Σελίδες απ’ την Εθνική Αντίσταση και τον ΔΣΕ: «Τον λατρεύαμε, ειλικρινά τον λατρεύαμε τον Κόκκαλη…»

Γιατρός που τίμησε την επιστήμη του όσο λίγοι, πρωτοπόρος της χειρουργικής, μέγιστος ανθρωπιστής, ακούραστος λαϊκός αγωνιστής που διώχτηκε για τη δράση του, κομμουνιστής, αγωνίστηκε πολιτικά, επιστημονικά και σαν άνθρωπος, δίπλα στους αγωνιστές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, ο Πέτρος Κόκκαλης υπηρέτησε το λαό και τον άνθρωπο μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του.

Από το εξαιρετικό βιβλίο της Κατίνας Τέντα – Λατίφη «Πέτρος Σ. Κόκκαλης – Βιωματική βιογραφία» (έκδοση Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2011), μεταφέρουμε μερικά αποσπάσματα.

“(…) Μετά την απαγόρευση εκ μέρους του Υπουργού Παιδείας να χειρουργεί στη Β’ Χειρουργική του Αρεταίειου, ο Κόκκαλης, μην έχοντας καμιά άλλη δυνατότητα, κατέφυγε πάλι, όπως και επί Λογοθετόπουλου τον καιρό της Κατοχής, στην ιδιωτική κλινική Άγιοι Ανάργυροι του γιατρού Προύντζου. Τον ακολούθησαν εκεί οι στενοί του συνεργάτες Υφαντής, Λαζαρίδης, Σκαρτσώνης, Ξενάκης και ο μόνιμος υποβοηθός του Σταμάτης Κρητικάς.

Παρ’ όλα τα χάλια της τα χρόνια εκείνα -να σκεφτεί κανείς ότι η κουζίνα του 2ου ορόφου μετατράπηκε σε χειρουργείο-, στην κλινική Άγιοι Ανάργυροι γινόταν ένα είδος προσκυνήματος από ανθρώπους όλων των τάξεων που έρχονταν εκεί απ’ όλη την Ελλάδα. Στον όροφο του Κόκκαλη, σε θαλάμους με έξι κρεβάτια, νοσηλεύονταν και οι μαχητές του ΕΛΑΣ που είχαν προβλήματα από σοβαρούς τραυματισμούς. Αυτοί ήθελαν όλοι τον Κόκκαλη γιατί εκτός του ότι ήταν ο καλύτερος χειρουργός, ήταν και της εμπιστοσύνης τους επειδή υπήρχε μεγάλη τρομοκρατία και πολύ μίσος.

Πολλές είναι οι μαρτυρίες εκείνων που νοσηλεύθηκαν απ’ τον Κόκκαλη την περίοδο της δίωξής του. Δίνονται τρεις διαφορετικές περιπτώσεις, που αναδεικνύουν τη μαγική ικανότητα του μεγάλου χειρουργού, την πρωτοποριακή δεξιοτεχνία του και το βάθος της φροντίδας του για τον άνθρωπο.

Ο Φοίβος Τσέκερης, φοιτητής του Πολυτεχνείου και διμοιρίτης στον Λόχο των Σπουδαστών Λόρδος Μπάιρον, είχε τραυματιστεί κατά τα Δεκεμβριανά στα δυο του πόδια. Μετά από περιπλάνησή του σε διάφορα νοσοκομεία κατέληξε στο Αρεταίειο, στον Κόκκαλη.

Ήταν διάσημος. Όταν επρόκειτο για εξαιρετικά δύσκολες περιπτώσεις έλεγαν οι άλλοι καθηγητές, όπως ο Μακκάς κ.ά., ότι αυτή την εγχείρηση μπορεί να την κάνει μόνο ο Κόκκαλης ή στο εξωτερικό. Την επομένη από την εισαγωγή μου στο Αρεταίειο οι γιατροί υπό την επίβλεψη του Κόκκαλη αφαίρεσαν τον πρόχειρο γύψο και μου έβαλαν έναν κανονικό που έπιανε όλο το πόδι και την λεκάνη μέχρι τον αφαλό. Αν αυτό, μου είπαν, είχε γίνει πριν από μερικούς μήνες τώρα εγώ θα περπατούσα.

Και να που ξαφνικά ξημέρωσε η μαύρη μέρα. Ήταν ένα πρωί που ο Κόκκαλης και οι γιατροί του εξαφανίστηκαν απότομα. Τους έδιωξαν με βάναυσο τρόπο και εμφανίστηκαν άλλοι τελείως άγνωστοι σ’ εμάς, με επικεφαλής τον Τουλ, βαυαρικής καταγωγής. Με κυβερνητική απόφαση, του Κόκκαλη του αφαιρέθηκε η έδρα του καθηγητή του Πανεπιστημίου και συγχρόνως εκδιώχθηκε από το Αρεταίειο. Θα πρέπει να τους απαγορεύτηκε και η είσοδος στο νοσοκομείο γιατί ούτε ο Κόκκαλης ούτε οι γιατροί του ήρθαν να μας αποχαιρετίσουν… Ο Τουλ κατά την επίσκεψή του επειδή είδε που είχα τον Ριζοσπάστη εκνευρίστηκε. Είπε στους γιατρούς να μου βγάλουν τον γύψο και να μου δώσουν εξιτήριο. Εγώ διαμαρτυρήθηκα: «Η εντολή του Κόκκαλη, του είπα, είναι να μην βγει ο γύψος έως ότου κολλήσει το κόκκαλο καλά». «Τώρα εγώ κάνω κουμάντο εδώ, όχι ο Κόκκαλης, φώναξε οργισμένα.»

Δυστυχώς για τον Τσέκερη η νοσοκόμα που του αφαίρεσε τον γύψο τού έσπασε το πόδι εκεί που είχε το τραύμα. Τότε η οικογένεια του ειδοποίησε τον Κόκκαλη στην κλινική Άγιοι Ανάργυροι και τη νύχτα τον πήρε στα κρυφά απ’ το Αρεταίειο με φορείο.

Η εγχείρηση που μου έκανε τώρα ο Κόκκαλης μετά το σπάσιμο ήταν πολύ δύσκολη. Εφάρμοσε μια μέθοδο εντελώς καινούργια, δεν είχε ξαναγίνει στην Ελλάδα. Πήρε κρέας από τους μυς που ήταν κοντά στο τραύμα, το έκανε φιλέτο και με αυτό τύλιξε τα δυο αποχωρισμένα κομμάτια του μηριαίου οστού έτσι που να τροφοδοτούνται με πολύ αίμα και αυτό θα διευκόλυνε τη συγκόλληση των δύο αποχωρισμένων τμημάτων του.

Η εγχείρηση διήρκησε σχεδόν τέσσερεις ώρες και τελείωσε με απόλυτη επιτυχία όπως είπαν οι γιατροί και το πόδι τέθηκε για ακόμα μια φορά στον γύψο και ήταν όπως ήλπιζα η τελευταία. Ποιος να το ’ξερε ότι ήταν και η τελευταία εγχείρηση που έκανε ο Κόκκαλης στην Αθήνα γιατί μετά αρρώστησε απ’ την καρδιά του.

Το άλλο πρωί η αδερφή μου πήγε στον καθηγητή Κόκκαλη και δειλά δειλά τον ρώτησε τι χρηματικό ποσό τού οφείλουμε για την επέμβαση που μου έκανε.

-Αν έπαιρνα έστω και μια δραχμή από τραυματία θα ήμουνα αχάριστος, της είπε.

-Μα ασχοληθήκατε περίπου τέσσερεις ώρες για να τον χειρουργήσετε.

-Εγώ δεσποινίς μου, της απάντησε, διέθεσα τέσσερεις ώρες από τη ζωή μου όμως αυτά τα παιδιά διαθέσανε τα νιάτα τους, τις σπουδές τους και τη ζωή τους την ίδια. Για μένα η μεγαλύτερη αμοιβή είναι η χαρά που αισθάνομαι όταν μπορώ να τα βοηθήσω.

Σελίδες απ’ την Εθνική Αντίσταση και τον ΔΣΕ: «Τον λατρεύαμε, ειλικρινά τον λατρεύαμε τον Κόκκαλη…»

Ο Τσέκερης αναφέρει και άλλο ένα περιστατικό.

Θυμούμαι τον τραυματία από τη Λακωνία, Βασίλης Σταματέας λεγόταν. Αυτή η περίπτωση ήταν ειδική, περίεργο τραύμα. Είχε περάσει η σφαίρα από το μάτι του, το έβγαλε, είχε τρυπήσει τον ουρανίσκο και είχε βγει από τον σιαγόνα κάτω. Τα είχε όλα σμπαραλιάσει. Με τρύπιο ουρανίσκο ούτε να φάει μπορούσε, ούτε να μιλήσει, έβγαζε έναν ήχο απόκοσμο. Ο Κόκκαλης έβγαλε από τον λαιμό του έναν μηνίσκο και τον έκανε σαν λουκάνικο και τον κολλούσε πότε στον ουρανίσκο και μετά από δύο μήνες, με άλλη εγχείρηση, τον πήγε στον σιαγόνα, δηλ. κολλούσε με αυτό το ένα σημείο και μετά το άλλο, το περπάταγε, ένα πράγμα αλλιώτικο. Πώς να το πω, το ένα μέρος του «λουκάνικου» να είναι στο μάγουλο και το άλλο στον ουρανίσκο. Απίστευτο πράγμα. Μετά όταν έθρεψαν οι τρύπες, τον καθάρισε και ο άνθρωπος απέκτησε ουρανίσκο. Κανένας άλλος δεν μπορούσε να το κάνει αυτό. Ήταν και πολύ ανθρώπινος, τον λατρεύαμε, ειλικρινά τον λατρεύαμε τον Κόκκαλη.

Όταν μετά από εννιά μήνες ο Τσέκερης έγινε καλά και βγήκε στην οδό Σταδίου συνάντησε τυχαία έναν Έλληνα διερμηνέα των Γερμανών από τον καιρό της Κατοχής. Τότε οι Γερμανοί είχαν συλλάβει τον Τσέκερη και τον βασάνιζαν άγρια στην Κομαντατούρ. Ο διερμηνέας αυτός όχι μόνο τους βοηθούσε, αλλά τον χτυπούσε και ο ίδιος. Τώρα τον είδε αξιωματικό του ελληνικού στρατού, υπολοχαγό, να περνάει δίπλα του με το ίδιο αγέρωχο και θρασύ ύφος χτυπώντας δυνατά τα πόδια του και κλοτσώντας.

Τότε θυμήθηκα τα λόγια του Κόκκαλη μετά την Απελευθέρωση, «ο αγώνας τώρα αρχίζει και θα είναι πολύ σκληρότερος απ’ ό,τι ήταν έως σήμερα», λόγια που δεν μπορούσαμε τότε να τα εξηγήσουμε. Ήμουν με πατερίτσες. Κάθισα σε κάτι σκαλοπάτια, μιας τράπεζας νομίζω, και μ’ έπιασαν τα κλάματα. Πού τα βρήκε αυτός αυτά τα γαλόνια; Πώς έγινε αξιωματικός του Εθνικού μας στρατού ο βασανιστής, ο συνεργάτης των κατακτητών; Έβαλα το κεφάλι μου στα χέρια κι έκλαψα, έκλαψα από βαθιά γιατί τότε κατάλαβα πως πάλι θα έχουμε άλλο αίμα και βάσανα.

Ο Πέτρος Κόκκαλης χειρουργεί (ΓΛΔ)

Σε ηχογραφημένη μαρτυρία του ο Μανώλης Γλέζος αφηγείται πώς έφτασε τότε κι αυτός στον «μάγο επιστήμονα Κόκκαλη»:

Τον Πέτρο Κόκκαλη τον είχα ακουστά, δεν τον είχα γνωρίσει από κοντά. Η γνωριμία ξεκίνησε από ένα θέμα δικό μου, προσωπικό, ασθένειας μου.

Εγώ το 1946-1947 ήμουνα δημοσιογράφος στον Ριζοσπάστη όταν άρχισα να έχω αιμοπτύσεις. Πήγαμε και έκανα ακτινογραφία και η ακτινογραφία έδειξε ότι πέρα από την κατάσταση της φυματίωσης των πνευμόνων υπήρχε και μία κύστη εχινοκόκκου στον κάτω λοβό του δεξιού πνεύμονα και γεννήθηκε στον γιατρό το ερώτημα τι πρέπει να γίνει με αυτήν.

Με πήραν λοιπόν τότε και με πήγαν να με δει ο καθηγητής Πέτρος Κόκκαλης όπου και είχα την πρώτη επαφή μαζί του. Ο Κόκκαλης είδε τις ακτινογραφίες, με εξέτασε και με τ’ ακουστικά και μου λέει το εξής: «Μην φοβάσαι! Αυτός ο εχινόκοκκος, αυτή η κύστη του θα αποβληθεί από το σώμα σου γιατί είναι σε τέτοιο σημείο των βρόγχων που κάποια στιγμή θα τον πετάξει έξω ο οργανισμός σου, το πνευμόνι σου, θα γίνει αυτό που λένε στην ιατρική γλώσσα “vomit”. Θα γίνει αυτό με αιμάτωμα του πνεύμονα. Μην στεναχωριέσαι!».

Αυτή ήταν και η γνωριμία μας. 0 Κόκκαλης είχε απόλυτα δίκαιο γιατί μετά, μάλιστα ήμουν στην παρανομία όταν άρχισα να βήχω και να κάνω αιμοπτύσεις, τον απέβαλα.

Πέρα όμως από γιατρός «θαυματοποιός», για μας που ήμαστε τότε νέοι αποτελούσε ένα ίνδαλμα γιατί συμμετείχε στους αγώνες.

Μια άλλη χαρακτηριστική μαρτυρία για τον Κόκκαλη δίνεται στο βιβλίο Ο καπετάν Ζαχαριάς, ΕΛΑΝ-Αντίκυρα απ’ τον ίδιο τον καπετάν Ζαχαριά, διοικητή του ΕΛΑΝ Κορινθιακού:

Μετά τη Βάρκιζα βρέθηκα στην Αθήνα στο σπίτι του Γιώργου Γκιζερλή, που έμενε με την άρρωστη τη μάνα του. Σηκώθηκα ένα πρωινό, αν και ήμουν παράνομος, και πάω στο σπίτι του Κόκκαλη που έμενε στο Κολωνάκι. Χτύπησα την πόρτα. Άνοιξε ο ίδιος, ήταν μισοξυρισμένος.

-Ρε καλώς τον καπετάνιο! Πώς πρωί-πρωί;

-Ήρθα να σε δω.

-Κάτσε να ψήσω καφέ να τα πούμε.

-Άσε με να ψήσω εγώ.

-Δεν ήπιες;

-Όχι δεν ήπια.

Άκου με, του λέω, έχω μια μάνα και υποφέρει από την μήτρα. Την έστειλα στον Ευθυμίου και έχει καρκίνο στην μήτρα. Δεν ξέρω πώς το ’μάθε και δεν πάει σε κανέναν άλλο γιατρό εκτός από εσένα. Μου ζητάει «Κόκκαλη, Κόκκαλη, Κόκκαλη». Γέλασε ο Κόκκαλης.

-Ε! και τι τρέχει;

-Λεφτά δεν υπάρχουνε. Σάλιο!

Γέλασε.

-Εσύ δεν έχεις λεφτά;

-Πού να τα βρω; του λέω.

-Έλα ρε, που δεν έχεις λεφτά. Δεν έχεις λεφτά να πάρεις δυο τόπια βαμβάκι;

-Ε, για δυο τόπια βαμβάκι έχω.

-Θα πας, μου λέει, στην κλινική που χειρουργούν τα παιδιά -μου είπε που είναι-, οι οποίοι σε ξέρουν και τους ξέρεις και θα τους πεις ποια μέρα θα μου φέρεις την γυναίκα.

Τον χαιρέτησα και του είπα ότι δεν είναι μάνα μου αλλά η γυναίκα που μένω στο σπίτι της και με περιποιείται αν και παράνομος.

-Τόσο το καλύτερο.

Χαιρέτησα και έφυγα. Πήγα στα παιδιά. Μόλις με είδανε τρελαθήκανε. Τους λέω το και το.

-Να αδειάσουμε μια θέση και να φέρεις την γυναίκα που θέλεις.

Ήταν Τρίτη νομίζω και μου λένε, την Πέμπτη να την φέρεις. Πραγματικά πήγα την Πέμπτη και την πήρα μαζί με τον γιο της και μια εξαδέφη της. Την βάλαμε στο κρεβάτι και την επόμενη την χειρούργησε. Εκείνη την ημέρα είχε ένα στομάχι και την Γκιζερλή. Η κυρία ήταν 60 χρόνων. Ύστερα από 3:30 ώρες βγήκε ένας κίτρινος Κόκκαλης. Δεν υπήρχαν τότε τα μέσα που υπάρχουν σήμερα. Μας φώναξε στο γραφείο του και μας λέει:

-Ακούστε, απευθύνεται στον γιο της, εγώ έκανα καλά την δουλειά μου, την καθάρισα όσο μπορούσα, δεν υπάρχει πρόβλημα. Ύστερα από κανα μήνα θα κάνει τις ακτινοβολίες της. Αν δεν έχουμε μετάσταση η μάνα σου θα ζήσει πέντε χρόνια και θα πεθάνει χωρίς να την πάρετε χαμπάρι.

Τον ευχαριστήσαμε και η μάνα Γκιζερλή πήγε στο σπίτι ευχαριστημένη. […]

Ύστερα από 7-8 χρόνια βρέθηκα στο σπίτι του Γκιζερλή […] Άνοιξε η γυναίκα του Γιώργη που με γνώριζε. Σε λίγο ήρθε ο Γιώργος, αγκαλιές φιλιά και μου λέει:

-Ρε καπετάνιε να δεις κάτι το μυστήριο. Έζησε ακριβώς πέντε χρόνια και δύο ημέρες. Όταν η νύφη της της πήγε τον καφέ το πρωί στο δωμάτιό της την βρήκε πεθαμένη.

Αυτά για την ιστορία.

Πέτρος Κόκκαλης

Αλλά δεν επρόκειτο μόνο για τους ανθρώπους της Αριστεράς και γενικά τον κόσμο της ανέχειας. Σ’ αυτόν πήγαιναν όλοι πέρα από τάξεις και παρατάξεις. Ο Σταμάτης Κρητικάς αναφέρει:

Επισκέφτηκε τον Κόκκαλη μία κυρία από τη Μάνη, για να κάνει πλαστική εγχείρηση στη μύτη. «Ξέρω», του είπε, «ότι είστε αριστερός, αλλά εγώ θα σας δώσω χρυσές λίρες να με προσέξετε». 0 Κόκκαλης έγινε έξαλλος και με οργή την απέπεμψε μαζί με τον αδερφό της, που τη συνόδευε. Την επομένη επανήλθε η κυρία με γράμμα απ’ τον ίδιο τον πρωθυπουργό Τσαλδάρη, ο οποίος παρακαλούσε θερμά τον Κόκκαλη να την συγχωρήσει για την απρέπειά της και να τη χειρουργήσει. Ο Κόκκαλης τη χειρούργησε. Τότε [συνεχίζει ο Κρητικάς] βλέποντας τον Κόκκαλη να θαυματουργεί, αποφάσισα κι εγώ να ειδικευτώ στην Πλαστική Χειρουργική. Αλλά για σκεφτείτε, ο πρωθυπουργός της χώρας, ο Τσαλδάρης, παρακαλούσε τον καθηγητή Κόκκαλη να χειρουργήσει τη γνωστή του, ενώ η κυβέρνησή του τον είχε εκδιώξει απ’ την υπηρεσία του.

Σ’ αυτήν την ιδιωτική κλινική ο Κόκκαλης πραγματοποίησε με επιτυχία τον Γενάρη του 1946 την αφαίρεση ενός τεράστιου γαγγλιονευρώματος του οπισθίου μεσοθωρακίου. Η επέμβαση αυτή ανακοινώθηκε από την Ελληνική Χειρουργική Εταιρεία τον επόμενο χρόνο στην Ακαδημία Επιστημών της Νέας Υόρκης. Τον ίδιο μήνα η Ιατρική Εταιρεία τον εξέλεξε Πρόεδρό της.(…)”

«Σελίδες απ’ την Εθνική Αντίσταση και τον ΔΣΕ». Η στήλη παρουσιάζει πτυχές από γνωστά και λιγότερο γνωστά γεγονότα, φιλοξενεί αναμνήσεις αγωνιστών και καταγράφει μικρές και μεγάλες στιγμές, που χαράχτηκαν με αγώνες και αίμα στις χρυσές σελίδες της Εθνικής μας Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Σελίδες απ’ την Εθνική Αντίσταση και τον ΔΣΕ: Δείτε τις όλες εδώ.