Οι πολλές αποχρώσεις του Μάο Τσετούνγκ

Ο Μάο Τσε Τουνγκ, που πέθανε σαν σήμερα, 9 Σεπτέμβρη του 1976, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους επαναστάτες του περασμένου αιώνα, μία από τις σπουδαιότερες αλλά και πλέον αντιφατικές προσωπικότητες του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Μια αντιφατικότητα που προκύπτει από την πορεία της κινέζικης επανάστασης, αλλά κι από τις αντιθέσεις του ίδιου του Μάο, στην πράξη όσο και στη θεωρία (παρεμπιπτόντως, ένα από τα πιο σημαντικά θεωρητικά έργα του αφορούσε αυτό ακριβώς το ζήτημα: τις αντιθέσεις). Από τα αμφιλεγόμενα αποτελέσματα της Πολιτιστικής Επανάστασης ως τη θεωρία των τριών κόσμων και την προσέγγιση με τις ΗΠΑ.

Αυτό αποτυπώνεται ακόμα και στο αντίστοιχο ελληνικό λήμμα της Βικιπαίδεια, που παραδόξως δεν είναι γραμμένο από αστική σκοπιά, αλλά μάλλον από κάποιον φίλα προσκείμενο στο μαοϊκό ρεύμα, που καταλήγει στην παρακάτω εκτίμηση:

Η προσφορά του Μάο, ως ηγέτη που έβαλε τέλος στην αποικιοκρατία και στις φεουδαρχικές σχέσεις, στις πολεμικές συμφορές ενός αιώνα, και ενοποίησε την ηπειρωτική Κίνα, ήταν αναμφισβήτητη. Ωστόσο, μετά την ανάληψη της εξουσίας, ο Μάο, μην αφαιρώντας πλήρως την οικονομική ισχύ όλων των τμημάτων της κινεζικής αστικής τάξης, και την ισχύ των πολιτικών κομμάτων που στήριζαν αυτά τα τμήματα, δεν μπόρεσε να αποτρέψει την ανατροπή της λαϊκοδημοκρατικής εξουσίας. Επίσης, με την χαλαρή διατύπωση της “θεωρίας των τριών κόσμων”, με την οποία η Κίνα επιδίωκε να μειώσει τη σοβιετική επιρροή και ήρθε σε συνεννοήσεις με τους Αμερικανούς, καταλήγοντας στο να παρέχει οικονομική στήριξη ακόμα και σε αντικομμουνιστικά κινήματα (όπως το FNLA στην Αγκόλα που χρηματοδοτήθηκε από την Κίνα το 1974 παρά το γεγονός ότι ήταν βαθιά αντικομμουνιστικό και χρηματοδοτούνταν επίσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες και από τη Νότια Αφρική του Απαρτχάιντ) συνέβαλε στην παρερμηνεία της από διάφορα μ-λ κόμματα, τα οποία διασπάστηκαν, λόγω των κοινωνικών και πολιτικών συμμαχιών που αυτή- αφέθηκε να εννοείται ότι- υπονοούσε. Η “θεωρία των τριών κόσμων” του Μάο θεωρήθηκε αντεπαναστατική ακόμα και από τους μέχρι τότε δριμύτερους υποστηρικτές του Μάο εκτός Κίνας, όπως ο Εμβέρ Χότζα. Τέλος, παρά τη ρήξη με το Νικίτα Χρουστσώφ και την ΕΣΣΔ, δεν κάλεσε σε δημιουργία ενός νέου διεθνούς κέντρου Μαρξιστικών-Λενινιστικών Κομμάτων, τα οποία αφέθηκαν να διαμορφώσουν μόνα τους μια παγκόσμια στρατηγική και αποδείχτηκαν ευάλωτα, ειδικά στις αναπτυγμένες χώρες, από πλήγματα των αντιπάλων τους και υποκειμενικές αδυναμίες. Παρ’ όλα αυτά, το όνομα του Μάο Τσε Τουνγκ συνεχίζει να συγκινεί τα εθνικοαπελευθερωτικά και γενικά προοδευτικά κινήματα του τρίτου κόσμου.

Επιδιώκοντας να αποδώσουμε κάποιες πτυχές από το πολιτικό στίγμα του Μάο, θετικές κι αρνητικές, παραθέτουμε ορισμένα αποσπάσματα από το γραπτό έργο του, που θεωρούμε χαρακτηριστικά.

Ξεκινάμε με ένα απόσπασμα που βρήκαμε στο Κόκκινο Βιβλιαράκι, το οποίο περιέχει ακριβώς αυτό -αποφθέγματα και τσιτάτα του Μάο- και ήταν το βιβλίο με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία και τις περισσότερες πωλήσεις στον κόσμο, μετά τη Βίβλο. Το απόσπασμα αυτό τονίζει εύστοχα τη συνέχεια και το μακρόχρονο χαρακτήρα της ταξικής πάλης στη σοσιαλιστική φάση, μετά την επικράτηση της επανάστασης.

Αν και στην Κίνα ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός, σ’ ό,τι αφορά το σύστημα της ιδιοχτησίας, έχει ολοκληρωθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος, αν και οι μεγάλοι θυελλώδικοι αγώνες των μαζών που χαρακτήριζαν τις προηγούμενες επαναστατικές περιόδους έχουν βασικά τελειώσει, υπάρχουν ακόμα υπολείμματα των τάξεων που ανατράπηκαν, των γαιοκτημόνων και της κομπραδόρικης τάξης, υπάρχει ακόμα η αστική τάξη, ενώ ο μετασχηματισμός της μικροαστικής τάξης μόλις τώρα άρχισε. Η ταξική πάλη ανάμεσα στο προλεταριάτο και την αστική τάξη, η πάλη ανάμεσα στις διάφορες πολιτικές δυνάμεις και η ταξική πάλη στον ιδεολογικό τομέα ανάμεσα στο προλεταριάτο και την αστική τάξη, θα συνεχιστεί για πολύν καιρό, θάναι ελικοειδής κι ορισμένες φορές θα γίνεται πολύ οξεία. Το προλεταριάτο επιδιώκει να μετασχηματίσει τον κόσμο σύμφωνα με τη δικιά του κοσμοαντίληψη, το ίδιο κάνει και η αστική τάξη. Απ’ αυτήν την άποψη, το πρόβλημα ποιος από τους δυο θα νικήσει τελικά, ο σοσιαλισμός ή ο καπιταλισμός, δεν έχει ακόμα πραγματικά λυθεί

(Για την ορθή λύση των αντιθέσεων ανάμεσα στο λαό)

Κι αυτό το τελευταίο επιβεβαιώθηκε από τις μεταγενέστερες εξελίξεις στην Κίνα.

Ας δούμε τώρα και μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο του Μάο “πάνω στα οικονομικά προβλήματα του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ”, το μνημειώδες έργο του Στάλιν, στο οποίο ο Μάο ασκεί σφοδρή κριτική, και δείχνει ως ένα βαθμό το πραγματικό βάθος της μετέπειτα ρήξης του με το χρουτσοφικό ρεβιζιονισμό.

Ο Στάλιν ήταν ένας σύντροφος που είχε λίγο πατριαρχικό ύφος, είχε σπουδάσει σε ιερατική σχολή, δεν είχε καταλάβει σε βάθος τη διαλεχτική και καθόλου τον υλισμό.
Δε μπορούμε να πούμε πως ο Στάλιν δεν ήταν διαλεκτικός, ήταν μονάχα εν μέρει. Είχε μύθους, ήταν μονόπλευρος, αλλά με τη μέθοδό του οικοδόμησαν σοσιαλισμό, νίκησαν τους εχθρούς, έφτασαν τα πενήντα εκατομμύρια τόνους χάλυβα κι αυτό τον χρόνο θα φτάσουν τα πενήντα πέντε, έχουν τρεις δορυφόρους στον ουρανό.
Είναι μια μέθοδος. Δε μπορούμε να βρούμε μια άλλη; Εμείς στην ταξική πάλη υιοθετήσαμε τη μέθοδο του Λένιν, όχι του Στάλιν. Ο Στάλιν είχε πει για την οικονομία ότι οι μεταρρυθμίσεις γίνονται από τα πάνω προς τα κάτω. Ο Στάλιν δεν οδηγούσε την ταξική πάλη από τα κάτω προς τα πάνω.
Από την αρχή μέχρι το τέλος του βιβλίου ο Στάλιν δε μιλάει ποτέ για το εποικοδόμημα. Δεν παίρνει υπόψη του τον άνθρωπο. Βλέπει το πράγμα μα όχι τον άνθρωπο.
Από συνολική άποψη ο Στάλιν δεν έπαιρνε υπόψη το ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα. Μιλάει μόνο για παραγωγικές σχέσεις όχι για εποικοδόμημα. Ο Στάλιν δε μιλάει για εποικοδόμημα, μιλάει μονάχα για οικονομία, όχι για πολιτική.

Οφείλουμε να εφαρμόζουμε το βουδιστικό παράγγελμα να μην σκοτώνουμε. Μπορούμε να σκοτώνουμε κάποιον μόνο όταν είναι απαραίτητο για να κατευνάσουμε τη λαϊκή αγανάκτηση. Στη Σοβιετική Ένωση σκότωσαν κάπως πολλούς, δεν πρέπει να κάνουμε τα λάθη του Στάλιν και δεν κάνουμε τα λάθη του Χρουτσώφ: ο τελευταίος είναι πιο ευγενικός, περιορίζεται να διώχνει από την Κεντρική Επιτροπή.
Ακόμα κι οι αντεπαναστάτες δεν πρέπει να σκοτώνονται σε μεγάλο αριθμό, για να σκοτώσουμε ένα άτομο πρέπει να το κάνουμε προσεχτικά. Όταν ένα μέλος της Κεντρικής Επιτροπής έχει κάνει λάθη, δεν έχει καμία σχέση με το πρόβλημα να εκτελεστεί ή όχι.

Κλείνουμε με μια γραπτή εκτίμηση του Νίκου Ζαχαριάδη, που κατακεραυνώνει το Μάο Τσετούνγκ και τους οπαδούς του.

Ο Μάο Τσε Τουνγκ με τη θεωρία του δεν έδωσε και δε δίνει μαρξιστική-λενινιστική απάντηση στα προβλήματα της εποχής μας γιατί ξεκινά κι εκφράζεται σε μικροαστική-σωβινιστική μεγαλοκινέζικη βάση. Η εσωτερική γραμμή του Μάο, τα τρία κήτη: το μεγάλο άλμα-λαϊκή κομμούνα-γενική γραμμή, αποτέλεσαν ανεδαφική, εξωπραγματική προσπάθεια να πιάσει πουλιά στον αέρα, να πραγματοποιήσει το “κομμουνιστικό όνειρο” χωρίς στήριγμα στις αντικειμενικές δυνατότητες και έκφρασε μικροαστική αδυναμία μπροστά στις δυσκολίες, ανικανότητα για επιστημονική σκέψη και πράξη. Αυτό έριξε την κινέζικη επανάσταση πίσω και είχε διαλυτική επίδραση στο ΚΚ Κίνας. Μέσα στις γραμμές του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος ο μαουτσετουνγκισμός είχε και έχει αποσυνθετική επιρροή. Ένα παράδειγμα από τα πολλά, η τραγική ήττα μας στην Ινδονησία. Και στο Βιετνάμ αντικειμενικά παίζει το παιχνίδι των αμερικάνων. Υπολογίζοντας την κρίση που η θεωρία και η πράξη του Μάο προκάλεσε στο παγκόσμιο κομμουνιστικό και προοδευτικό κίνημα ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός, όπου βασίζεται σ’ όλον τον κόσμο ο μαουτσετουνγκισμός, αποτελεί αντιθεωρία στο μαρξ-λενινισμό, οι κουκουέδες δεν μπορούν να έχουν καμία σχέση μαζί του.