Σελίδες απ’ την Εθνική Αντίσταση και τον ΔΣΕ: Η «Σπηλιά του Διαμαντή» στον Παρνασσό

Μετά την συμφωνία της Βάρκιζας που έγινε στις 1 2-2-1945 στην πατρίδα μας ξεκινά η περίοδος του Μονόπλευρου εμφυλίου πολέμου που διήρκησε μέχρι 31-3-1946 οπότε και έγινε η επίθεση από τους 33 Ένοπλους Καταδιωκομένους Αγωνιστές στο σταθμό χωροφυλακής στο Λιτόχωρο στις 31-3-1946.

Όλη αυτή την χρονική περίοδο οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης που με πρωτοπόρους τους κομμουνιστές πολέμησαν μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΕΠΟΝ τους Ναζιφασίστες κατακτητές δέχονται την βία και την τρομοκρατία. Το επίσημο κράτος που έχει στελεχωθεί από τους συνεργάτες των κατακτητών, Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων μαζί με το παρακράτος έχοντας την ολόπλευρη βοήθεια των Άγγλων Ιμπεριαλιστών χτυπούν αλύπητα κάθε τίμιο πατριώτη και προοδευτικό άνθρωπο. Οι «Χίτες», οι ταγματασφαλίτες, οι Γερμανοντυμένοι που φορούσαν τις κουκούλες και πρόδιναν, οι ιδεολόγοι ναζιστές και φασίστες, οι αιμοβόροι ακροδεξιοί Εθνικιστές αντικομουνιστές θαυμαστές του Χίτλερ, όλοι μαζί πέφτουν σαν τα όρνια πάνω στους ανυπεράσπιστους αγωνιστές της Εθνικής μας Αντίστασης. Κάθε κάθαρμα παίρνει τον νόμο στα χέρια του και με το μαχαίρι στο χέρι ορίζει την ζωή κάθε τίμιου πατριώτη που αγωνίστηκε κατά των κατακτητών.

Ο λαός μας μετά την Συμφωνία της Βάρκιζας και την παράδοση των τιμημένων όπλων του ΕΛΑΣ έμεινε απροστάτευτος και ο κάθε εγκληματίας Χιτοσυμμορίτης έκανε ότι ήθελε. Οι δολοφονίες, τραυματισμοί, ξυλοδαρμοί, λεηλασίες περιουσιών, βιασμοί γυναικών, κλεψιές, φυλακές, εξορίες, τρομοκρατία ήταν καθημερινά φαινόμενα. Αυτό ήταν το πολιτικό κλήμα της εποχής εκείνης και καλό θα ήταν όσοι πάνε σήμερα να ξαναγράψουν την ιστορία και να φορτώσουν την ευθύνη για την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στο ΚΚΕ να ‘χουν υπ’ όψη τους το μέγεθος της τρομοκρατίας κατά της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης που επικρατούσε τότε.

Δεκατρείς μήνες μετά την Συμφωνία της Βάρκιζας ο απολογισμός της κρατικής και παρακρατικής βίας σε βάρος του ΕΑΜικού κινήματος ήταν η παρακάτω:

Δολοφονίες 1.289
Τραυματισμοί 6.671
Βασανισμοί 31.632
Λεηλασίες και φυλακίσεις 18.767
Συλλήψεις 84.931
Απόπειρες φόνου 509
Βιασμοί γυναικών 265

Μάταια όλη αυτή την χρονική περίοδο του μονόπλευρου εμφυλίου πολέμου το ΚΚΕ μάχεται με όλες τις ειρηνικές μορφές πάλης για την αποκατάσταση της ειρήνης και τις δημοκρατικής εξέλιξης της Ελληνικής κοινωνίας. Με απεργίες, διαδηλώσεις, συγκεντρώσεις, συλλαλητήρια, πορείες, ψηφίσματα προσπαθούσε να σταματήσει την τρομοκρατία και να δοθεί λύση στο Ελληνικό πρόβλημα. Παράλληλα καλούσε την κυβέρνηση να σεβαστεί την συμφωνία της Βάρκιζας και την προειδοποιούσε ότι αν δεν επαναφέρει την ομαλότητα θα αντηχήσει ξανά το αντάρτικο ντουφέκι.

Μέσα σε αυτό το κλίμα της βίας και της τρομοκρατίας ο κάθε αγωνιστής του εθνικής μας αντίστασης, προσπαθεί να σώσει την ζωή του. Άλλοι αφήνουν τα χωριά τους και φεύγουν να κρυφτούν στις μεγάλες πόλεις, άλλοι κρύβονται στα υπόγεια των σπιτιών τους και όπου αλλού βρίσκουν κατάλληλο μέρος για κρυψώνα, άλλοι κρύβονται στα χωράφια τους.

Άλλοι πάλι αντάρτες δεν κατεβαίνουν από τα βουνά και με αυτούς που ανεβαίνουν στα βουνά σχηματίζουν τις Ομάδες Καταδιωκομένων Αγωνιστών. Ζούνε σαν τ’ αγρίμια μέσα στα δάση, κοιμούνται κάτω από τα έλατα μέσα σε σπηλιές και όπου αλλού βρούνε κατάλληλο μέρος.

Ο Γιάννης Αλεξάνδρου, ο θρυλικός «Διαμαντής» (ήταν το ψευδώνυμο του), ήταν και αυτός ένας από τους αντάρτες που κατά την διάρκεια του μονόπλευρου εμφυλίου πολέμου δεν κατέβηκε ποτέ από τον Παρνασσό για να ζήσει ειρηνικά στο χωριό του την Κάτω Αγόριαννη (σημερινή Λιλαία).

Για τον Διαμαντή, τι να πρωτοπεί κανείς, ήταν ένα πραγματικό Διαμάντι του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, Διαμάντι του λαϊκού επαναστατικού κινήματος στην πατρίδα μας, διαμάντι του ΚΚΕ.

Γιάννης Αλεξάνδρου, ο θρυλικός «Διαμαντής»

Ο Γιάννης Αλέξανδρου γεννήθηκε το 1914 στην Κάτω Αγόριανη Παρνασσίδας. Από μαθητής στο γυμνάσιο της Αμφίκλειας γνωρίστηκε με τις προοδευτικές ιδέες και επηρεασμένος από τη νίκη της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης οργανώνεται στην ΟΚΝΕ. Περνάει στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και στο πανεπιστήμιο γίνεται μέλος του ΚΚΕ. Εγκαταλείπει τις σπουδές του και πηγαίνει να πολεμήσει στο αλβανικό μέτωπο κατά την διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου. Τον Ιούλη του 1942 ανταποκρίθηκε στο Εθνοσωτήριο κάλεσμα του ΚΚΕ για την απελευθέρωση της πατρίδας μας από την Ναζιφασιστική πανούκλα, ζώστηκε τ’ άρματα και βγήκε αντάρτης στον Παρνασσό. Συγκρότησε μαζί με άλλους πατριώτες την 8η ανταρτοομάδα, την πρώτη αντάρτικη ομάδα του Αρχηγείου Παρνασσίδας του ΕΛΑΣ. Αναδείχτηκε σε Πολιτικό Καθοδηγητή του 5ου ανεξάρτητου τάγματος Παρνασσίδας, του ΕΛΑΣ. Στην συνέχεια μετατέθηκε και ανέλαβε Καπετάνιος του 34ου Συντάγματος Αττικοβοιωτίας. Στον ΕΛΑΣ ονομάστηκε Ταγματάρχης.

Την περίοδο του μονόπλευρου εμφυλίου πολέμου την πέρασε πάνω στον Παρνασσό και στα γύρω βουνά. Ο Διαμαντής στο πεδίο της μάχης κατέχτησε όλους τους βαθμούς ανεβαίνοντας την στρατιωτική ιεραρχία. Άρχισε από διοικητής της Ένοπλης Ομάδας Καταδιωκομένων και αναδείχτηκε αργότερα διοικητής του Αρχηγείου Παρνασσίδας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Στις 18-2-1948 γίνεται Αρχηγός του Αρχηγείου Ρούμελης του ΔΣΕ το οποίο στις 27-8-1948 μετονομάστηκε σε II Μεραρχία του ΔΣΕ και παρέμεινε αρχηγός μέχρι το τέλος της.

Στις 23 Σεπτέμβρη του 1948 με διάταγμα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης ο Γιάννης Αλεξάνδρου- Διαμαντής από συνταγματάρχης πεζικού προάγεται σε υποστράτηγο του ΔΣΕ.

Από την Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση της Ελεύθερης Ελλάδας του απονεμήθηκε το Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας Β’ Τάξης. Σκοτώθηκε στη θέση Αδράσκελα του χωριού Μάρμαρα στις 21-6-1949.

Με διάταγμα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης προάγεται ΤΙΜΗΜΕΝΟΣ ΝΕΚΡΟΣ αντιστράτηγος του ΔΣΕ. Συγκεκριμένα σε διάταγμα που εκδόθηκε στις 4 Ιούλη 1949 αναφέρεται «Τον τιμημένο νεκρό μας υποστράτηγο Γιάννη Αλεξάνδρου-Διαμαντή της II Μεραρχίας μας που έπεσε στο πεδίο της μάχης πολεμώντας με ηρωισμό για τη λευτεριά και ανεξαρτησία της Ελλάδας, προάγουμε τιμητικά σε αντιστράτηγο».

Ο Διαμαντής ήταν απλός, σεμνός, δίκαιος. ευθύς, τίμιος, καλοσυνάτος. Τον αγαπούσαν, τον εκτιμούσαν, τον θαύμαζαν όλοι οι μαχητές και τα στελέχη του ΔΣΕ, όλος ο λαός της Ρούμελης. Δραστήριος κομμουνιστής ήταν ολόπλευρα αφοσιωμένος στο ΚΚΕ. Ήταν πραγματικός κομμουνιστής, ακλόνητα πιστός μέχρι το τέλος της ζωής του στα μεγάλα ιδανικά του κόμματος της εργατικής τάξης του τιημένου ΚΚΕ.

Ο Διαμαντής ήταν ένας από τους Καταδιωκόμενους Αγωνιστές και μεγάλο χρονικό διάστημα, την περίοδο της τρομοκρατίας την πέρασε πάνω στο Παρνασσό. Συγκεκριμένα τον χειμώνα 1945-1946 με αρχές της άνοιξης του 1946 κρύβονταν κατά μεγάλα χρονικά διαστήματα μέσα σε μια σπηλιά στον Παρνασσό.

Η σπηλιά βρίσκεται στο Αραχωβίτικο τμήμα του Παρνασσού και οι ντόπιοι κάτοικοι της Αράχοβας και της Άνω Αγόριανης την ονομάζουν «Τρούπα».

Ο χειμώνας του 1945-1946 ήταν περίοδος με πολλά χιόνια και πολύ κρύο. Ο Διαμαντής το χρονικό διάστημα που έμενε στη σπηλιά για να ζεσταθεί μάζευε ξύλα τα οποία ήταν πάντα άφθονα και άναβε φωτιά. Τα ίχνη που άφησε ο καπνός μέσα στη σπηλιά φαίνονται ακόμη και σήμερα, πάνω στην οροφή της. Βρίσκονται στην θέση που είναι προς την είσοδο της όπου την εποχή εκείνη έβγαινε άφθονο το νερό προς τα έξω.

Η φωτιά δεν χρησίμευε μονό για την ζέστη αλλά και για να αντιμετωπιστεί η υγρασία που υπήρχε μέσα στη σπηλιά λόγο του ότι μέσα της πήγαζε το νερό. Η φωτιά άναβε επίσης για το μαγείρεμα, για το ψήσιμο των λαγών και των πουλιών που χτυπούσαν στο κυνήγι ο Διαμαντής και οι σύντροφοί του που τον επισκέπτονταν. Σήμερα κοιτάζοντας προς το νταβάνι της σπηλιάς στην αριστερή μεριά της εξόδου, το βλέπουμε μαυρισμένο από τους καπνούς, σημάδια εκείνης της εποχής.

Στον αριστερό τοίχο της σπηλιάς είναι μπηγμένα 2 μικρά στειλιάρια τα οποία σώζονται ακόμα και σήμερα και είναι πολύ σταθερά (τα περιέγραφε με ακρίβεια ο Ηλίας Καρατζάς που επισκέπτονταν τον Διαμαντή μαζί με τον πατέρα του και άλλους Αγοριανίτες). Πάνω σε αυτά κρεμούσαν τα όπλα ο Διαμαντής και άλλοι αγωνιστές που τον επισκέπτονταν. Επίσης ο Διαμαντής κρεμούσε τα φαγητά, τα κυνήγια, λαγούς, πέρδικες, χήνες και ότι άλλο ήταν ανάγκη να κρεμαστεί.

Στη σπηλιά του Διαμαντή, στον Παρνασσό

Από την εποχή εκείνη στο αριστερό μέρος καθώς μπαίνουμε μέσα στη σπηλιά ένα τμήμα από το δάπεδο της είναι υπερυψωμένο και κτισμένο. Αυτό βοηθούσε ώστε το ρυάκι από το νερό της πηγής στη σπηλιά να βγαίνει προς τα έξω και να μη κατακλύζει το δάπεδο που κοιμόταν ο Διαμαντής.

Ο Διαμαντής έπαιρνε το νερό που του χρειάζονταν να πιει και να πλυθεί από την πηγή που ήταν μέσα στην σπηλιά και την εποχή εκείνη έβγαζε πολύ νερό. Στη συνέχεια το τρεχούμενο νερό έβγαινε προς τα έξω με ένα αυλάκι που υπάρχει και σήμερα και κατευθύνεται στην χαράδρα που βρίσκεται μπροστά της.

Όταν επισκεφτήκαμε την «Τρούπα» (ο υπογράφων Γιώργος Ζελιλίδης, η σύζυγός μου Πολέττα και οι δυο Αραχωβίτες: ο Στάθης Κορίτος (με το ωραίο μεζεδοπωλείο «Οίστρος») και ο Κοκοβός Παναγιώτης (του Γεωργίου) ήταν αρχές Αυγούστου του 2017 και νερό δεν είδαμε. Είδαμε όμως από τους σταλακτίτες που υπάρχουν στην οροφή της σπηλιάς αν και ήταν κατακαλόκαιρο έσταζαν σταγόνες από νερό. Οπωσδήποτε θα επισκεφτούμε την σπηλιά την χειμερινή περίοδο για να επιβεβαιώσουμε αν ακόμα και σήμερα υπάρχει νερό κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Ο Διαμαντής όταν ήταν ανάγκη εγκατέλειπε την σπηλιά. Άλλες φορές έφευγε για να πάει να συναντήσει άλλους καταδιωκόμενους αγωνιστές στα διπλανά βουνά Γκιώνα, Βαρδούσια, Οίτη. Άλλες φορές πάλι εγκατέλειπε την σπηλιά όταν υπήρχε κίνδυνος. Μία τέτοια περίπτωση κινδύνου ήταν όταν δέχτηκε επίθεση από Μάυδες της Αράχοβας και αστυνόμους οι οποίοι έβαζαν με τα οπλοπολυβόλα κατά της σπηλιάς. Σε αυτή την περίπτωση ο Διαμαντής είχε πάρει έγκαιρα τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης και είχε απομακρυνθεί από την σπηλιά.

Οι μοναρχοφασίστες είχαν βάλει σκοπό να πιάσουν τον Διαμαντή και έστελναν αποσπάσματα στον Παρνασσό. Ήταν ένας αξιωματικός της Χωροφυλακής με καταγωγή από την Εύβοια και είχε υπηρετήσει στα Τάγματα Ασφαλείας που συνεργάζονταν με τους Γερμανούς. Αυτός ήταν φανατικός διώκτης του Διαμαντή και έκανε το παν να τον πιάσει. Μια μέρα τον χειμώνα του 1945-46 έκανε επιδρομή με άλλους Χωροφύλακες στην Άνω Αγόριανη στο σπίτι του Νίκου Καρατζά, πατέρα του Ηλία, όπου ήταν κρυμμένος ο Διαμαντής και παρά τον έλεγχο που έγινε για μία ακόμη φορά δεν μπόρεσαν να τον συλλάβουν. Ο Διαμάντως έφυγε αμέσως από χωριό και πήγε να κρυφτεί στη σπηλιά.

Ο Διαμαντής δέχονταν επισκέψεις στη «Τρούπα» από φίλους και συντρόφους. Τον επισκέπτονταν συχνά ο Ηλίας Καρατζάς με τον πατέρα του και τον αδελφό του. Τον επισκέπτονταν ο Μήτσος Καρατζάς με την γυναίκα του την Πανωραία. Όλοι τους ήταν από την Πάνω Αγόριανη. Η Πανωραία ήταν πρώτη ξαδέλφη του Διαμαντή. Αργότερα ο Μήτσος Καρατζάς και η γυναίκα του η Πανωραία είχαν τραγικό τέλος. Οι μοναρχοφασίστες τους σκότωσαν και τους έκοψαν τα κεφάλια….

Μία χειμωνιάτικη μέρα επισκέφτηκαν στη «Τρούπα» τον Διαμαντή ο Ηλίας Καρατζάς μαζί με τον πατέρα του Νίκο Καρατζά, τον αδελφό του Ανδρέα και τον ξάδελφο του Γιάννη Καρατζά. Μαζί τους ήταν και ο ξάδερφος του πατέρα του Μήτσος Καρατζάς. Αφού κοιμήθηκαν το βράδυ στη σπηλιά, το πρωί φωνάζει ο Διαμαντής τον Ηλία και του λέει να πάει στους Δελφούς να φέρει εφημερίδες, λάδι ψωμί και ελιές. Το λάδι ήταν σημαντικό γιατί με αυτό τηγάνιζαν τα φαγητά, τα συκώτια από τους λαγούς. Ο Ηλίας φεύγει αμέσως για τούς Δελφούς και από ένα καφενείο παίρνει τις εφημερίδες όλης της εβδομάδας και ψωνίζει, λάδι, ελιές και ψωμί. Ο Διαμαντής δεν είχε λεφτά να δώσει στον Ηλία για τα ψώνια, του έδωσε δυο λαγούς και με αυτούς έκανε την ανταλλαγή ο Ηλίας. Γενικά ο Διαμαντής δεν είχε λεφτά και τις ανταλλαγές σε τρόφιμα τις έκανε με κυνήγια.

Στο γυρισμό από τους Δελφούς όταν ανέβηκε στον Παρνασσό ο Ηλίας, τον περίμεναν ο Διαμαντής και οι δικοί του, ο πατέρας του, ο αδελφός και ο θείος του ο Μήτσος. Όταν τον είδαν από το ύψωμα που είναι στο Κρόκι όπου τον περίμεναν, κατέβηκαν αμέσως και τον ξεφόρτωσαν απ’ τις προμήθειες που έφερε.

Το πρώτο πράμα που έκανε ο Διαμαντής πήρε τις εφημερίδες και τις διάβαζε. Κατά την διάρκεια του γυρισμού στη σπηλιά πολλές ήταν οι φορές που σκόνταψε ο Διαμαντής στο χιόνι και στα έλατα διαβάζοντας τις εφημερίδες. Ο Διαμαντής έτρωγε λίγο και διάβαζε πολύ, διάβαζε επαναστατικά βιβλία Λένιν-Μαρξ-Έγκελς, «ξεκοκάλιζε» κυριολεκτικά τις εφημερίδες για να μαθαίνει τα νέα και κάπνιζε πολύ, πάρα πολύ, με την ίδια φωτιά άναβε στη σειρά τα τσιγάρα.

Μεγάλο μέρος από τις πληροφορίες για την «Τρούπα» και την ζωή του Διαμαντή σε αυτή, τις πήρα από τον Ηλία Καρατζά που εκείνη την χρονική περίοδο ήταν μαζί με τον Διαμαντή.

Ο Ηλίας Καρατζάς του Νικολάου κατάγεται από την Άνω Αγόριανη Παρνασσού. Ήταν μαχητής του ΔΣΕ στο Αρχηγείο Παρνασσίδας, στο 2ο τάγμα του Ελικώνα που είχε διοικητή τον Κρόνο (Κώστα Αντωνόπουλο). Στην συνέχεια στάλθηκε και φοίτησε στη Δ’ σειρά της Σχολής Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ. Σήμερα είναι 94 ετών και από τα βάθη της καρδιάς μου του εύχομαι να ‘ναι γερός και δυνατός σαν τον Παρνασσό.

Φέτος 72 χρόνια μετά, η επίσκεψη στην «Σπηλιά Διαμαντή» όπου έζησε ο μεγάλος επαναστάτης και αλύγιστος κομμουνιστής Γιάννης Αλεξάνδρου-Διαμαντής. Ο Μέραρχος του ΔΣΕ και Τιμημένος Νεκρός του ΔΣΕ που έδωσε την ζωή του για τα μεγάλα ιδανικά του ΚΚΕ, την οικοδόμηση μιας κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, προκαλεί ιδιαίτερη συγκίνηση. Η έρευνά μας ας γίνει κίνητρο για όσους ανεβαίνουν στον Παρνασσό να επισκεφτούν την «Σπηλιά Διαμαντή» και να γνωρίσουν τον χώρο όπου έζησε καταδιωκόμενος ο Διαμαντής κατά την περίοδο του μονόπλευρου εμφύλιου πολέμου.

Γιώργος Ζελιλίδης
Μέλος του ΔΣ της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ

–Πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Εθνική Αντίσταση της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ (τ.177/2018)

«Σελίδες απ’ την Εθνική Αντίσταση και τον ΔΣΕ». Κάθε δεύτερη Τρίτη (εναλλάξ με τη μουσική στήλη «Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι»), η στήλη θα παρουσιάζει πτυχές από γνωστά και λιγότερο γνωστά γεγονότα, θα φιλοξενεί αναμνήσεις αγωνιστών και θα καταγράφει μικρές και μεγάλες στιγμές, που χαράχτηκαν με αίμα στις χρυσές σελίδες της Εθνικής μας Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Σελίδες απ’ την Εθνική Αντίσταση και τον ΔΣΕ: Δείτε τις όλες εδώ.