Νίκος Βαλιανάτος, ο «παππούς» πρωτομάρτυρας του ΚΚΕ που τον «αυτοκτόνησαν» από την ταράτσα της Ειδικής Ασφάλειας

Η ηρωική μορφή του κομμουνιστή συνδικαλιστή Νίκου Βαλιανάτου, ξεχωρίζει ανάμεσα στους πρωτομάρτυρες του ΚΚΕ.

Ο Νίκος Βαλιανάτος (1870-1938), με καταγωγή από την Κεφαλονιά, ήταν Γραμματέας του Εργατικού Κέντρου Λάρισας και της Κομματικής Οργάνωσης της περιοχής. Υπήρξε υποψήφιος δήμαρχος Λάρισας, καθώς και μέλος της ΚΕ της Εργατικής Βοήθειας.

«Είχε ένα μεγάλο χάρισμα ο Βαλιανάτος. Ήξερε να μιλά στο λαό. Ήταν ένας συζητητής, που ήξερε όχι μονάχα να μιλάει, μα και ν’ ακούει τον άλλο. Ο λόγος του είχε μια σπάνια πειστικότητα. Δεν έβγαζε «δεκάρικους». Έφτανε στο χωριό και μάζευε γύρω του τους χωριάτες. Τους ρωτούσε για το «γέννο», το χειμώνα, τον «κούρο», για τη σοδειά, για την κλαπάτσα που θέριζε τα πρόβατα, για τους φορατζήδες που τους κυνηγούσαν… Έπειτα η κουβέντα πλάταινε σιγά σιγά, όπως μια πέτρα που τη ρίχνεις στο βάλτο και τα στεφάνια του νερού ανοίγαν, απλώνουνε πέρα από τις λασπόχτιστες καλύβες. Έτσι κι ο λόγος του έφευγε από τα σύνορα της πατρίδας, έφτανε στις ρούσικες στέπες κι έλεγε στους καραγκούνηδες τι έδωσε η Επανάσταση στους αγρότες. (…) Με τον καιρό και με τους αγώνες ο σύντροφος πια γερο-Βαλιανάτος γινόταν σεβαστός και πολύ αγαπητός. Η αγωνιστική του ζωή, η πίστη του η ατράνταχτη, η σεμνότητά του τον είχαν κάνει αγαπητό όχι μόνο στη Θεσσαλία, αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Έγινε μια απ’ τις πιο γνωστές επαναστατικές μορφές σε πανελλαδική κλίμακα» σημειώνει για τον κομμουνιστή ήρωα ο Νίκος Καραντηνός.

Το 1938 ο Νίκος Βαλιανάτος πιάστηκε από τα όργανα της δικτατορίας του Μεταξά, και μετά από βασανιστήρια, το πρωί της 9ης  Αυγούστου βρέθηκε νεκρός στο πεζοδρόμιο κάτω από την Ασφάλεια, όπου κρατούνταν. Η Ασφάλεια προσπάθησε να διαδώσει ότι «αυτοκτόνησε». Κάτι που μπορεί να πίστεψαν μόνο όσοι δεν γνώριζαν τον κομμουνιστή συνδικαλιστή ηγέτη… Η αλήθεια είναι ότι ο Βαλιανάτος δολοφονήθηκε με τον ίδιο τρόπο που η Ασφάλεια δολοφόνησε πολλούς ακόμα κομμουνιστές, λαϊκούς αγωνιστές.

Από το βιβλίο του Γιώργη Τρικαλινού «Πιστοί στις ιδέες του επιστημονικού σοσιαλισμού – Προσωπική κατάθεση» μεταφέρουμε την δική του κατάθεση – μαρτυρία για τον Νίκο Βαλιανάτο.

Το Σεπτέμβρη του 1938 πιάστηκα από την Ειδική Ασφάλεια της Αθήνας με δυο άλλους συντρόφους: τον Αδάμ Μολυβδά και τον Οδυσσέα Μπάστη — και οι δυο τιμημένοι νεκροί μας.

Τα κτίρια της Ειδικής Ασφάλειας, όπου μας μετέφεραν, βρίσκονταν στην οδό Γ’ Σεπτεμβρίου-Δεριγνύ-Ελπίδος. Σ’ αυτό το κτίριο μαρτύρησαν εκατοντάδες πατριώτες αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, κομμουνιστές. Ανάμεσα τους ήταν και η ηρωΐδα Ηλέκτρα Αποστόλου.

Σαν φτάσαμε στο κτίριο της Ασφάλειας, αμέσως άρχισαν οι ανακρίσεις και οι βασανισμοί, για να μαρτυρήσουμε συνεργάτες μας, σπίτια μας κλπ. Εκείνη την εποχή τα διάφορα κρατητήρια της Ασφάλειας ήταν γεμάτα από κρατούμενους αγωνιστές: δημοκράτες, κομμουνιστές, οπαδούς της Αριστεράς και από αντιπάλους της διχτατορίας της 4ης Αυγούστου, όπως ο Κομνηνός Πυρομάγολου, ο Παντελής Πουλιόπουλος, ο φοιτητής Αντωνόπουλος από την Καλαμάτα, ο ταγματάρχης Λαδακάκος, ο τριατατικός Ηλίας Σφυρής κ.α.

Απ’ αυτούς μάθαμε για τη δολοφονία του Νίκου Βαλιανάτου και ό,τι, για τη δολοφονία του, τέθηκε σε διαθεσιμότητα για ένα μήνα ο Διοικητής της Ειδικής Ασφάλειας, Κομποχόλης, γνωστός βασανιστής στη περίοδο της 4ης Αυγούστου. Μαζί μ’ αυτόν τιμωρήθηκαν με διάφορες ποινές και οι ανθυπομοίραρχοι — γνωστοί επίσης βασανιστές Γιαννάκος και Νικολόπουλος.

Όπως μάθαμε, βασάνισαν τον Βαλιανάτο επί πολλές ημέρες στα υπόγεια της Ασφάλειας, για να μαρτυρήσει τους συνεργάτες του, τους οικονομικούς πόρους της Εργατικής Βοήθειας, της οποίας ήταν Γραμματέας. Αλλά ο Βαλιανάτος στάθηκε ακλόνητος.

Όταν είδαν πως ο μπαρμπα-Νίκος στεκόταν αλύγιστος, τον ανέβασαν στην ταράτσα, και από τον τρίτο όροφο, τον πέταξαν στο δρόμο και τον σκότωσαν.

Επειδή, παρά τα μέτρα που είχαν πάρει, έγινε γνωστός ο θάνατος του στο πλατύ κοινό, διέδωσαν, ότι ο Βαλιανάτος έπεσε μόνος του από τη ταράτσα και αυτοκτόνησε. Γι’ αυτό και τιμωρήθηκε ο Κομποχόλης και οι δυο ανθυπομοίραρχοι, γιατί, τάχα, άφησαν το Βαλιανάτο χωρίς επιτήρηση και τους ξέφυγε κι έπεσε από την ταράτσα και αυτοκτόνησε.

Όλα αυτά τα μάθαμε και μεις οι καινούριοι, όταν βρεθήκαμε στην Ασφάλεια. Σε μένα όμως ένας χωροφύλακας, που ήταν όπως κατάλαβα, πιο ειλικρινής, μου είπε:

«Όλα αυτά που λέγονται πως ο Βαλιανάτος αυτοκτόνησε είναι παραμύθια. Γιατί ήταν παλικάρι. Δεν αυτοκτόνησε, αλλά πέθανε ηρωικά. Τον δολοφόνησαν και τον έθαψαν βιαστικά βιαστικά στο νεκροταφείο Λιοσίων».

Αλλά ποιος ήταν ο Νίκος Βαλιανάτος;

Γεννήθηκε στην Κεφαλλονιά το 1898 [σημ συντ.: το σωστό είναι 1870] από φτωχή αγροτική οικογένεια και πήγε στη Θεσσαλία, μαζί με τον αδελφό του, το 1909, για να δουλέψουν, να βγάλουν το ψωμί τους.

Στην αρχή ο Νίκος δούλεψε στο στρώσιμο της σιδηροδρομικής γραμμής από Λάρισα για Θεσσαλονίκη. Δούλεψε κοντά στο χωριό Παπαπούλι, που το 1907 άνθρωποι των τσιφλικάδων δολοφόνησαν τον πρωτοπόρο αγωνιστή Αντύπα. Μετά δούλεψε σε διάφορες αγροτικές δουλειές.

Το 1918-1919 πέρασε στις γραμμές του ΚΚΕ. Το 1922 ήταν γραμματέας της οργάνωσης του ΚΚΕ Λάρισας και Γραμματέας του Εργατικού Κέντρου Λάρισας.

Το 1921-1922 ήταν η εποχή των μεγάλων κινητοποιήσεων των αγροτών και εργατών της Θεσσαλίας. Το 1921 έγινε η μεγάλη πανεργατική απεργία στο Βόλο, το μαχητικό συλλαλητήριο των Τρικάλων και της Καρδίτσας, το πλατύ παλαιοπολεμιστικό κίνημα Θεσσαλίας, που είχαν φουντώσει και τράνταξαν το αστοτσιφλικάδικο κάστρο.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα έζησε ο Βαλιανάτος, που δεν ήταν μόνο ο στρατοκόπος αλλά συγχρόνως ο προπαγανδιστής, ο οργανωτής, ο πρωτοπόρος αγωνιστής.

Ο Βαλιανάτος είχε ένα μεγάλο χάρισμα. Ήξερε να μιλάει στο λαό, να μπαίνει στην καρδιά του αγρότη, του καραγκούνη, του τσομπάνου. Μιλούσε απλά και κατανοητά σ’ όλους κι ήταν πειστικός σ’ όσους τον άκουγαν. Αυτά όλα τα χαρίσματά του τον έκαναν αγαπητό σ’ όλους τους αγρότες της Θεσσαλίας και σεβαστό για την ηλικία του, την αγωνιστική του δράση και το ήθος του.

Το 1932 πραγματοποιεί το μεγάλο όνειρο της ζωής του. Ταξιδεύει στην ΕΣΣΔ και παίρνει μέρος στο συνέδριο της Κόκκινης Βοήθειας. Επιστρέφει στην Ελλάδα και συνεχίζει δραστήρια τον αγώνα, δίπλα στο λαό, στους φυλακισμένους και εξόριστους, σαν γραμματέας της Βοήθειας που ήταν.

Η διχτατορία της 4ης Αυγούστου, ξέροντας τη δράση του, τον κυνήγησε λυσσασμένα. Τον συνέλαβε τον Αύγουστο του 1938 και, αφού τον βασάνισε φριχτά, τον πέταξε από την ταράτσα της Ασφάλειας.

Η δολοφονία του Νίκου Βαλιανάτου είναι ένα από τα στυγερότερα εγκλήματα της 4ης Αυγούστου. Αργότερα, στην κατοχή, στον εμφύλιο και μετά, χιλιάδες κομμουνιστές, αγωνιστές της Αριστεράς έχουν ποτίσει με το αίμα τους το χώμα της πατρίδας μας. Αλλά ο γερο-Βαλιανάτος ήταν ο πρωτομάρτυρας. Όλη του τη ζωή την έζησε τίμια, σεμνά, αγωνιστικά κι έσπειρε από τους πρώτους το σπόρο για μια Ελλάδα λεύτερη, ανεξάρτητη, δημοκρατική και ειρηνική και είναι το φωτεινό παράδειγμα για όλους τους Έλληνες αγωνιστές της δημοκρατίας και του σοσιαλισμού.

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του αφιερώματος της Κατιούσα στα 100 χρόνια του ΚΚΕ και τα 50 χρόνια της ΚΝΕ