Νέλσον Μαντέλα: «Η κοινωνική ισότητα είναι η μόνη βάση της ανθρώπινης ευτυχίας»

Υπήρξε αδιαμφισβήτητα ένας από τους εμβληματικότερους ηγέτες του 20^ου αιώνα. Με γνήσια αυτοπεποίθηση, σπάνιο αλτρουισμό και απαράμιλλο θάρρος, άφησε το στίγμα του ως ένας ακατάπαυστος αγωνιστής της ελευθερίας και της ειρήνης, ένα σύμβολο του αγώνα για την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων.

Έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα, στις 5 Δεκεμβρίου του 2013.

Γεννήθηκε σε ένα μικρό νοτιοαφρικανικό χωριό στις 18 Ιουλίου του 1918.  Το πραγματικό του όνομα ήταν Ρολιλάχλα, αλλά έμεινε τελικά γνωστός με το όνομα Νέλσον που του έδωσε η δασκάλα του την πρώτη μέρα στο σχολείο. Στη χώρα του, οι λαϊκοί άνθρωποι, όλοι όσοι έψαχναν κάποιον να τους εμφυσήσει την ελπίδα και να τους αναζωπυρώσει την πίστη για έναν καλύτερο κόσμο, τον αποκαλούσαν Μαντίμπα.

Έμαθα, ότι το θάρρος δεν είναι η έλλειψη φόβου, αλλά ο θρίαμβος επί του φόβου. Γενναίος δεν είναι εκείνος, που δεν νιώθει φόβο, αλλά εκείνος που τον υπερνικά.

Σπούδασε Νομικά στο Γιοχάνεσμπουργκ, ενώ την ίδια περίοδο ξεκίνησε να ασχολείται πιο ενεργά και με την πολιτική. Το 1944 έγινε μέλος της οργάνωσης Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC) και υπήρξε πρωτεργάτης στην ίδρυση της νεολαίας της.

Αντιπάλεψε την φτώχεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό, τις ανισότητες, την αποικιοκρατία και τις φυλετικές διακρίσεις και έμεινε χαραγμένος στην ιστορία για την εκστρατεία του για την καταπολέμηση του Απαρτχάιντ. Η πολιτική του δράση ήταν έντονη, κάτι που δεν έμεινε απαρατήρητο από το Εθνικό Κόμμα – είχε ανέβει στην εξουσία το 1948 μετατρέποντας το Απαρτχάιντ σε επίσημη κυβερνητική πολιτική του – που του επέβαλλε αρχικά (το 1952) περιοριστικούς όρους με βάση τον νόμο για την «αντιμετώπιση του κομμουνισμού».

Με τις συνθήκες να σκληραίνουν όλο και πιο πολύ, ο Μαντίμπα συνελήφθη τον Ιούνιο του 1964 με την κατηγορία του σαμποτάζ και της απόπειρας ανατροπής της κυβέρνησης και του επιβλήθηκε ποινή ισόβιας κάθειρξης.

Όταν συνελήφθη, ο Νέλσον Μαντέλα ήταν όχι μόνο μέλος του παράνομου Νοτιοαφρικανικού κομμουνιστικού κόμματος (SACP), αλλά και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του, κάτι που απέρρεε όμως περισσότερο από ένα γενικότερο πλαίσιο συμμαχίας μαζί του, παρά από την πλήρη ιδεολογικοπολιτική του ταύτιση, αφού όπως ο ίδιος ισχυρίστηκε σε μία από τις δίκες του, «αν με τον όρο κομμουνιστής εννοείται μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος και άνθρωπο που πιστεύει στη θεωρία του Μαρξ, του Ένγκελς του Λένιν και του Στάλιν, που ακολουθεί αυστηρά την πειθαρχία του κόμματος, δεν έγινα κομμουνιστής».

Δεν υπήρξα Μεσσίας, αλλά ένας συνηθισμένος άνθρωπος, που έγινε ηγέτης, κάτω από εξαιρετικές συνθήκες.

Το απόγευμα της 11ης Φεβρουαρίου του 1990 απελευθερώθηκε, εν μέσω διεθνών πιέσεων, μετά από 27 χρόνια εγκλεισμού και τρία χρόνια μετά, το 1993, του απονεμήθηκε (όπως και στον τότε πρόεδρο της χώρας Φρέντερικ ντε Κλερκ) το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.

Το 1994 έγινε ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής στις πρώτες ελεύθερες, πολυκομματικές εκλογές χωρίς φυλετικούς διαχωρισμούς. Είχε έρθει η στιγμή η Νότια Αφρική να αλλάξει επιτέλους σελίδα…

Με τον ηγέτη της κουβανικής επανάστασης, Φιντέλ Κάστρο, τον συνέδεε μια σχέση βαθιάς εκτίμησης και σεβασμού. Όταν, μάλιστα, τον επισκέφτηκε στην Κούβα το 1991, δήλωσε: «Ο Φιντέλ είναι πηγή έμπνευσης για όλους όσους θεωρούν την ελευθερία μεγάλη αξία».

Στην Κούβα αναγνώριζε όχι μόνο την υπερπροσπάθεια που έκανε να παραμείνει ανεξάρτητη χώρα παρότι βρισκόταν στο μαλακό υπογάστριο του ιμπεριαλισμού, αλλά και τη βαθιά διεθνιστική της αλληλεγγύη που αποτυπώθηκε έμπρακτα και στον λαό της Νότιας Αφρικής με στήριξη τόσο με ιατρικό όσο και με εκπαιδευτικό δυναμικό.

Το 1991 αποχώρησε από την προεδρία, ενώ το 2004 αποσύρθηκε γενικότερα από το δημόσιο βίο, περνώντας τον περισσότερο χρόνο του σε φιλανθρωπικά έργα, κυρίως μέσω του ιδρύματος Νέλσον Μαντέλα που ιδρύθηκε το 1999. Τελευταία του δημόσια εμφάνιση ήταν στον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου, που διοργανώθηκε στη Νότιο Αφρική το 2010.

Ο αισιόδοξος είναι αυτός που μπορεί να αντικρίζει κατάματα τον ήλιο, να μην τυφλώνεται από το φως του και να συνεχίζει να προχωρά στο δρόμο του.

Φυσικά, ο Νέλσον Μαντέλα δεν ήταν αλάνθαστος, αλλά ένας άνθρωπος με τα δικά του μειονεκτήματα, τις προσωπικές του υποχωρήσεις, παλινωδίες και συμβιβασμούς. Στα χρόνια της προεδρίας του, παρά τις προοδευτικές και ριζοσπαστικές κοινωνικές αλλαγές που πυροδότησε, η ανθρώπινη εκμετάλλευση δεν μπόρεσε να νικηθεί οριστικά.

Μπορεί να έλεγε στις 10 Μαΐου του 1994 πως «ποτέ ξανά δεν θα βιώσει αυτή η όμορφη γη την καταπίεση του ενός από τον άλλον», αλλά η αλήθεια είναι πως η καταπίεση συνέχισε να υφίσταται, με τις φυλετικές διακρίσεις να δίνουν τη θέση τους στις ταξικές διακρίσεις, που δεν κατάφερε να απαλείψει.

Σίγουρα έβαλε για τα καλά το χέρι του για να προχωρήσει η ανθρώπινη ιστορία πιο πέρα, για να έρθουν με μεγαλύτερη επιτακτικότατα στο προσκήνιο έννοιες όπως η αξιοπρέπεια και η δικαιοσύνη, αλλά από την άλλη άφησε στις επόμενες γενιές πολλά για να κατακτήσουν, ώστε να φτάσουν κάποια στιγμή στο μέλλον στο σημείο να ζουν «σε αρμονία και με ίσες ευκαιρίες», μιμούμενες φυσικά το παράδειγμά του – την αυτοθυσία, την επιμονή και την αυταπάρνηση των νεανικών του χρόνων.

*Η φράση στον τίτλο είναι από επιστολή του Μαντέλα στον γερουσιαστή Ντάγκλας Λούκελε στη Σουαζιλάνδη το 1970 («Συζητήσεις με τον εαυτό μου», Ν. Μαντέλα, Εκδόσεις Πατάκη)