΔΕΣ στην Ήπειρο και αλλού. Σε μια τέτοια σύγκρουση στις 18 του Οκτώβρη 1943, στην ορεινή τοποθεσία «Βελίκα», μεταξύ των χωριών Γλούστας (σημερινή ονομασία Κεφαλοχώρι) και Λίστας, σκοτώθηκαν ο 21χρονος αντάρτης του ΕΛΑΣ Βαγγέλης Λιάρος και ο 17χρονος πρωτοξάδελφός του, αντάρτης του ΕΔΕΣ Μίλτος Λιάρος.

Στο τραγικό αυτό περιστατικό αναφέρεται ο Νίκος Γ. Ζιάγκος στο εξάτομο έργο του «Αγγλικός ιμπεριαλισμός και Εθνική Αντίσταση 1940- ’45».

Τα δυο ανταρτόπουλα Μίλτος Λιάρος (αριστερά) και Βαγγέλης Λιάρος, από την Κοκκινιά Θεσπρωτίας, που αδικοσκοτώθηκαν στις 18 του Οκτώβρη 1943

«(…)Χαρακτηριστικό της σύγκρουσης αυτής είναι ο φόνος δυο πρώτων ξαδέλφων, που έγιναν υπό τις ακόλουθες συνθήκες: Στη μάχη τραυματίζεται από σφαίρα ΕΔΕΣίτη ο ΕΛΑΣίτης Βαγγέλης Λιάρος. Όταν έπεσε, φώναξε τον ξάδελφό του Μίλτο Λιάρο στο απέναντι στρατόπεδο του ΕΔΕΣ να τον σώσει. Ο ΕΔΕΣίτης Μίλτος τρέχει και φροντίζει να του επιδέσει το τραύμα. Την ώρα που ο ένας τον άλλον βοηθούσε, η ριπή σταμάτησε κάθε κίνηση, σκότωσε τα δύο ανταρτάκια, τα ’στειλε αμούστακα στον άλλο κόσμο. Το ντουφέκι κι οι σφαίρες του Άγγλου ιμπεριαλιστή δεν είναι για τέτοιες ανθρώπινες σκηνές. Δόθηκαν για το αίμα. Με ιδιαίτερη συγκίνηση οι Ηπειρώτες τραγούδησαν τους δυο αντάρτες που έπεσαν στη Βελίκα, τα πρώτα ξαδέλφια, τους Λιαραίους:

Κατάρα νάχουν

Το μάθατε τι έγινε στης Λίστας τις ραχούλες;
Μαυροντυθείτε αδελφές, κλάψτε πικρές μανούλες.
Ο Σκεύης* κάνει πόλεμο τρεις μέρες και τρεις νύχτες
κι είναι τα παλικάρια του λίγα και διαλεγμένα.
Όλα παιδιά ανύπαντρα και μικροπαντρεμένα.
Βόλι πικρό εχτύπησε το Λιάρο το Βαγγέλη
το βογγητό ακούστηκε στου Ζώτου** το ασκέρι.
Κι έτρεξ’ ο Μίλτος σαν αυτός, στην αγκαλιά τον παίρνει.
Βγάζει του δένει την πληγή και σιγανά του λέει:
Κατάρα να ’χουν αδελφέ, προδότες και Εγγλέζοι
που με τις λίρες άναψαν φωτιά σ’ όλα τα μέρη.
Τ’ άκουσ’ ο γιούδας και τραβά, κρυφά με το πιστόλι
και σκότωσε τους δυο αδελφούς, κλάψτε λεβέντες όλοι».

*Διοικητής του τμήματος του ΕΛΑΣ
**Διοικητής του τμήματος του ΕΔΕΣ

Τα δυο νεαρά ξαδέλφια κατάγονταν από την Κοκκινιά Θεσπρωτίας, όπου μεγάλωσαν και  ζούσαν στο ίδιο σπίτι. Μετά τη συμπλοκή μεταφέρθηκαν στο δημοτικό σχολείο της Λίστας και στη συνέχεια στο νεκροταφείο του χωριού όπου θάφτηκαν τα άψυχα σώματά τους. Το 1946 μια ομάδα ανταρτών μετέφερε τα οστά τους στο νεκροταφείο της Κοκκινιάς και τα τοποθέτησαν στον ίδιο τάφο, έτσι που μήτε ο θάνατος να τους χωρίζει…

Το σπίτι στην Κοκκινιά Θεσπρωτίας, όπου μεγάλωσαν και έζησαν μαζί ο Βαγγέλης και ο Μίλτος Λιάρος

Αξίζει να αναφερθούν οι συγγενικοί δεσμοί των αξέχαστων ανταρτών με δυο σημαντικά πρόσωπα που τις επόμενες δεκαετίες ξεχώρισαν για διαφορετικούς λόγους ο καθένας.

Ο Μίλτος Λιάρος ήταν μεγαλύτερος αδελφός του Κώστα Λιάρου, ιστορικού στελέχους της τοπικής αυτοδιοίκησης τα χρόνια της μεταπολίτευσης, που έδωσε ένα ξεχωριστό νόημα στην ιδιότητα του δημάρχου. Ενός θαυμάσιου ανθρώπου και αγωνιστή που αφιέρωσε τη ζωή του στους αγώνες της εργατικής τάξης, του ΚΚΕ και του λαού της περιοχής (που τον τίμησε εκλέγοντάς τον για τέσσερις τετραετίες κοινοτάρχη και μία δήμαρχο) και έχαιρε της εκτίμησης και του σεβασμού των πολιτικών του αντιπάλων. Επί των ημερών του κομμουνιστή Κώστα Λιάρου το Ζεφύρι έγινε μια σύγχρονη πόλη και δεν είναι λίγοι αυτοί που σήμερα τον θυμούνται και μιλούν στους νεότερους για την τεράστια προσφορά του.

Στενή συγγένεια συνέδεε τον Βαγγέλη Λιάρο με τον σπουδαίο ποιητή στιχουργό, που όλοι γνωρίσαμε ως Άλκη Αλκαίο (έφυγε πρόωρα από τη ζωή στα 63 του χρόνια), αλλά το πραγματικό του όνομα ήταν Βαγγέλης Λιάρος. Ο αδικοχαμένος αντάρτης ήταν αδελφός του πατέρα του. Ο στιχουργός πήρε το όνομά του προς τιμή του αντάρτη θείου του…