Λεωνίδας Παυλίδης, ο Κύπριος κομμουνιστής ποιητής, αρχισυντάκτης του Ριζοσπάστη, που μίλησε με τον Λένιν

Αφορμή να γνωρίσουμε τον Λεωνίδα Παυλίδη (1890-1957), τον Κύπριο κομμουνιστή δημοσιογράφο και ποιητή-λογοτέχνη, ο οποίος σπούδασε στην Ευρώπη, δούλεψε δημοσιογράφος στην Αθήνα και το 1915 συνάντησε στη Γενεύη τον ηγέτη της Οχτωβριανής Επανάστασης Βλαδίμηρο Λένιν, αποτελεί το άρθρο που αναδημοσιεύουμε.

Ο Λεωνίδας Παυλίδης, μεταξύ άλλων, σύμφωνα με το άρθρο, «για ένα διάστημα (1922) διηύθυνε το «Ριζοσπάστη». Μια μικρή δική μας έρευνα έδειξε ότι Λ.Π. υπήρξε αρχισυντάκτης της εφημερίδας για ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα το καλοκαίρι του 1921 και όχι το 1922 (όπως αναφέρεται στο άρθρο), όπως μπορεί να διακρίνει ο αναγνώστης και στην «ταυτότητα» της εφημερίδας, στην κάτω εικόνα:

Ανεξάρτητα από αυτό, το άρθρο είναι η αφορμή για μια πρώτη προσέγγιση με την ενδιαφέρουσα προσωπικότητα του Λεωνίδα Παυλίδη. Δεσμευόμαστε σύντομα να παρουσιάσουμε και τις εντυπώσεις του Λ.Π. από την συνάντησή του με τον Λένιν.

Λεωνίδας Παυλίδης, ένας επιφανής Κύπριος κομμουνιστής
του Μιχάλη Μιχαήλ – πηγή: dialogos.com.cy

Η κυπριακή Αριστερά ανάμεσα στα πολλά που έχει για να περηφανεύεται, είναι και το ότι στις τάξεις της είχαν ενταχθεί επιφανείς άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών. Συγγραφείς, ποιητές, λογοτέχνες, ζωγράφοι και άλλοι πολλοί που σταδιοδρόμησαν στην Κύπρο αλλά και στο εξωτερικό.

Γιάννης Λέρνης, Θεοδόσης Πιερίδης, Τεύκρος Ανθίας, Αχιλλέας Πυλιώτης, Λεωνίδας Παυλίδης και άλλοι πολλοί.

Ο τελευταίος δεν είναι γνωστός, ίσως γιατί το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε στο εξωτερικό και ιδιαίτερα στην Ελλάδα και στη Μ. Βρετανία.

Σύμφωνα με τον ιστορικό Πέτρο Παπαπολυβίου, ο Λεωνίδας Παυλίδης «ήταν ένας ξεχωριστός άνθρωπος για τα κυπριακά γράμματα, με σπουδές στην Ευρώπη, λογοτέχνης, μεταφραστής, δημοσιογράφος, που υπέστη επανειλημμένες διώξεις για τις πολιτικές του απόψεις και την αρθρογραφία του».[1]

Λεωνίδας Παυλίδης (1890-1957)

Περιορισμένες οι πηγές

Αναφορά στο έργο του Λεωνίδα Παυλίδη έκανε ο δρ. Κωνσταντίνος Γιαγκουλλής στο περιοδικό «Γερόλακκος».

Σύμφωνα με τον Κ. Γιαγκουλλή, οι πληροφορίες για τον Λ. Παυλίδη είναι περιορισμένες κι αυτό οφείλεται στο ότι έζησε ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους εκτός Κύπρου, ενώ το έργο του, ποιητικό ως επί το πλείστον, δεν είναι συγκεντρωμένο αλλά βρίσκεται σκόρπιο σε διάφορα περιοδικά, εφημερίδες και βιβλία, απρόσιτα στο μελετητή ή δυσεύρετα.[2]

Το κενό ήρθε να συμπληρώσει μια έκδοση του 2004 από την κόρη του Λ. Παυλίδη, την Κρήνη Παυλίδου, η οποία μάζεψε όσα στοιχεία είχε για τον πατέρα της και κυκλοφόρησε σε ένα τόμο με τον τίτλο «Λεωνίδας Παυλίδης».

Σημειώνει μεταξύ άλλων στο εισαγωγικό της σημείωμα:

«Δεν είναι μονάχα συναισθηματική ανάγκη που με παρότρυνε να ασχοληθώ -κάτι εξαιρετικά επίπονο- και να μαζέψω -τουλάχιστον όσα μπόρεσα- τα δημοσιευμένα σε περιοδικά και εφημερίδες καθώς και τα αδημοσίευτα ποιητικά έργα του πατέρα μου και να προσπαθήσω να τα εκδώσω. Οι τοτινές συνθήκες του τόπου μας και της ζωής του δεν του επέτρεψαν να το κάνει ο ίδιος. Και όπως είναι φυσικό, σιγά σιγά αρχίζει να παραλείπεται από πολλές νεότερες ανθολογίες.

Ο Λεωνίδας Παυλίδης όμως δικαιούται, νομίζω, μια θέση στην πνευματική ζωή τόσο της Κύπρου όσο και της Ελλάδας. […] Πέρα από το ποιητικό έργο του Λεωνίδα Παυλίδη που περιλαμβάνεται σ’ αυτό τον τόμο, το πρόσωπο Λεωνίδας Παυλίδης σκιαγραφείται από μια συνέντευξή του στον Νικηφόρο Βρεττάκο, μια κριτική στο ποιητικό του έργο από τον Παναγή Λεκατσά και από τις εντυπώσεις του Τέλλου Άγρα για τον ποιητή».[3]

Σύντομα βιογραφικά

Σύμφωνα με τον Κ. Γιαγκουλλή, ο Λεωνίδας Παυλίδης γεννήθηκε στον Γερόλακκο της επαρχίας Λευκωσίας το 1890 και πέθανε στο Λονδίνο το 1957.

«Ο πατέρας του λεγόταν Παυλής και ήταν βαφέας βρακών κοντά στην Πύλη Πάφου (Λευκωσία). Κατείχε επίσης σημαντική κτηματική περιουσία στη γενέτειρά του, την οποία διέθεσε για τη μόρφωση του Λεωνίδα και του νεότερου αδελφού του Νίκανδρου, για τον οποίο οι γνώσεις μας είναι ελάχιστες.

Σύμφωνα με τον Δώρο Άλαστο, λόγω των Οκτωβριανών του 1931 οι Άγγλοι «απαγόρευσαν την είσοδο στο νησί του Ν. Γερολακκίτη, που ζούσε στο εξωτερικό»[4]. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο Ν. Γερολακκίτης ταυτίζεται με το Νίκανδρο Παυλίδη, που ζούσε στη Γαλλία, και ήταν γνωστός για τις αριστερές ιδέες του.

Ο Λεωνίδας Παυλίδης αποφοίτησε από το Παγκύπριο Γυμνάσιο το 1909 (…) σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών[5] και μετεκπαιδεύτηκε για λίγο στη Γενεύη (1917)».

Ο Λ. Παυλίδης συναντά τον Β. Ι. Λένιν

Ο Λεωνίδας Παυλίδης ήταν ίσως ο μόνος Κύπριος που είχε την τύχη να συναντηθεί με τον ηγέτη της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης, τον Βλαντιμίρ Ιλίτς Λένιν.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκέντρωσε ο Κ. Γιαγκουλλής, ο Παυλίδης είχε την ευκαιρία να συναντηθεί με τον Λένιν στη Γενεύη και να μιλήσει για λίγο μαζί του.

«Ως αποτέλεσμα της συνάντησής του αυτής θα δημοσιεύσει στο περιοδικό “Ο Νουμάς”[6] μια μελέτη σε οκτώ συνέχειες με τίτλο “Το κοινωνικό πρόβλημα”, αφιερωμένη στη σοσιαλιστική επανάσταση του 1917 στη Ρωσία.

Το κείμενο αυτό είναι το πιο παλιό γνωστό πεζό κείμενο του Λ. Παυλίδη και είναι γραμμένο σε μια παρεξηγημένη δημοτική γλώσσα των πρώτων δεκαετιών του αιώνα μας».

Το έργο του Λ. Παυλίδη

Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του ο Παυλίδης εγκαθίσταται για λίγο (1919-1922) στην Αθήνα, όπου εργάζεται σε εφημερίδες και περιοδικά, ενώ εκδίδει το περιοδικό «Λογοτεχνία», ενώ για ένα διάστημα (1922) διηύθυνε το «Ριζοσπάστη».

Το 1922 μέχρι το 1924 επιστρέφει και ζει στην Κύπρο και ασχολείται με τη δημοσιογραφία, όπου εκδίδει για περίπου ένα χρόνο, μαζί με τον Φάνο Ιωαννίδη, την καθημερινή εφημερίδα «Ημερήσιος Κήρυξ».  Η εφημερίδα αυτή ήταν πολιτική, οικονομική και φιλοσοφική και σ’ αυτήν εντοπίζονται περίπου 40 ποιήματα και άλλα κείμενα του με τα ψευδώνυμα «Δεσμώτης» και «Ιννοκέντιονς» (Αύγουστος 1923).

Την ίδια περίοδο (1924) συνεργάζεται με την «Αβγή» της Λεμεσού και με την «Ηχώ της Κύπρου» (Λάρνακα, 1913-1920) του Μ. Γ. Νικολαΐδη, όπου δημοσίευσε πέρα από δυο ποιήματά του, σύμφωνα με τον Κ. Χρυσάνθη.

Την ίδια χρονιά φεύγει για το Λονδίνο για περαιτέρω σπουδές, ενώ παράλληλα εργάζεται εκεί ως ανταποκριτής ελβετικών εφημερίδων.

Επιστρέφει στην Αθήνα το 1930, από την οποία έφυγε λίγο μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς, για να έλθει για λίγο στην Κύπρο και να μεταβεί αργότερα στο Λονδίνο, όπου πέθανε το 1956.

Πολιτική δράση

Ο Λ. Παυλίδης, ως κομουνιστής, καταδιώχτηκε τόσο από τις ελληνικές όσο και από τις βρετανικές αρχές στην Κύπρο, για τα πολιτικά του φρονήματα.

Η κόρη του Κρήνη έλαβε μέρος στην Αντίσταση και στη συνέχεια στον εμφύλιο πόλεμο στο πλευρό των κομουνιστών.

Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου η Κρήνη καταδικάστηκε από την ελληνική κυβέρνηση σε θάνατο, επειδή βρέθηκε στην κατοχή της ασύρματος. Η εκτέλεσή της ματαιώθηκε μόλις την τελευταία στιγμή, με παρέμβαση αριστερών στοιχείων της Αγγλίας.

Ο Παυλίδης αργότερα δημοσίευσε στην εφημερίδα του ΑΚΕΛ «Δημοκράτης» (ημερ. 6 και 8.1.1952) το κείμενό της «Στη χώρα των βασανιστηρίων. Δυο χρόνια στα κάτεργα του Μοναρχοφασισμού. Έξη μήνες ιιελλοθάνατη».

Προηγουμένως, στις 23 Ιανουαρίου του 1947, εν μέσω του εμφυλίου πολέμου, δημοσιεύθηκε από τον Λ. Παυλίδη στον «Ριζοσπάστη» μια σύντομη παρουσίαση του Βασίλη Μιχαηλίδη. Εκείνη την περίοδο το Κυπριακό βρισκόταν στην επικαιρότητα.

Όπως σημειώνει ο Π. Παπαπολυβίου, «Το διπλό πέρασμα της “Κυπριακής Εθνικής Πρεσβείας” από την Αθήνα, με επικεφαλής τον μητροπολίτη Πάφου Λεόντιο, τον Νοέμβριο – Δεκέμβριο 1946, και τον Μάρτιο του 1947, ταξιδεύοντας προς και από το Λονδίνο, όπου ζήτησε από την κυβέρνηση των Εργατικών την ένωση με την Ελλάδα, είχε δώσει την ευκαιρία στις οργανώσεις του ΚΚΕ και του ΕΑΜ να πραγματοποιήσουν μαζικές εκδηλώσεις υπέρ της Ένωσης, καταγγέλλοντας την αμήχανη σιωπή της κυβέρνησης απέναντι στη Βρετανία».[7]

Η Αριστερά ανέδειξε τον Β. Μιχαηλίδη

Μιας κι αναφερθήκαμε στον Β. Μιχαηλίδη, αξίζει να σημειώσουμε ότι ενώ σήμερα ο Β. Μιχαηλίδης θεωρείται ως αναγνωρισμένος από την κυπριακή κοινωνία, οι πρώτοι που τον ανέδειξαν ήταν οι άνθρωποι της Αριστεράς. «Ο πρώτος, ουσιαστικά, βιογράφος και μελετητής του, ο Γιάννης Λεύκης, που εξέδωσε το βιβλίο του για τον Μιχαηλίδη το 1937, στέλεχος της πρώιμης εποχής του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου, ήταν κι αυτός που, πιθανότατα, του απέδωσε πρώτος τον χαρακτηρισμό του «εθνικού ποιητή». Στα χρόνια του αγώνα της ΕΟΚΑ, τον Ιούλιο του 1956, στην εφημερίδα «Χαραυγή», τον πρώτο χρόνο κυκλοφορίας της, ο δημοσιογράφος και κριτικός Αλέκος Κωνσταντινίδης δημοσίευσε σε δύο συνέχειες το άρθρο «Ο ποιητής της 9ης Ιουλίου. Βασίλης Μιχαηλίδης. Ένα υπέροχο μάθημα για τους νέους», που αναδημοσιεύθηκε αργότερα, την ίδια χρονιά, και στο σπουδαίο περιοδικό της ελλαδικής Αριστεράς  «Επιθεώρηση Τέχνης», με τίτλο  «Βασίλης Μιχαηλίδης.

Από την απόδοση τιμών στον Μιχαηλίδη από την κυπριακή Αριστερά σε μαζικό επίπεδο, την ίδια περίοδο, σημειώνουμε μόνο ότι στις 9 Ιουλίου 1959, στο 1ο «Παγκύπριο Φεστιβάλ Νεολαίας», της μόλις ιδρυθείσας ΕΔΟΝ, η εναρκτήρια εκδήλωση ήταν μια ομιλία μπροστά στην προτομή του ποιητή, στη Λεμεσό».[8]

[1] Πέτρος Παπαπολυβίου «Προσλήψεις του έργου του Βασίλη Μιχαηλίδη από την Αριστερά», https://papapolyviou.com

[2] Δρ. Κων/νου Γιαγκουλλή, «Λεωνίδας Παυλίδης», περιοδικό «Γερόλακκος», τεύχος 4, Δεκέμβριος 1992.

[3] Κρήνης Παυλίδου, «Λεωνίδας Παυλίδης», εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2004.

[4]Βλ. Doros Alastos, Cyprus in History. London 1955, p. 355, note 1: N. Yerolakkitis, living abroad was barred from entering the island». Βλ. και Cyprus Gazette, ημερ. 9.1.1947.

[5] Στην Αθήνα τον συνοδεύσαν δυο αδελφές του, από τις οποίες η μια λεγόταν Λευκού (φανατική ανθενωτική, αργότερα), η οποία παντρεύτηκε τον Κωστάκη Σύρρο, δικαστή, που εκτελέστηκε από τους Γερμανούς. Σ’ αυτόν αφιέρωσε το ποίημά του «Ιδεολόγοι» (1924).

[6] Περιοδικό «Ο Νουμάς» περίοδος Β’ -Έτος Αον (16ον), Αθήνα.

[7] Πέτρος Παπαπολυβίου «Προσλήψεις του έργου του Βασίλη Μιχαηλίδη από την Αριστερά», https://papapolyviou.com

[8] Στο ίδιο.