Μπορίς Γέλτσιν: ένα πολιτικό καθίκι λιγότερο

Οι μαρξιστές γνωρίζουν πολύ καλά τα όρια της προσωπικότητας στο ιστορικό προτσές και πως ουδείες αναντικατάστος. Αν κάποιο πρόσωπο εκλείψει από την ιστορία, οι κυρίαρχες κοινωνικές τάσεις θα βρουν κάποιον άλλο “πράκτορά” τους για να τις συμπυκνώσει και να τις εκφράσει. Συνεπώς, αν δεν ήταν ο Γέλτσιν, θα ‘ταν κάποιος άλλος στη θέση του. Αυτό όμως δε μας εμποδίζει από το να μισούμε συγκεκριμένα και να αξιολογούμε αρνητικά τα πρόσωπα που έπαιξαν κάποιο ρόλο στη νίκη της αντεπανάστασης.

Ο Μπορίς (ή Μπαρίς όπως προφέρεται στα ρώσικ) Νικολάγεβιτς Γέλτσιν ήταν ένας από τους βασικούς πρωτεργάτες της αντεπανάστασης, που ενταφίασε τη Σοβιετική Ένωση και σφράγισε την καπιταλιστική παλινόρθωση, στη χώρα όπου είχε σπάσει ο πάγος και ο αδύναμος κρίκος της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας.

Γεννήθηκε το Φλεβάρη του 1931 στην περιοχή του Σβερντλόφσκ (νυν Γιεκατερίνεμπουργκ) Ο πατέρας του ήταν μηχανικός, αλλά η οικογένειά του είχε αγροτική, κουλάκικη καταγωγή. Κι αν σκεφτεί κάποιος πως στην περίπτωσή του η αποκουλακοποίηση της δεκαετίας του 30′ έκανε μισή δουλειά, το ίδιο θα μπορούσε να σκεφτεί και για μια χειροβομβίδα που έσκασε τυχαία στα χέρια του έφηβου Γέλτσιν, αλλά του κόστισε μόνο μερικά δάχτυλα.

Ο Γέλτσιν μπαίνει παρόλα αυτά στο Κομμουνιστικό Κόμμα και στο αυτοβιογραφικό -όσο και φαιδρό- βιβλίο “η άλλη άποψη”, διηγείται πως στην εισαγωγική δοκιμασία οι “εξεταστές” τον ρώτησαν διεκπεραιωτικά για κάποιο τσιτάτο, αυτός απάντησε στην τύχη έναν τόμο και κάποια σελίδα από το έργο των κλασικών, κι έτσι επικυρώθηκε η ένταξή του.

Δεν είναι καθόλου βέβαιο (ίσα-ίσα) ότι φυράματα σαν το Γέλτσιν και τον Γκορμπατσόφ υπήρξαν ποτέ -έστω και στα νιάτα τους- κομμουνιστές. Αυτό δεν τους εμπόδισε ωστόσο να ανέλθουν ταχύτατα τα σκαλιά της ιεραρχίας στο ΚΚΣΕ. Ο Γέλτσιν συνδέει την τύχη του με το άστρο του Γκορμπατσόφ -παρά τη μεταγενέστερη σύγκρουσή τους- και γίνεται μέλος του Πολιτ-Μπιρό τη δεκαετία του 80′. Εϊναι ακραιφνής υποστηρικτής της Περεστρόικα κι εμφανίζεται να ασκεί κριτική στις… ατολμίες και τις καθυστερήσεις του Γκόρμπι, βοηθώντας τον παράλληλα να φαίνεται αυτός ως ο σώφρων ισορροπιστής, που βρίσκει τη χρυσή τομή μεταξύ των αντιπολιτευτικών πτερύγων.

Ο Γέλτσιν πίεζε για πιο γρήγορη πορεία προς τον καπιταλισμό, αλλά αυτό έκανε κάποιους τροτσκιστές να τον φαντάζονται ως το πιο συνεπές στοιχείο της αντιγραφειοκρατικής επανάστασης ενάντια στο σταλινισμό! Τραγωδία και θρίαμβος (του καπιταλισμού) μαζί, για να θυμηθούμε και τον τίτλο ενός αντισταλινικού βιβλίου εκείνης της εποχής.

Ο Γέλτσιν καταφέρνει να καθιερωθεί ως ο ηγέτης της αντιπολίτευσης κι ακολούθως αποχωρεί από το ΚΚΣΕ, που το θεωρεί τελειωμένη υπόθεση και πάντως δεν του είναι χρήσιμο για την παραπέρα ανέλιξή του. Λίγα χρόνια μετά μάλιστα, ως πρόεδρος της ΣΔ της Ρωσίας, θα το θέσει εκτός νόμου στη ρωσική επικράτεια και θα το κυνηγήσει δικαστικά, θεωρώντας το υπεύθυνο για το “πραξικόπημα του Αυγούστου”, το 1991. Η εξέλιξη αυτή προκύπτει μάλιστα πριν από την τυπική διάλυση της ΕΣΣΔ και είναι το Ναδίρ της παρακμής και του κατήφορου που οδήγησε στο τέλος της: να δικάζονται και να διώκονται οι κομμουνιστές στη χώρα των Σοβιέτ και της Οχτωβριανής Επανάστασης.

Το “πραξικόπημα του Αυγούστου” βέβαια -που ήταν τόσο πρόχειρα οργανωμένο κι εκτελεσμένο, ώστε να… ξεχάσει να συλλάβει ή να περιορίσει το βασικό του αντίπαλο- ήταν ο καταλύτης για την άνοδο του Γέλτσιν στην εξουσία. Ο τελευταίος έπαιξε άριστα το ρόλο του “ατρόμητου μαχητή της δημοκρατίας” που αψηφά τους πραξικοπηματίες και τα τανκς και βγαίνει θαρραλέα μαζί με τις μάζες, ενισχύοντας θεαματικά τη θέση του μετά από αυτήν την υπόθεση.

Στις αρχές του Σεπτέμβρη, έγινε μια κοινή τηλεοπτική συνέντευξή του, μαζί με τον Γκορμπατσόφ, στο CNN, που έμοιαζε κάπως με άτυπη τελετή παραλαβής-παράδοσης των σκήπτρων, ενώ έκτοτε υπήρχε μια ιδιότυπη δυαδική εξουσία (sic) – δυαρχία, με προδιαγεγραμμένο τέλος και τον Γκόρμπι να υπογράφει τελικά το διάταγμα για τη διάλυση της ΕΣΣΔ, που τον άφηνε πολιτικά άνεργο, προέδρο ενός κράτους που έπαψε να υπάρχει με δική του απόφαση…

Τον Οκτώβρη του 93′, ο Γέλτσιν ως πρόεδρος της Ρωσίας θα επέδειχνε τις δημοκρατικές του ευαισθησίες, στέλνοντας στρατό και άρματα μάχης να χτυπήσουν το κτίριο των Σοβιέτ, για να εξασφαλίσει ότι η εξουσία του δε θα υπόκειται στον παραμικρό κοινοβουλευτικό έλεγχο, έστω κι από αστική σκοπιά.

Το δημοκρατικό του κρεσέντο θα κορυφωνόταν μερικά χρόνια αργότερα, με την εκτεταμένη εκλογική νοθεία, προκειμένου να μη χάσει από τον υποψήφιο του ΚΚΡΟ, Γκενάντι Ζιουγκάνοφ.

Στα οκτώ χρόνια της θητείας του, ο Γέλτσιν πρόσφερε πολλά φαιδρά στιγμιότυπα, χάρη στην αγάπη του για το ποτό (αν όχι ροπή στον αλκοολισμό), τις στιγμές που τρέκλιζε και έχανε την ισορροπία του. Την ίδια στιγμή, πολλοί έβλεπαν τη Ρωσία να υποχωρεί διαρκώς και να γελοιοποιείται -μια κατάσταση που ετοίμασε το έδαφος για την άνοδο του Πούτιν, με τα συγκεκριμένα πολιτικά χαρακτηριστικά της διακυβέρνησής του: επιλεκτική χρήση του σοβιετικού παρελθόντος, αφού πρώτα το φέρει στα μέτρα του, και επαναφορά μιας ισχυρής Ρωσίας στο γεωπολιτικό τοπίο.

Αυτή η εναλλαγή όμως δεν έγινε βίαια, ούτε με κάποια σύγκρουση. Ήταν καρπός συνδιαλλαγής, με τον Πούτιν να παίρνει το χρίσμα και να διασφαλίζει σε αντάλλαγμα πως ο Γέλτσιν θα έχει ασυλία και θα μείνει στο απυρόβλητο. Ο μέθυσος πολιτικός ηγέτης, που αντιμετώπιζε προβλήματα με την καρδιά του, πέθανε τον Απρίλη του 2007, παραδίδοντας το όνομά του στην ιστορική χλεύη κι ανυποληψία. Γιατί την προδοσία (αντεπανάσταση) πολλοί ήταν αυτοί που την επικρότησαν και την χαίρετησαν σα θετική εξέλιξη, αλλά τον προδότη-αντεπαναστάτη κανείς δεν τον αγάπησε…