Ευάγγελος Αβέρωφ Τοσίτσας – Ένας ωμός πλην ειλικρινής αντικομμουνιστής

Αν υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να εκτιμήσει πολιτικά κανείς στον Ευάγγελο Αβέρωφ-Τοσίτσα ήταν η ειλικρίνεια και η ευθύτητά του, ως προς την ιδεολογία του και τους σκοπούς του. Ο Αβέρωφ ήταν ένας καραμπινάτος δεξιός που πίστευε αυτά που έλεγε κι έτσι ήξερες τι είχες να αντιμετωπίσεις, σε αντίθεση με τους πιο επικίνδυνους εχθρούς που έρχονταν με προβιά φίλου. “Αβέρωφ για σιγουριά” που έλεγε κι ένα σύνθημα της ΝΔ από τη δεκαετία του 80′.

Ο Αβερωφ ήταν ένας κλασικός αστικός πολιτικός, συνεπής στην τάξη του και τα συμφέροντά της, που δεν έθαψε ποτέ το τσεκούρι του (ταξικού) πολέμου ενάντια στους κομμουνιστές και το λαϊκό κίνημα. Κι αυτό φαίνεται ακόμα κι από τον τίτλο του γνωστού βιβλίου του “Φωτιά και Τσεκούρι” για τον εμφύλιο, όπου υπονοεί πως το αστικό κράτος χρειάστηκε να μεταχειριστεί κάθε -θεμιτό κι αθέμιτο- μέσο για να υπερασπιστεί το έθνος από αυτούς που σήκωσαν όπλα εναντίον του και επιβουλεύτηκαν την κυριαρχία του. Δηλαδή τους κομμουνιστές κι άλλους αγωνιστές, που πολέμησαν ενάντια στους Άγγλους και τα αμερικάνικα όπλα, μετά τη ναζιστική κατοχή.

Παρεμπιπτόντως, ο Βαφειάδης -που ήταν ο επικεφαλής του ΔΣΕ, για να καταλήξει βουλευτής του ΠΑΣΟΚ στα γεράματα- το χαρακτήρισε ως το πιο αντικειμενικό που έχει γραφτεί ποτέ για τα γεγονότα της περιόδου (για αυτό και το χρησιμοποιούν κατά κόρον οι αστικές πηγές ως αντίβαρο στην αντίστοιχη αριστερή βιβλιογραφία). Τόσο αντικειμενικό που παρουσιάζει ως αυτονόητη πχ (για να μείνουμε σε ένα κραυγαλέο παράδειγμα) την ενοχή των κομμουνιστών για τη δολοφονία του αμερικάνου δημοσιογράφου Πολκ, και την ξεπετά σε μία παράγραφο, χωρίς να θεωρεί σκόπιμο να μας το τεκμηριώσει. Δεν είναι φυσικά αυτό το πρόβλημα του βιβλίου, δείχνει όμως το αλάνθαστο ταξικό ένστικτο τόσο του Αβέρωφ, όσο και αυτών που τον επικαλούνται (μεταξύ άλλων και το γνωστό συγκρότημα -ΔΟΛ- που έδινε το βιβλίο του, μαζί με το Βήμα).

Ο Αβέρωφ ήταν γόνος, όχι απλά εύπορης οικογένειας, αλλά… “ευεργετών”. Αυτό το βασικό πλεονέκτημα, σε συνδυασμό με τη δράση του επί κατοχής και τη σύλληψή του από τους Ιταλούς, του έδωσαν διαβατήριο για ταχεία πολιτική ανέλιξη στη μεταπολεμική Ελλάδα. Εκλέχτηκε για πρώτη φορά στις διαβόητες εκλογές του 1946, με το όργιο νοθείας και την αποχή των κομμουνιστών. Πόνταρε στο σωστό πολτικό άλογο, όταν συγκροτήθηκε η ΕΡΕ του Καραμανλή και υπουργοποιήθηκε τη δεκαετία του 50′ και για αρκετά χρόνια τότε. Ήταν Υπουργός Εξωτερικών το 1960, με τη Συμφωνία για το Κυπριακό, και Υπουργός Εθνικής Άμυνας στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης, όταν και προστάτεψε αρκετά γρανάζια και στελέχη του χουντικού μηχανισμού. Παρέμεινε επίσης απρόσβλητος από το “μικρόβιο” της “σοσιαλ-μανίας”. Είναι χαρακτηριστικό ένα απόσπασμα από συνέντευξή του στον Ψυχάρη (ναι, το γνωστό) σε μια περίοδο, που όλοι -ακόμα και οι Νεοδημοκράτες- ένιωθαν την ανάγκη να πουν κάτι “σοσιαλιστικό” που ήταν της μόδας…

-Δηλαδή θα πέσω έξω αν πω ότι είστε εθνικόφρων μεν, σοσιαλίζων δε στην πράξη;

-Ο μακαρίτης ο δάσκαλός μου Αλέξανδρος Παπαναστασίου έλεγε σε κάποιον φίλο του: «Αυτός, παιδί μου, δεν είναι σοσιαλ – ντεμοκράτ, όπως εμείς, αλλά είναι σοσιαλ-μωραϊτ!…» Εσύ πας με το ζόρι να με βγάλεις σοσιαλ – ηπειρώτ!…Και νομίζεις ότι θα κάνεις, επειδή είναι της μόδας να έχουμε κάποιο «σοσιαλ» δίπλα μας.

Ε!, λοιπόν, σου επαναλαμβάνω ότι είμαι αυτό που είμαι από τη δράση μου. Η Ήπειρος και ιδιαίτερα η φτωχή περιφέρεια του Μετσόβου τη γνωρίζει καλύτερα, τη γνωρίζω καλύτερα και εγώ και δεν χρειάζομαι καμιά τέτοιου είδους γαρνιτούρα!…

Στο ενδιάμεσο, ο Αβέρωφ συνελήφθη από το καθεστώς των Συνταγματαρχών, αλλά είχε πάντα ρόλο ενδιάμεσου και συνδετικού κρίκου για την ηγεσία της με τον πολιτικό κόσμο, έβλεπε ως ευκαιρία τις απόπειρες φιλελευθεροποίησής της, κι είχε καταλυτικό ρόλο στην “ομαλή μετάβαση” σε αστικοδημοκρατικό καθεστώς, με τη “λύση Καραμανλή” για την παράδοση της κυβερνητικής εξουσίας.

Ο ίδιος διαδέχτηκε τον Καραμανλή (μετά τη μεταβατική παρένθεση Ράλλη) στην ηγεσία της ΝΔ αλλά δεν έμεινε σε αυτήν περισσότερο από τρία χρόνια και παραιτήθηκε μετά από τη μεγάλη ήττα της Νέας Δημοκρατίας στις Ευρωεκλογές του 84′. Η εποχή ήταν πολύ διαφορετική, για να μπορέσει να την ακολουθήσει ο παρωχημένος λόγος του Αβέρωφ κι η ακροδεξιά ρητορεία του αντικομμουνισμού με το κονσερβοκούτι. Τα “παιδιά του Αβέρωφ” ωστόσο γαλουχήθηκαν στο ίδιο πνεύμα και τον “δικαίωσαν” μετά θάνατον, αναβιώνοντας τον ωμό αντικομμουνισμό του στις μέρες μας, και πατώντας βασικά στο ότι άλλαξαν εκ νέου οι καιροί.

Ο Αβέρωφ έφυγε, για να έρθει στη θέση του ο Μητσοτάκης, και έγινε έτσι επίτιμος (πρόεδρος της ΝΔ) πριν τον επίτιμο. Οι δυο τους εμφανίστηκαν μαζί σε μια μαζική συγκέντρωση της Νέας Δημοκρατίας στο Σύνταγμα, το 1987, με τον Αβέρωφ να κάνει το άνοιγμα -σαν παρουσιαστής- στη δική του καθαρεύουσα (“τεραστία συγκέντρωση”).

Μερικά χρόνια νωρίτερα, η ΝΔ του Αβέρωφ είχε αποχωρήσει από τη Βουλή, στη συζήτηση του νομοσχεδίου που έφερε το ΠΑΣΟΚ για την (κουτσουρεμένη) αναγνώριση της Αντίστασης (δηλαδή του ΕΑΜ), λέγοντας πως η ΝΔ θα επιστρέψει σύντομα στην εξουσία και θα καταργήσει αυτό το νόμο.

Τελικά δεν έγινε τίποτα από τα δύο.

Ο Αβέρωφ πέθανε στις 2 Γενάρη του 1990, έχοντας δει τις δύο οικουμενικές κυβερνήσεις (με τη συμμετοχή και της Αριστεράς), την άρση των συνεπειών του εμφυλίου (από την κυβέρνηση Τζαννετάκη), αλλά και την αρχή του τέλους για τον υπαρκτό σοσιαλισμό, με την εκδήλωση της αντεπανάστασης στην ΚΑ Ευρώπη. Ποιος να ξέρει αν τελικά ένιωθε φεύγοντας δικαιωμένος από τις εξελίξεις ή απλώς δεν άντεξε να βλέπει την παράταξή του να συνεργάζεται με αριστερούς, έξω από το κλίμα του ψυχρού πολέμου, που τον έθρεψε πολιτικά…