Γκ. Πλεχάνοφ – Τα στερνά δεν τίμησαν τα πρώτα

Ο Γκεόργκι Πλεχάνοφ γενήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου του 1856 κι έμελλε να γίνει ένας από τους επιφανέστερους εκπροσώπους του μαρξισμού και πιθανότατα αυτός που συνέβαλε καθοριστικά, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο στην εμφάνιση κι εξάπλωση των μαρξιστικών ιδεών στη Ρωσία, μαζί μμε τη συγκρότηση των πρώτων σοσιαλιστικών, μαρξιστικών ομάδων.

Στα φοιτητικά του χρόνια, στην Πετρούπολη, ήταν οργανωμένος στην οργάνωση Ναρόντναγια Βόλια, η οποία προχώρησε συνωμοτικά κι εφάρμοσε το σχέδιο της θεαματικής δολοφονίας του τσάρου Αλέξανδρου Β’, το 1881 -που δε συνοδεύτηκε, ωστόσο, με τα προσδοκώμενα αποτελέσματα κι έβαλε προσωρινά τροχοπέδη στην ανάπτυξη του μαζικού κινήματος. Ο Πλεχάνοφ ξέκοψε σύντομα κι αποφασιστικά από αυτές τις (αναρχικές, τρομοκρατικές και σε τελική ανάλυση, μικροαστικές, ως προς την ταξική τους σύνθεση) παραδόσεις, δίνοντας έμφαση στην οργάνωση της εργατικής τάξης και του πολιτικού της αγώνα.

Σε αυτήν την περίοδο ανήκουν πολλά αξιόλογα έργα της ωριμότητάς του, πχ για την υλιστική αντίληψη της ιστορίας, το ρόλο της προσωπικότητας στην κίνηση του ιστορικού, κοινωνικού προτσές, κ.ά. Παράλληλα, στην μπροσούρα του “σοσιαλισμός ή αναρχισμός”, εμβαθύνει στα πρακτικά, μεθοδολογικά και θεωρητικά σημεία που διαχωρίζουν σαφώς τον πρώτο από το δεύτερο.

Προς το τέλος του 19ου αιώνα, σχηματίζεται το ΣΔΕΚΡ, το ενιαίο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα στη Ρωσία, που συμμετέχει στη Β’ Διεθνή, αλλά διασπάται στο δεύτερο συνέδριό του, το 1903, εξαιτίας σοβαρών διαφωνιών γύρω από το καταστατικό του και το ρόλο του κόμματος. Ο Πλεχάνοφ συμμαχεί αρχικά με το Λένιν, τον οποίο γνωρίζει από τη σύνταξη της Ίσκρα, της εφημερίδας που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός ενιαίου, πολιτικού κόμματος, που υπερέβαινε το στενό, συντεχνιακό πνεύμα των ομίλων και των ετερόκλιτων συνόλων, χωρίς συνοχή, που αποτελούσαν απλώς ένα άθροισμα από φράξιες. Αυτή η συγκυριακή συμμαχία είναι που δίνει ιστορικά στους μπολσεβίκους το όνομά τους -που υποδηλώνει την πλειοψηφία.

Σύντομα όμως, ο Πλεχάνοφ περνάει με την πλευρά των μενσεβίκων -των σοσιαλδημοκρατών της μειοψηφίας- και ακολουθεί τις παλινωδίες τους και τον κατήφορό τους, στα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου οι μενσεβίκοι έγιναν δεκανίκι της αστικής τάξης, στηρίζοντας την κυβέρνηση και τη συνέχιση του ιμπεριαλιστικού πολέμου -μιας απέραντης κρεατομηχανής, με εκατομμύρια θύματα- στο όνομα της “υπεράσπισης της πατρίδας”. Προς το τέλος της ζωής του μάλιστα, ο Πλεχάνοφ τάχθηκε ολόψυχα εναντίον της Οχτωβριανής επανάστασης -που την θεωρούσε ένα πραξικόπημα των μπολσεβίκων-, αποδεικνύοντας με τον πιο τραγικό, εμφατικό τρόπο την πολιτική του χρεοκοπία. Πέθανε στις 30 Μάρτη του 1918, λίγους μόλις μήνες μετά από την επικράτηση της σοβιετικής εξουσίας και το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου (με την ιμπεριαλιστική επέμβαση 14 χωρών του δυτικού κόσμου), και δυστυχώς τα στερνά του δεν τίμησαν τα πρώτα…

Παρόλα αυτά, οι μπολσεβίκοι τίμησαν τη μνήμη του και συπεριέλαβαν το όνομά του σε ένα από τα πρώτα μνημεία της επαναστατικής εποχής, τον οβελίσκο στον κήπο του Αλέξανδρου -στο Κρεμλίνο- μαζί με τα ονόματα του Μαρξ, του Ένγκελς κι άλλων 16 αγωνιστών, ουτοπικών σοσιαλιστών και προδρόμων του σοσιαλισμού, που με τη ζωή τους και το παράδειγμά τους, άνοιξαν το δρόμο στην επαναστατική θεωρία και πρακτική, που θα άνοιγε με τη σειρά της τη λεωφόρο προς την κοινωνία του μέλλοντος.