Άλμπερτ Σπέερ – Απολίτικος τεχνοκράτης ή πρωταγωνιστής του Γ’ Ράιχ;
Ο Σπέερ δεν ήταν απλώς εκτελεστικό όργανο του Χίτλερ, αλλά ενεργός συνδιαμορφωτής της ναζιστικής πολιτικής, όχι μόνο ως βασικός αρχιτέκτονας του καθεστώτος, αλλά και ως υπεύθυνος της πολεμικής βιομηχανίας για ένα μεγάλο μέρος του πολέμου.
Ο Άλμπερτ Σπέερ αποτελεί μια από τις πιο προβεβλημένες μορφές της ναζιστικής ηγεσίας, καθώς χάρη στη συγκριτικά επιεική αντιμετώπισή του από το δικαστήριο της Νυρεμβέργης αφιέρωσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην εδραίωση της υστεροφημίας του. Σε αυτό συνέβαλαν τα απομνημονεύματά του, που δημοσιεύτηκαν το 1969 κι έγιναν από τα μεγαλύτερα μπεστ-σέλερ της ΟΔΓ. Εκει αυτοπαρουσιάζεται ως ένας απολίτικος τεχνοκράτης, που “παρασύρθηκε” από τη “χαρισματική προσωπικότητα” του Φύρερ.
Μια ανασκόπηση της πορείας του αποδεικνύει πόσο έωλες είναι αυτές οι προσπάθεις δικαιολόγησης των πράξεών του. Ο Σπέερ δεν ήταν απλώς εκτελεστικό όργανο του Χίτλερ, αλλά ενεργός συνδιαμορφωτής της ναζιστικής πολιτικής, όχι μόνο ως βασικός αρχιτέκτονας του καθεστώτος, αλλά και ως υπεύθυνος της πολεμικής βιομηχανίας για ένα μεγάλο μέρος του πολέμου.
Γεννήθηκε στο Μανχάιμ της Γερμανίας στις 19 Μάρτη 1905 και ακολούθησε τα χνάρια του πατέρα του σπουδάζοντας αρχιτεκτονική σε μια σειρά πολυτεχνικών σχολών. Το 1928 διορίζεται επιστημονικός συνεργάτης πανεπιστημίου, ενώ δυο χρόνια μετά ακούει για πρώτη φορά ομιλία του Αδόλφου Χίτλερ. Ενθουσιάζεται τόσο που μέσα σε ένα χρόνο μπαίνει τόσο στο ναζιστικό κόμμα, όσο και στα τάγματα εφόδου. Αναλαμβάνει σύντομα έργα για λογαριασμού του κόμματος, ενώ μετά την άνοδο των ναζί στην εξουσία το 1933 αναδεικνύεται σε έναν από τους στενότερους συνεργάτες του φύρερ. Μετά το θάνατο του αγαπημένου αρχιτέκτονα του Χίτλερ Πάουλ Λούντβιχ Τρόοστ, γίνεται ο σημαντικότερος αρχιτέκτονας του Ράιχ. Μεταξύ άλλων ανέλαβε την ανακαίνιση του υπουργείου προπαγάνδας και της καγκελαρίας, όπως και το φωτισμό των κομματικών συνεδρίων των ναζί στη Νυρεμβέργη.
Ένα από τα πιο φιλόδοξα σχέδια που του ανατέθηκαν ήταν η μετατροπή του Βερολίνου σε “Πρωτεύουσα Γερμάνια του Γ’ Ράιχ”, για την οποία σχεδίασε μακέτες με πομπώδη νεοκλασικιστικά κτίρια, υπό την προσωπική επίβλεψη του Χίτλερ, ο οποίος ήταν διατεθειμένος να διαθέσει αμύθητα ποσά για την υλοποίηση του. Ο πόλεμος και η ήττα της Γερμανίας έθαψαν τα σχέδια αυτά κάτω από τα ερείπια.
Με το ξέσπασμα του πολέμου ασχολείται κυρίως με αμυντικά έργα, ενώ το 1942 μετά το θάνατο του υπουργού εξοπλισμών Φριτς Τοντ σε αεροπορικό δυστύχημα, πήρε τη θέση του, αποκτώντας τον έλεγχο του συνόλου της πολεμικής βιομηχανίας. Είναι υπέυθυνος για τη μαζική χρήση καταναγκαστικής εργασίας από ξένους εργάτες και κρατούμενους των στρατοπέδων συγκέντρωσης, η οποία επέτρεψε στην αμυντική βιομηχανία να λειτουργήσει απρόσκοπτα σχετικά ως το 1944.
Τον ίδιο χρόνο αρρωσταίνει βαριά, ενώ το όνομά του εμπλέκεται στην απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ στις 20 Ιούλη 1944, με τον ίδιο να κατορθώνει να αποσείσει τις υποψίες για επαφές με τον κύκλο του Στάουφενμπεργκ, που είχε αναλάβει την εκτέλεση της απόπειρας. Ο ισχυρισμός του ίδιου του Σπέερ αργότερα στη δίκη του πως επιχείρησε να δηλητηριάσει το Χίτλερ δεν τεκμηριώνεται ωστόσο. Έδειξε όμως ενδιαφέρον για την κατά το δυνατόν ανεμπόδιστη συνέχεια της καπιταλιστικής οικονομίας στη μεταπολεμική Γερμανία, αγνοώντας διαταγές για την εφαρμογή πολιτικής καμένης γης κατά τη συμμαχική προέλαση, κάτι που του αναγνωρίστηκε ως ελαφρυντικό στη δίκη του. Συνελήφθη στις 23 Μάη 1945 και στη δίκη της Νυρεμβέργης ήταν από τους λίγους που ομολόγησε την ενοχή του για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, αν και αποδεδειγμένα είπε ψέμματα πως αγνοούσε τις προθέσεις των ναζί για την εξόντωση των Εβραίων. Καταδικάστηκε μετά από έντονες διαφωνίες των δικαστών σε 20 χρόνια φυλάκισης, ποινή την οποία εξέτισε πλήρως, καθώς οι ποικίλες απόπειρες απονομής χάριτος από την οικογένειά του αλλά και αστούς πολιτικούς προσέκρουσαν σε σθεναρή σοβιετική αντίσταση. Μετά την απελευθέρωσή του συνέγραψε σειρά έργων που είναι χρήσιμες πηγές για την ιστορία του Γ’ Ράιχ, εφόσον φυσικά απομονωθούν τα πραγματικά στοιχεία από το πλήθος αποσιωπήσεων, ωραιοποιήσεων και στρεβλώσεων που εξυπηρετούν τους ιδιοτελής στόχους του συγγραφέα τους. Ο Σπέερ έφυγε στη διάρκεια επίσκεψής του στο Λονδίνο σαν σήμερα το 1981 μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο.
