«Εκτός από δεξιός, είναι πολύ αξιοπρεπής άνθρωπος…δε δέχεται διαταγές από βασιλιάδες…μόνο από Αμερικανούς…»

Στις 9 του Δεκέμβρη 1883 γεννήθηκε ο Αλέξανδρος Παπάγος, πολιτικός και στρατιωτικός που το όνομά του συνδέθηκε με μερικά από τα σημαντικότερα γεγονότα στη χώρα μας κατά τον 20^ο αιώνα. Επικεφαλής του στρατού κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο και στο τελευταίο στάδιο του εμφυλίου, και Πρωθυπουργός από το 1952 έως το θάνατό του.

Επιγραμματικά, επί πρωθυπουργίας του δημιουργήθηκε η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ – σημερινή ΕΥΠ), συνεχίστηκαν οι διώξεις κατά των κομμουνιστών, εκτελέστηκε ο Νίκος Πλουμπίδης, υπογράφτηκε η συμφωνία εγκατάστασης των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα.

Ο Παπάγος διαδέχτηκε στην πρωθυπουργία τον Πλαστήρα, κερδίζοντας τις εκλογές της 16^ης του Νοέμβρη 1952. Ο Πλαστήρας ήταν πρωθυπουργός στην εκτέλεση του Μπελογιάννη. Γράφει χαρακτηριστικά ο Βασίλης Ραφαηλίδης στην «Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελληνικού κράτους 1830-1974» (εκδ. του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 1993):

«Σε τούτο το διάστημα έχει συλληφτεί και ο Πλουμπίδης, αλλά αυτόν θα τον εκτελέσει η επόμενη κυβέρνηση, του Παπάγου. Ο Πλαστήρας έκανε το καθήκον του προς την πατρίδα, δηλαδή τους Αμερικανούς. Η σειρά του Παπάγου τώρα, που είναι πανέτοιμος…»

Αλέξανδρος Παπάγος. Από αριστερά, όπως οι δείκτες του ρολογιού: Με τον Νικόλαο Πλαστήρα. Με τον Ιωάννη Μεταξά. Έφιππο «εθνικόφρον» απόβρασμα επιδεικνύει κομμένο κεφάλι αντάρτη. Τσούγκρισμα πασχαλινού αυγού με τον Αμερικανό στρατηγό Βαν Φλιτ, επικεφαλής των αμερικανικών δυνάμεων στην Ελλάδα τα χρόνια του εμφυλίου. «Εθνικόφρονες» στρατιωτικοί στο Γράμμο. Ο κομμουνιστής ήρωας Νίκος Πλουμπίδης. Με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Από το ίδιο, αντιγράφουμε μερικά βιογραφικά στοιχεία για τον Παπάγο:

«Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1883. Δεν σπούδασε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, αλλά στη Στρατιωτική Σχολή των Βρυξελλών και στη συνέχεια στη Σχολή Εφαρμογής Ιππικού του Υπρ. Στους Βαλκανικούς Πολέμους υπηρέτησε με τον βαθμό του ανθυπίλαρχου ως υπασπιστής του διαδόχου Κωνσταντίνου, και πολλά λέχτηκαν γι’ αυτή την εύνοια, ακόμα κι ότι ήταν νόθος αδερφός του.

Πολέμησε στη Μικρά Ασία σαν επιτελάρχης της μεραρχίας ιππικού. (Θεωρείται ο πιο ειδικός και ο πιο καλός Έλληνας αξιωματικός στον ιππικό πόλεμο). Το 1931 έγινε υποστράτηγος και τοποθετήθηκε υπαρχηγός του Γεν. Επιτελείου Στρατού. Το 1934 έγινε αντιστράτηγος. Την 10η Οκτωβρίου 1935 με τον αντιναύαρχο Οικονόμου και τον πτέραρχο Ρέππα αξιώνουν την άμεση παλινόρθωση της βασιλείας. Και στην κυβέρνηση Κονδύλη, που φέρνει τον βασιλιά, γίνεται υπουργός Στρατιωτικών.

Το 1936, αλλά πριν την αναρρίχηση στην εξουσία του Μεταξά, γίνεται Γενικός Επιθεωρητής Στρατού, και λίγο αργότερα ο Μεταξάς τον κάνει Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου. Είναι αυτός που οργάνωσε την άμυνα της χώρας εν όψει της ιταλικής επίθεσης. Στη διάρκεια του πολέμου του ανατέθηκε η αρχιστρατηγία του κατά ξηράν στρατού. Με την κατάρρευση του μετώπου αρνείται να φύγει απ’ την Ελλάδα. Οι Γερμανοί τον συλλαμβάνουν και τον κλείνουν στο Νταχάου και σ’ άλλα στρατόπεδα για δυο χρόνια. Έρχεται στην Ελλάδα τον Μάρτιο του 1945 και η Βουλή το 1947 του απονέμει τον σπανιότατο βαθμό του στρατηγού. (Λανθασμένα λέμε στρατηγό τον αντιστράτηγο και τον υποστράτηγο).

Για δεύτερη φορά του ανατίθεται η αρχιστρατηγία κατά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, στις 20 Ιανουαρίου 1949. (Η αρχιστρατηγία δεν είναι βαθμός, είναι ιδιότητα). Λίγο μετά τη λήξη του εμφυλίου, ο βασιλιάς του απονέμει τον τίτλο του στρατάρχη, που δεν είναι βαθμός αλλά τιμητικός τίτλος.

Την 30η Ιουλίου 1951, αφού φύγει προηγουμένως απ’ τον στρατό, ιδρύει το κόμμα Ελληνικός Συναγερμός, στο οποίο προσχωρεί αμέσως το Νέον Κόμμα του Σπύρου Μαρκεζίνη και το Λαϊκόν Ενωτικόν Κόμμα των Παναγιώτη Κανελλόπουλου και Στέφανου Στεφανόπουλου. Στην κυβέρνηση που θα σχηματίσει μετά τη μεγάλη του νίκη στις εκλογές του 1952, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής θα είναι υπουργός Δημοσίων Έργων.

Αμέσως μετά τον θάνατο του Παπάγου την 5η Οκτωβρίου 1955, όλως απροόπτως και απροσδοκήτως θα τον διαδεχτεί με παλατιανό πραξικόπημα ως πρωθυπουργός ο Κων. Καραμανλής. Ο Παπάγος είχε διορίσει διάδοχό του, τόσο στο κόμμα όσο και στην κυβέρνηση, τον Στέφανο Στεφανόπουλο.

Πρώτη δουλειά του Καραμανλή είναι να διαλύσει τον Ελληνικό Συναγερμό και να ιδρύσει δικό του κόμμα, την Ελληνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ). Ο Παπάγος ήταν παλατιανός και είχε τον τίτλο του Μεγάλου Αυλάρχη. Όμως, ένας άλλος παρακατιανός μεν αλλά όμορφος παλατιανός βυσσοδομούσε παρέα με τη Φρειδερίκη, με την οποία θα μαλώσει άγρια αργότερα, όπως και ο Παπάγος, άλλωστε. Οχετός τα παρασκήνια της εξουσίας!»

Για την πολιτική της κυβέρνησης Παπάγου, διαβάζουμε σε άρθρο του Μάκη Μαΐλη, στο Ριζοσπάστη (Κυριακή 12 Απρίλη 2009):

«Στα περίπου τρία χρόνια της πρωθυπουργίας Παπάγου, θωρακίστηκαν περισσότερο οι μηχανισμοί του αστικού κράτους, προστέθηκαν νέοι, όπως η δημιουργία της ΚΥΠ (σημερινή ΕΥΠ), ενώ συνεχίστηκαν οι διώξεις κατά των κομμουνιστών, παρά τα προεκλογικά συνθήματα και τις επαγγελίες του «Συναγερμού» για «ειρήνευση και λήθη». Επί διακυβέρνησης του «Ελληνικού Συναγερμού», εκτελέστηκε ο Νίκος Πλουμπίδης (14 Αυγούστου 1954).

Στο ίδιο διάστημα υπογράφτηκε η ελληνοαμερικανική συμφωνία εγκατάστασης των βάσεων στην Ελλάδα (12 Οκτώβρη 1953). Όπως έγραψε ο Σπ. Μαρκεζίνης:

«…Από τους πρώτους διαπραγματευθέντας την σύμβασιν του 1953 είμαι ο μόνος επιζών (1979). Μετέφερα τότε εις Ουάσιγκτον προς τον Πρόεδρον Αϊζενχάουερ την σχετικήν πρότασιν του στρατάρχου Παπάγου, την οποίαν κατ’ αρχήν συνεζήτησα και με τον τότε υπουργό των Εξωτερικών των ΗΠΑ Φόστερ Ντάλες».1

Με την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης του «Ελληνικού Συναγερμού», ο πλούτος που συσσωρεύτηκε συνοδεύτηκε από τη φτώχεια πλατιών λαϊκών μαζών.

«Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στις αρχές του 1954 το υπουργείο Πρόνοιας, 2.420.535 άτομα είχαν πιστοποιητικό απορίας. Από αυτούς, οι 1.793.545 χαρακτηρίζονταν άποροι α` κατηγορίας, δηλ. είχαν εισόδημα ως 120 δραχμές το μήνα (120.000 της εποχής εκείνης)».2 Εξάλλου, σε 500.000 υπολογιζόταν τότε ο αριθμός των φυματικών ασφαλισμένων του ΙΚΑ. Οι έμμεσοι φόροι, που έπλητταν τους μισθωτούς, έφτασαν το 82% του συνόλου της φορολογίας.

Ο καθηγητής Άγγελος Αγγελόπουλος έγραψε ότι «οι μισθοί ιδία των δημοσίων υπαλλήλων και μιας μεγάλης κατηγορίας των ιδιωτικών είναι πλέον ανεπαρκείς και δεν εξασφαλίζουν την στοιχειώδη διαβίωσιν, ενώ η μεγάλη μάζα του λαού στερείται των στοιχειωδών μέσων από απόψεως διατροφής, ιματισμού και κατοικίας».3

Εκείνη την περίοδο εκφράστηκε διαμάχη στο χώρο των αστικών δυνάμεων, σε σχέση με τους μοχλούς της κρατικής οικονομικής παρέμβασης στην καπιταλιστική αναπαραγωγή, καθώς και αν έπρεπε να δοθεί προτεραιότητα στη σταθεροποίηση της οικονομίας έναντι της βιομηχανικής ανάπτυξης, με κύριο θεωρητικό εκφραστή υπέρ της πρώτης άποψης τον καθηγητή Κυρ. Βαρβαρέσσο. Η έκθεσή του απορρίφθηκε. Θεωρήθηκε ότι εξέφραζε παρέμβαση των ΗΠΑ στην οικονομική πορεία της Ελλάδας, επειδή υποστήριζε ότι η ανάπτυξη της γεωργίας έπρεπε να αποτελέσει τον κύριο προσανατολισμό στην ανάπτυξη.

Αμερικανική παρέμβαση ασφαλώς υπήρχε, όχι όμως για να «ξεστρατίσει» την Ελλάδα από την εκβιομηχάνιση, αλλά για να γίνει πιο αποτελεσματική η αξιοποίηση της αμερικανικής «βοήθειας», προκειμένου να ενσωματωθεί η Ελλάδα πιο στέρεα στο ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Τα πρώτα χρόνια μετά το 1950, η παρέμβαση του κράτους προσανατολίστηκε στην άμεση ανάληψη έργων υποδομής και εξηλεκτρισμού. Σε αυτό το πλαίσιο κινήθηκε η κυβέρνηση Παπάγου και, βεβαίως, ο υπουργός των Δημοσίων Έργων Κ. Καραμανλής.

Τον Απρίλη του 1953, ανακοινώθηκε η υποτίμηση της δραχμής κατά 50% έναντι του δολαρίου. Από την υποτίμηση, που ανάμεσα σε άλλα στόχευε στην επανάκτηση της εμπιστοσύνης της λαϊκής αποταμίευσης, ωφελήθηκαν οι καταθέτες χρυσών λιρών, οι μεγαλοεξαγωγείς, οι μεγαλοχρεώστες στο Δημόσιο και οι εργοδότες. Παράλληλα, η κυβέρνηση Παπάγου κατέθεσε νομοσχέδιο που ψηφίστηκε «περί προσελκύσεως ξένων κεφαλαίων».

Επανερχόμαστε στον Β. Ραφαηλίδη:

«Σημειώστε το καθόλα αξιοσημείωτο γεγονός πως, τόσο τα Δεκεμβριανά όσο και τον εμφύλιο δεν τον διεκπεραίωσε η Δεξιά, αλλά το Κέντρο παρέα με τη Δεξιά. Η Δεξιά μόνη της αναλαμβάνει δράση το δράση το 1952 με τον Παπάγο. Κι αν αυτό σας ξενίζει, για να γλυκαθείτε λιγάκι δεν έχω παρά να σας θυμίσω αυτά που λέει ο σπουδαίος Γάλλος πολιτειολόγος Ζαν Μεϊνό στο «Πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα» (έκδοση Μπάυρον): «Η Δεξιά και το Κέντρο στην Ελλάδα είναι δύο μορφές συντηρητισμού, πατροπαράδοτης και φιλελεύθερης». Κι όταν ο είρων Μεϊνό λέει πατροπαράδοτης, εννοεί κοτζαμπάσικης και κλεπτικής, πάππου προς πάππον. Όταν λέει φιλελεύθερης, εννοεί ευρωπαϊκού τύπου.

Ωστόσο, αν είναι να διαλέξει κανείς το μη χείρον, δεν θα διαλέξει, βέβαια, την πατροπαράδοτη Δεξιά, εκτός κι αν αγαπάει πολύ το ρετρό. Όμως, ο Παπάγος είναι κάπως διαφορετικός. Εκτός από δεξιός, είναι πολύ αξιοπρεπής άνθρωπος και δε δέχεται διαταγές, αυτός ο στρατάρχης, ούτε από βασιλιάδες, ούτε από βασίλισσες. Μόνο από Αμερικανούς δέχεται, και κατά τούτο διαφέρει απ’ τον στρατηγό Ντε Γκωλ, που ήταν μέχρι τέλους σφοδρά αντιαμερικανός. Πάντως, ο Παπάγος το παίζει λιγάκι Έλληνας Ντε Γκωλ, αν και ο Ντε Γκωλ ήταν μόνο στρατηγός, ενώ αυτός στρατάρχης. Εν πάσει περιπτώσει, ο Παπάγος είναι άνθρωπος σοβαρός.»