Mάρκος Αντώνιος: Αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις

Ο Μάρκος Αντώνιος, ο Ρωμαίος στρατηγός που συνέδεσε άρρηκτα το όνομα του με εκείνο της Κλεοπάτρας, γεννήθηκε μια μέρα σαν τη σημερινή το 83 π.Χ. Ο πατέρας του έφερε την επωνυμία Creticus, λόγω των στρατιωτικών του εκστρατειών στην Κρήτη. Ως νεαρός διήγαγε μια μάλλον άστατη ζωή, αργότερα όμως, από το 57 π.Χ κι εξής, διακρίθηκε ως διοικητής του ιππικού στην Ιουδαία και την Αίγυπτο. Εκείνα τα χρόνια συνδέεται με τον Ιούλιο Καίσαρα, συγγενή του από πλευράς της μητέρας του, με τον οποίο ολοκληρώνουν την κατάκτηση της κεντρικής και βόρειας Γαλατίας ως το 50 π.Χ. Χάρη στη βοήθεια του Καίσαρα εκλέγεται σε σειρά σημαντικών αξιωμάτων της res publica, ενώ με το ξέσπασμα του εμφυλίου μεταξύ του τελευταίου και του Πομπηίου το 49 π.Χ, συντάσσεται, με την ιδιότητα του δημάρχου τότε, ένθερμα στο πλευρό του Καίσαρα, συμβάλλοντας στην επικράτηση του. Συνόδευσε τον Καίσαρα σε σειρά εκστρατειών, η αποτυχία του ωστόσο να επιβάλει τάξη στην ιταλική χερσόνησο οδήγησε σε έκπτωση από τα αξιώματα του το 47 π.Χ, τρία χρόνια αργότερα ωστόσο γίνεται ύπατος και ιερέας του Καίσαρα. Μετά τη δολοφονία του προστάτη του, οικειοποιήθηκε προς όφελος του το θησαυροφυλάκιο και τα έγγραφα του ίδιου. Ακολούθησε αρχικά πολιτική λήθης έναντι των δολοφόνων του Καίσαρα, ωστόσο όταν ένιωσε την εξουσία του να απειλείται από το 19χρονο τότε κληρονόμο και υιοθετημένο γιο του Καίσαρα, Οκταβιανό, στράφηκε εναντίον τους, ενώ μετά από περιπέτειες σχημάτισε τριανδρία το 43 π.Χ με τον Οκταβιανό και τον Λέπιδο. Η θεαματικότερη ενέργεια της τριανδρίας ήταν η νίκη του στις δυο μάχες των Φιλίππων της Μακεδονίας, εναντίον των δολοφόνων του Καίσαρα, Μάρκο Βρούτο και Γάιο Κάσσιο, που αυτοκτόνησαν, δίδοντας οριστικό τέλος στη ρωμαϊκή res publica, που θα μετατρέπονταν αργά και σταθερά σε μοναρχία τα επόμενα χρόνια.

Η τριανδρία συμφώνησε στο διαμοιρασμό της αυτοκρατορίας, και τότε είναι που ο Αντώνιος επισκέπτεται για πρώτη φορά την Αίγυπτο, όπου συνάπτει δεσμό με την Κλεοπάτρα, η οποία πρώτα είχε αποσείσει κατηγορίες που την ήθελαν να έχει συμμαχήσει με τους εχθρούς της τριανδρίας. Παρά τα σύννεφα που ανέκυπταν μεταξύ των μελών της τριανδρίας, ο γάμος του Αντωνίου με την αδερφή του Οκταβιανού, Οκταβία είχε εξομαλύνει προσωρινά τις σχέσεις τους. Μάλιστα το ζευγάρι, κατά το ταξίδι του στην Αθήνα θεοποιήθηκε, με τον Αντώνιο να ανακηρύσσεται σε Νέο Διόνυσο. Μετά από τη στρατιωτική του αποτυχία στην Παρθία το 36 π.Χ, επέστρεψε στην Κλεοπάτρα, η οποία στο μεταξύ μεγάλωνε τα δύο παιδιά τους και τον υποστήριξε πλήρως οικονομικά και πολιτικά.

Ρίτσαρντ Μπάρτον – Ελίζαμπεθ Τέηλορ (Κλεοπάτρα, 1963): Η διασημότερη απεικόνιση του ιστορικού ζεύγους στην ιστορία της μεγάλης οθόνης

Οι δυο τους επιδόθηκαν σε μια πομπώδη προπαγανδιστική και στρατιωτική εκστρατεία, με στόχο την επέκταση κι εδραίωση της εξουσίας τους. Η Αλεξάνδρεια έγινε η νέα πρωτεύουσα του βασιλείου. Η Κλεοπάτρα ανακηρύχθηκε σε Νέα Ίσιδα ή Αφροδίτη, ενώ μετά από τη στρατιωτική του επιτυχία στην Αρμενία, ο Αντώνιος ανακήρυξε εκείνη σε “Βασίλισσα των βασιλέων” και το γιο της Καισαρίωνα (καρπό του δεσμού της με τον Ιούλιο Καίσαρα) σε Πτολεμαίο ΙΕ’. Τα γεγονότα αυτά εξόργιζαν το πλήθος στη Ρώμη, οργή που εκμεταλλεύτηκε επιδέξια ο Οκταβιανός για να παρουσιάσει τα πεπραγμένα του Αντωνίου ως μεταφορά ρωμαϊκού εδάφους σε ελληνικά χέρια (καθότι η Κλεοπάτρα ανήκε στην μακεδονική δυναστεία των Πτολεμαίων). Μετά το επίσημο διαζύγιο του Αντωνίου από την Οκταβία, ο αδερφός της κήρυξε τον πόλεμο, αν κι όχι σε εκείνον, αλλά εναντίον της Κλεοπάτρας. Ο Αντώνιος μετέφερε διαδοχικά το στρατηγείο από την Έφεσο στην Αθήνα, κι από εκεί στην Πάτρα, ενώ εγκατέστησε την κύρια δύναμη του στόλου του στον Αμβρακικό κόλπο. Η αποφασιστική μάχη μεταξύ των υποστηρικτών των δύο ανδρών έλαβε χώρα στο Άκτιο στις 2 Σεπτέμβρη του 31. Η Κλεοπάτρα, βλέποντας την επικείμενη επικράτηση του ναυάρχου του Οκταβιανού, Αγρίππα, κατόρθωσε να διασπάσει το ναυτικό κλοιό με τα εξήντα πλοία της κι επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια μαζί με τον Αντώνιο. Το 30 π.Χ, κατά την εισβολή του Οκταβιανού στην Αίγυπτο, αυτοκτόνησε με ξίφος, θεωρώντας εσφαλμένα πως η Κλεοπάτρα είχε ήδη πράξει το ίδιο. Οι φίλοι που τον εντόπισαν τον μετέφεραν στο μέρος που η Κλεοπάτρα είχε κρυφτεί, κι εκείνος ξεψύχησε στα χέρια της. Ο επίλογος γράφτηκε με την αυτοκτονία της ίδιας από τσίμπημα φιδιού ή απευθείας λήψη δηλητηρίου, ενώ ο Καισαρίωνας δολοφονήθηκε από τον Οκταβιανό με το επιχείρημα πως υπήρχαν “υπερβολικά πολλοί Καίσαρες”. Τα παιδιά που είχε αποκτήσει με τον Αντώνιο ήταν πιο τυχερά, αφού ο Οκταβιανός τα ανέθεσε στην αδελφή του για να τα μεγαλώσει μαζί με τις κόρες που προήλθαν από τον γάμο της με τον νεκρό εχθρό του. Στην Ελλάδα για την ανεξίτηλη φήμη του Μάρκου Αντώνιου αλλά και του Καισαρίωνα φρόντισε ο Καβάφης με το εμβληματικό “Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον” και το ομώνυμο ποίημα αφιερωμένο στο δολοφονημένο γιο του Καίσαρα. Σε διεθνές επίπεδο, η μορφή του Αντωνίου ταυτίστηκε με εκείνη του ηθοποιού Ρίτσαρντ Μπάρτον, που μαζί με την (δύο φορές) σύζυγό του Ελίζαμπεθ Τέηλορ ως Κλεοπάτρα στην ομώνυμη ταινία του 1963, αποτελούν τη διασημότερη απεικόνιση του ιστορικού ζεύγους στην ιστορία της μεγάλης οθόνης.

Δύσκολες Νύχτες