Σλαβόι Ζίζεκ-Από τον Πολ Ποτ στον Ντόναλντ Τραμπ

Ο Σλαβόι Ζίζεκ, που σήμερα συμπληρώνει τα 69 του χρόνια, είναι από τις περιπτώσεις εκείνες που σε πείθουν ότι το “είσαι ό,τι δηλώσεις”, δεν περιορίζεται μόνο στη Ελλάδα, όπως πίστευε ο Τσαρούχης. Μπορεί όσο περνούν τα χρόνια, να έχει περιοριστεί κάπως το κοινό που τον θεωρεί ριζοσπάστη αριστερό φιλόσοφο, και μόνο όμως που κατόρθωσε να εδραιώσει μια τέτοια φήμη είναι επίτευγμα και δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην του το αναγνωρίσουμε.

Στη χώρα μας έγινε ευρύτερα γνωστός όταν ξεκίνησε η άνοδος του Σύριζα προς την εξουσία, βασική διεθνής μαζορέτα του οποίου υπήρξε, περιορίζοντας τον ενθουσιασμό του μετά το δημοψήφισμα , ήταν όμως ήδη πουλέν του παλιού Σύριζα του 3-4%, καθώς και μεγάλων κομματιών του εξωκοινοβουλίου, των οποίων η συμπάθεια προς το πρόσωπό του ακολούθησε ευθέως ανάλογα τις διακυμάνσεις της συμπάθειάς τους προς το σημερινό κυβερνητικό κόμμα.

Πριν την παγκόσμια κρίση του 2008, ο Ζίζεκ έπαιξε έξυπνα το χαρτί του “αιρετικού μαρξιστή” που “σοκάρει” τα πλήθη, διακοσμώντας το δωμάτιο του με προσωπογραφίες του Στάλιν και του Λένιν και κατεβαίνοντας στις εκλογές του 1990 στην πατρίδα του Σλοβενία με συνθήματα υπέρ του Πολ Ποτ, επιλογή που σε τηλεοπτική του συνέντευξη το 2007 δικαιολογούσε ως εξής: “Ήθελα να παρουσιάσω τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του Πολ Ποτ. Ήταν ένα ακραίο καθεστώς, όπου μερικές ιστορικές τάσεις εκφράζονταν σε καθαρή μορφή”, ενώ εμφανιζόταν να θεωρεί ως ένα από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα την “επιθυμία του να οδηγήσει τη χώρα του στο έτος μηδέν και να σβήσει τις αναμνήσεις των κατοίκων του”. Σε άλλες περιπτώσεις εμφανιζόταν να εντάσσει το “σταλινισμό” (όρο κατά βάσει εγγενώς αντικομμουνιστικό) στο “διαφωτισμό”, επισείοντας τη μήνι δεξιών και φιλελέ αρθρογράφων ανά την υφήλιο.

Σε άλλες περιπτώσεις, εμφανίζονταν θετικά διακείμενος για τον υπαρκτό σοσιαλισμό, ιδίως σε χώρες όπως η ΓΛΔ, η Ουγγαρία και η Τσεχοσλοβακία, σε αντίθεση με τη χώρα που γεννήθηκε, τη Γιουγκοσλαβία, που θεωρούσε ότι “πλήρωσε το φιλελευθερισμό της με τους πολέμους της στο τέλος, το 1991-1995”, φράση που φυσικά πίσω από τις γραμμές επιβεβαιώνει ότι τα προαναφερθέντα καθεστώτα που δεν κατέληξαν σε πολέμους, ήταν ανελεύθερα. Ακόμα λοιπόν κι όταν βρισκόταν στη “σταλινομαοϊκή” του φάση, ο Ζίζεκ είχε τον τρόπο του να απαξιώνει το κομμουνιστικό όραμα, είτε ταυτίζοντας το με τις πιο εκφυλισμένες του εκδοχές, όπως εκείνες στην Καμπότζη, είτε με λεκτικά εκλεπτυσμένες μορφές, σαν αυτή που περιγράψαμε.

Μετά την κρίση ωστόσο τα γάλατα έσφιξαν και το “λενινιστικό” τρολάρισμα δεν ήταν πλέον τόσο ακίνδυνο όσο πρώτα, ωθώντας το Ζίζεκ να δηλώσει στους ινδικούς Times το 2010 πως “Για μένα, ο κομμουνισμός του εικοστού αιώνα είναι η μεγαλύτερη ηθικοπολιτική καταστροφή της ιστορίας. Μεγαλύτερη καταστροφή από το φασισμό”.  Αιφνιδιαστικό volte-face ενός ντούρου επαναστάτη; Όχι και τόσο, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι ήδη από το 2006 εμμέσως πλην σαφώς καλούσε σε αποκατάσταση της αθεϊστικής κληρονομιάς της Ευρώπης κατά του ισλαμικού εξτρεμισμού, υπογραμμίζοντας αγανακτισμένα πως είχε έρθει η ώρα “να αντιμετωπίσουμε τους μουσουλμάνους ως σοβαρούς ενήλικες υπεύθυνους για τις απόψεις τους” Ας μου βρει κάποιος μισή φράση του κειμένου στην οποία θα διαφωνούσε η Σώτη Τριανταφύλλου και θα κερδίσει ένα αντίτυπο του Καλωσορίσατε στην έρημο του πραγματικού με ιδιόχειρη αφιέρωση της υποφαινόμενης.

Η υπεράσπιση των “ευρωπαϊκών αξιών” έγινε πιο έντονη όσο περνούσαν τα χρόνια, καθώς χωρίς να απεκδύεται εντελώς την ταυτότητα του κομμουνιστή, που όσο να ‘ναι έχει πέραση σε κάποια ακροατήρια του φιλοσόφου, προέβαβαλε εντονότερα εκείνη του “αριστερού ευρωκεντριστή”, επικρίνοντας την πολυπολιτισμικότητα και καλώντας την Ευρώπη να επιβάλει τις καθολικές αξίες του διαφωτισμού. Αυτός ο αριστερός ευρωκεντρισμός δε μπορούσε παρά να ταιριάζει γάντι με την ένθερμη υποστήριξή του στο Σύριζα, η οποία λειτούργησε σε διπλή κατεύθυνση: Από τη μια με δηλώσεις τύπου πως όποιος δε στηρίξει Σύριζα θα λάβει από τον ίδιο “εισιτήριο α’ θέσης χωρίς επιστροφή για τα γκούλαγκ”, οι οποίες προκαλώντας την οργή της ΝΔ και του κοσμαγάπητου Θεόδωρου Πάγκαλου ενίσχυσαν το “αντιδέξιο”, “ριζοσπαστικό” προφίλ του κόμματος. Από την άλλη γελοιοποιώντας την εξ ευωνύμων κριτική στο Σύριζα, σε ομιλία του σε εκδήλωση του Σύριζα τον Ιούνιο του 2012, πριν τη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση εκείνης της χρονιάς ως εξής: “Οι ψευδο-ριζοσπαστικοί επικριτές σας σας λένε ότι η κατάσταση δεν είναι ακόμη ώριμη για μια πραγματική κοινωνική αλλαγή. Ότι αν αναλάβετε τώρα την εξουσία, απλώς θα βοηθήσετε το σύστημα, καθιστώντας το πιο αποτελεσματικό. Νομίζω ότι αυτό σας λένε οι άνθρωποι από το ΚΚΕ, που είναι το κόμμα των ανθρώπων που εξακολουθούν να είναι ζωντανοί, επειδή ξέχασαν να πεθάνουν.” Να πούμε ότι στα διαλείμματα από την εκστρατεία υπέρ του Τσίπρα, αποθέωνε το φασιστολόι του Μεϊντάν στην Ουκρανία, καλώντας την ΕΕ να ενσωματώσει το “όνειρο που κινητοποίησε τους διαδηλωτές“. Αν κρίνουμε από τα αποτέλεσματα, πολύ καλά τα πήγε ο οργανισμός στην υποστήριξη και την ενσωμάτωση των ναζιστικών οραμάτων του συγκεκριμένου πλήθους.

Όταν είδε και απόειδε πως τα ελληνικά πράγματα δεν είχαν πια πολύ διαφημιστικό ψωμί για τον ίδιο, έστρεψε την προσοχή του σε άλλα ζητήματα, όπως τον μεταναστευτικό “κίνδυνο”, υιοθετώντας, δήθεν από ανθρωπιστική σκοπιά, όλη την ακροδεξιά ρητορική περί χάσματος αξιών και πολιτισμών μεταξύ προσφύγων και γηγενών. Εξάλλου ο ίδιος  υποστήριξε τον Απρίλη του 2016 ότι επιτέλους πρέπει να απαλλαγούν οι Ευρωπαίοι από τις ενοχές για το αποικιακό τους παρελθόν και την “αυτολύπησή” τους, στρατιωτικοποιώντας τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης in situ, με τη δημιουργία στρατιωτικών βάσεων σε Λιβύη και Συρία. Για το καλό των προσφύγων, που βέβαια δεν είναι και “άμοιροι ευθυνών” για την τύχη τους, κατά τον αριστερό ευρωκεντριστή μας .

Η τελευταία φορά που τράβηξε μαζικά πάνω του τα φώτα της δημοσιότητας ήταν με αφορμή την άποψή του για τον πρόεδρο Τραμπ, τον οποίο θεωρούσε ως μη χείρον έναντι της Χίλαρυ, που θα κατόρθωνε να προκαλέσει αναταράξεις στο δικομματικό σύστημα των ΗΠΑ. Επιπλέον, σε συνέντευξη του στο Γκάρντιαν, ωραιοποίησε τις πολιτικές του προτάσεις λέγοντας: “Διάβασε προσεχτικά τον Τραμπ -ξέρω είναι δύσκολο να γίνει- κι αν αφαιρέσεις τις εντελώς ρατσιστικές και σεξιστικές ηλιθιότητες, θα δεις ότι όπου κάνει μια ολοκληρωμένη πρόταση, συνήθως δεν είναι και τόσο κακή”, ενώ λίγο μετά τον χαρακτηρίζει έναν ‘αρκετά συνηθισμένο, κεντρώο πολιτικό”. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κι αν το νέο άλογο στο οποίο πόνταρε ο “Έλβις” της σύγχρονης φιλοσοφίας, αποδεχτεί χωλό, όλο και κάποιο νέο μετερίζι θα βρει για να συνεχίσει να ξεπλένει με στιλ την ακροδεξιά*. Επίσης, για όσους πιστεύουν ότι μπορεί το πρόβλημα με το Ζίζεκ να εντοπίζεται μόνο σε θέματα επικαιρότητας, μπορούν να ρίξουν μια ματιά σε ένα αρκετά πρόσφατο πόνημά του σχετικά με την ταινία Blade Runner 2049, όπου, έχοντας ανακατέψει Στάλιν, Χίτλερ, αμερικανικό στρατό, ζόμπι και τα ανθρωποειδή της ταινίας, καταλήγει ότι έληξε η πατριαρχία, (“Δεν το λέω εγώ, ο Μαρξ το είπε στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο”) και ότι κατά βάση ο σύγχρονος καπιταλισμός θέλει να μας κάνει όλους ντιντήδες. Χρόνια πολλά είπαμε;

*Όπως διαπίστωσα μόλις, αδίκησα κατάφωρα το Σλαβόι. Η αγάπη του στο αριστερόστροφο παπατζηλίκι δεν έσβησε, όπως δείχνει η στήριξη που παρέχει στο νέο πολιτικό εγχείρημα του Γιάνη Βαρουφάκη. Απολογούμαι ταπεινά κι εύχομαι τα καλύτερα στο νέο αυτό γύρο ελπίδας που ξανάρχεται:

"H μόνη μας ελπίδα είναι το DiEM25 στην Ευρώπη και το ΜέΡΑ25 στην Ελλάδα. Δεν είμαστε ονειροπόλοι. Όσο οι πραγματικά ουτοπιστές κάθονται στις χοντρές τους πολυθρόνες στις Βρυξέλλες, εμείς είμαστε οι δρώντες της Ευρωπαϊκής αφύπνισης."
Σλάβοϊ Ζίζεκ pic.twitter.com/ySMwa5bm49

— ΜέΡΑ25 – Μέτωπο Ευρωπαϊκής Ρεαλιστικής Ανυπακοής (@mera25_gr) March 20, 2018