«Μια μεγάλη επανάσταση μπορεί να γεννηθεί μόνο από ένα μεγάλο αίσθημα αγάπης…»

Σαν σήμερα, στις 28 του Γενάρη 1853, γεννήθηκε στην Αβάνα ο μεγάλος Κουβανός επαναστάτης στοχαστής, ποιητής, πολιτικός και συγγραφέας, Χοσέ Μαρτί, ο «Απόστολος της Κουβανικής Ανεξαρτησίας» όπως τον αποκαλούν οι συμπατριώτες του.

Ο Χοσέ Μαρτί (José Julián Martí Pérez) ανέπτυξε από νεαρή ηλικία επαναστατική δράση. Στα δεκαεφτά συλλαμβάνεται, καταδικάζεται για προδοσία, φυλακίζεται και στη συνέχεια εξορίζεται στην Ισπανία. Θα σπουδάσει φιλοσοφία, λογοτεχνία και δίκαιο. Θα βρεθεί στο Παρίσι, θα ταξιδέψει στη Νέα Υόρκη και στη Βενεζουέλα, θα μείνει κατά διαστήματα στο Μεξικό, όπου θα γνωρίσει την Κουβανή Κάρμεν Σάγιας Μπασάν που θα γίνει σύζυγός του και στη Γουατεμάλα, όπου θα διδάξει στην Κεντρική Παιδαγωγική Ακαδημία.

Επιστρέφοντας στην Κούβα (1879) παίρνει μέρος στην προετοιμασία εξέγερσης κατά των Ισπανών αποικιοκρατών. Συλλαμβάνεται και εκτοπίζεται ξανά στην Ισπανία. Από το 1880 θα ζήσει στις ΗΠΑ όπου θα γίνει γνωστός μέσα από την αρθρογραφία του. Με τα άρθρα του   καταφέρεται εναντίον του συστήματος της εκμετάλλευσης και στηλιτεύει τα επιθετικά σχέδια του βορειοαμερικανού γίγαντα της Κούβας, που θέλει να γίνει αυτοκράτορας. Παράλληλα αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα για την προετοιμασία μιας νέας εξέγερσης, στην αλυσίδα των εξεγέρσεων της Κούβας για την κατάκτηση της ανεξαρτησίας της.

Το 1892 από τις σκόρπιες οργανώσεις των εκπατρισμένων Κουβανών θα ιδρύσει το Κουβανικό Επαναστατικό Κόμμα (ταυτόχρονα και την εφημερίδα του Κόμματος «Πατρίδα – Patria), με στόχο την ενοποίηση των  επαναστατικών πατριωτικών δυνάμεων και την καλύτερη προετοιμασία του απελευθερωτικού αγώνα.

Το ΚΕΚ θα συνενώσει αντιπροσώπους από διάφορα κοινωνικά στρώματα και θα παίξει αποφασιστικό ρόλο στην οργάνωση της εθνικοαπελευθερωτικής  εξέγερσης της Κούβας, πού αρχίζει στις 24 του Φλεβάρη 1895. Τον Απρίλη του 1895 ο Μαρτί επιστρέφει στην Κούβα για να πάρει μέρος στην εξέγερση, για να πέσει στη μάχη ένα μήνα αργότερα, στις 19 του Μάη 1895, πολεμώντας με το όπλο στο χέρι τους Ισπανούς αποικιοκράτες.

Η λογοτεχνική κληρονομιά του Μαρτί συνδέεται με την επαναστατική του δράση. Η ποίησή του θα επηρεάσει έντονα την λατινοαμερικάνικη ποίηση του 20ού αιώνα. Το πρώτο του έργο, το ρομαντικό δράμα Αμπντάλα (1869) διαπνέεται από τη διαμαρτυρία εναντίον της δουλείας.

Στις συλλογές ποιημάτων του Ισμαελίλο (1882), Απλοί στίχοι (1891) και Ελεύθεροι στίχοι (εκδόθηκαν το 1913), ο Μαρτί υμνεί με λυρισμό τα απλά και ειλικρινή ανθρώπινα αισθήματα που αντιπαρατίθενται στο κακό και την  αδικία. Στην εισαγωγή της έκδοσης των Απλών στίχων, που αποτελούν μια σε μεγάλο βαθμό αυτοβιογραφική καταγραφή, ο Μαρτί αναφέρει ότι δημοσιεύει το βιβλίο «γιατί αγαπάει την ειλικρίνεια και πιστεύει στην αναγκαιότητα να εκφράζεται το συναίσθημα με τρόπο απλό και ειλικρινή».

«Τη δεκαετία του 1960, ο Φιντέλ Κάστρο και ο Τσε Γκεβάρα έγιναν κομμάτι της ανάπτυξης του διεθνούς επαναστατικού κινήματος διακηρύσσοντας, με αφετηρία τις λατινοαμερικανικές τους ρίζες, την αναγκαιότητα του σοσιαλισμού, επιμένοντας στην κομβική σημασία των ηθικών παραγόντων στην ιστορία και προτείνοντας, από αριστερή σκοπιά, αλλαγές που ήταν αναπόφευκτες για να ξεπεραστεί η διπολική ισορροπία και να ανοίξει ο δρόμος για τη διαφορετικότητα και την παγκόσμια δικαιοσύνη.

Καλούμαστε να τοποθετήσουμε σήμερα την κουλτούρα στο επίκεντρο της πολιτικής δράσης. Και η σύνθεση αυτή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί με την απομάκρυνση από την πλούσια πνευματική και ηθική κληρονομιά που διαθέτει η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική.

Στον Μαρτί, και στον καλύτερο μαθητή του τον Φιντέλ Κάστρο, είναι παρούσα αυτή η κουλτούρα που συνδυάζει μια ριζοσπαστική προσέγγιση με μια αρμονική συμπεριφορά που έχει στόχο τη συνένωση κάθε αγωνιστικής θέλησης στο απελευθερωτικό εγχείρημα και συνιστά τη θεμελιακή συμβολή της Κούβας στην παρακαταθήκη της πολιτικής γνώσης της Δύσης. Είναι αυτή η στάση που επιτρέπει να ξεπεραστεί ριζικά η παλιά αντιδραστική φόρμουλα του διαιρεί και βασίλευε και να οδηγήσει στον θρίαμβο την ιδέα της ενότητας με σκοπό τη νίκη» σημειώνει ο Αρμάντο Χαρτ, ιδρυτικό μέλος του Κινήματος της 26ης Ιούλη, ηγετικό στέλεχος του ΚΚ Κούβας, που αφιέρωσε τη ζωή του στην προστασία της κληρονομιάς και στη διάδοση του έργου του Χοσέ Μαρτί.

Οι αρχές της ιδεολογίας του Χοσέ Μαρτί συνοδεύουν την κουβανική επανάσταση στη διαδρομή της. Ο Χοσέ Μαρτί αποτελεί την κύρια πηγή έμπνευσής του Φιντέλ Κάστρο, που τον μνημόνευε περισσότερο από κάθε άλλη προσωπικότητα του σοσιαλιστικού-εργατικού κινήματος, τον διάβαζε και τον μελετούσε μέχρι το τέλος της ζωής του.

Όταν ο Τσε έλεγε «μια μεγάλη επανάσταση μπορεί να γεννηθεί μόνο από ένα μεγάλο αίσθημα αγάπης», σίγουρα είχε τον Μαρτί στη σκέψη και στην καρδιά του…