Σελίδες απ’ την Εθνική Αντίσταση και τον ΔΣΕ: Ο Νάκος Μπελλής για τη Συμφωνία της Βάρκιζας

Ο Νάκος (Γιάννης) Μπελλής σε όλο το διάβα της ζωής του υπήρξε ένας αγωνιστής που όχι μόνο δε συμβιβάστηκε ποτέ με το άδικο, αλλά και συγκρούστηκε με αυτό. Η συνείδησή του μπολιάστηκε με τα πανανθρώπινα ιδανικά του σοσιαλισμού-κομμουνισμού κι έτσι μπήκε στην υπηρεσία του λαού, αναδεικνύοντας τις ικανότητές του ως λαϊκού αγωνιστή και ηγέτη, μέσα από τον οργανωμένο ένοπλο αγώνα που καθοδήγησε το ΚΚΕ την περίοδο 1940-1949.

«Ελπίζουμε ότι το βιβλίο θα συμβάλει στη διαμόρφωση χαρακτήρων ασυμβίβαστων κι όμοιων με του Νάκου Μπελλή. Κανένας νέος και νέα δεν πρέπει να συμβιβαστεί με τη βαρβαρότητα της καπιταλιστικής κοινωνίας που ζούμε, αλλά πρέπει να παλέψουμε όλοι, συλλογικά και οργανωμένα, για μια άλλη κοινωνία, που θα είναι απαλλαγμένη από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, μια κοινωνία για την οποία οραματίστηκε και πάλεψε με το όπλο στο χέρι και ο Νάκος Μπελλής. Στην υπόθεση της δικαίωσης των οραμάτων και των ιδανικών για τα οποία πάλεψαν οι προηγούμενες γενιές, είναι αναγκαίο να συνεχίσουμε σήμερα και εμείς, μέχρι την τελική δικαίωση, μέχρι την τελική νίκη, μέχρι το Σοσιαλισμό-Κομμουνισμό» σημειώνεται μεταξύ άλλων στον πρόλογο του βιβλίου της  Τομεακή Επιτροπή Φθιώτιδας του ΚΚΕ «Εγώ είμαι ο Νάκος ο Μπελλής, καμάρι της Ομβριακής… – Νάκος Μπελλής, λαϊκός αγωνιστής, Καπετάνιος του ΕΛΑΣ, Ταγματάρχης του ΔΣΕ»,που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».

Από την ίδια έκδοση αντιγράφουμε δυο κεφάλαια που αναφέρονται στη Συμφωνία της Βάρκιζας και τη στάση που κράτησε ο καπετάν Νάκος.

ΤΙ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΥΠΟΓΡΑΦΤΗΚΕ Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΗΣ ΒΑΡΚΙΖΑΣ

Έπειτα από την 33ήμερη ηρωική πάλη του λαού της Αθήνας και του Πειραιά το Δεκέμβρη του 1944 ενάντια στο βρετανικό ιμπεριαλισμό και στην ελληνική αστική τάξη και υπό το βάρος της στρατιωτικής ήττας, υπογράφτηκε η Συμφωνία της Βάρκιζας, τη Δευτέρα 12 Φλεβάρη 1945, στο ομώνυμο προάστιο της Αθήνας, μεταξύ του ΕΑΜ και της ελληνικής αστικής κυβέρνησης. Είχε προηγηθεί η υπογραφή ανακωχής ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τα βρετανικά στρατεύματα (11.1.1945), η οποία καθόριζε ως ημερομηνία κατάπαυσης του πυρός τη 14.1.1945. Στην ανακωχή προβλεπόταν ακόμα η απόσυρση των στρατευμάτων του ΕΛΑΣ από σειρά περιοχών της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.

Η Συμφωνία της Βάρκιζας, μην παραχωρώντας γενική αμνηστία και αμνηστεύοντας μόνο τα πολιτικά αδικήματα που είχαν τελεστεί από τις 3 Δεκέμβρη 1944 μέχρι την υπογραφή της, έδινε τη δυνατότητα να εξαπολυθεί η αστική κρατική και παρακρατική τρομοκρατία και να τεθεί σε δράση ο μηχανισμός των δικαστηρίων, προκειμένου να εξαπολυθούν φοβεροί διωγμοί κατά των αγωνιστών της ΕΑΜικής Αντίστασης και ειδικότερα εναντίον των κομμουνιστών, με ψεύτικες κατηγορίες, ότι διέπραξαν «αδικήματα κατά τη διάρκεια της Κατοχής».

Παρά τη στρατιωτική ήττα του Δεκέμβρη, η Συμφωνία της Βάρκιζας συνιστούσε έναν απαράδεκτο συμβιβασμό, που δεν αντιστοιχούσε ούτε στον πολιτικό συσχετισμό δυνάμεων, ούτε στο στρατιωτικό συσχετισμό δυνάμεων εκτός της Αθήνας και πολύ περισσότερο δεν αντιστοιχούσε στις ανάγκες της ταξικής πάλης εκείνη την περίοδο. Όμως η υποχωρητική -σε σχέση με τις απαιτήσεις της ταξικής πάλης- στάση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ δεν ήταν, όπως συχνά αναφέρεται από οπορτουνιστές και αστούς ιστοριογράφους, το αποτέλεσμα ανεπάρκειας ή προδοσίας των ηγετών του, ούτε και αποτελούσε μια αναπότρεπτη κατάληξη.

Αντιθέτως, εντασσόταν στην αδυναμία του ΚΚΕ να διαμορφώσει τη στρατηγική που θα οδηγούσε στην επαναστατική επίλυση του προβλήματος της πολιτικής εξουσίας. Φυσικά, η συγκεκριμένη αδυναμία αφενός συσχετιζόταν με γενικότερες αδυναμίες και λαθεμένες εκτιμήσεις στις τότε επεξεργασίες του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος (αναφορικά με τον προσδιορισμό του χαρακτήρα του Β’ Παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού Πολέμου, τη λογική και τη στρατηγική των αντιφασιστικών μετώπων και τη στάση των ΚΚ), ενώ είχε αποτυπωθεί τα προηγούμενα χρόνια σε όλες τις ιδεολογικές-πολιτικές επεξεργασίες του ΚΚΕ (όπως ήδη έχουμε δει).

Ο ΝΑΚΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΗΣ ΒΑΡΚΙΖΑΣ

Είναι γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των καπεταναίων του ΕΛΑΣ κατέκρινε περισσότερο από κάθε άλλον τη συμφωνία της Βάρκιζας. Την θεώρησαν όχι απλώς σα λάθος, αλλά σαν προδοσία του ΕΑΜικού κινήματος. Στην κατηγορία αυτήν των επικριτών της συμφωνίας ήταν και ο Νάκος Μπελλής. Δεν έκρυψε καμιά φορά τη γνώμη του και την είπε ανοιχτά εκεί που όφειλε, στο Κόμμα. Δεν τον έπεισαν τα επιχειρήματα των στελεχών του ΚΚΕ στις αναλύσεις που γίνονταν. Βέβαια, σεβόμενος τις καταστατικές αρχές του Κόμματος πειθάρχησε στις αποφάσεις του και, όταν ο Άρης του έστειλε μήνυμα να τον ακολουθήσει στη δημιουργία νέου αντάρτικου, κόντρα στην απόφαση του Κόμματος, εκείνος, παρά την εκτίμηση, την αφοσίωση και το θαυμασμό που έτρεφε για τον Άρη, αρνήθηκε, προβάλλοντας σα λόγο τον τραυματισμό του στο πόδι.

Νάκος Μπελλής: «Για τη συμφωνία της Βάρκιζας σας λέω ακόμη μια φορά, εγώ δεν έμαθα να κρύβομαι πίσω απ’ το δάχτυλό μου, ήταν προδοτική, γιατί πρόδωσε τους σκοπούς και τα ιδανικά του μεγάλου ΕΑΜικού κινήματος. Εγώ όμως είμαι μέλος του ΚΚΕ και, σύμφωνα με τις καταστατικές αρχές του, είμαι υποχρεωμένος να πειθαρχήσω και πειθαρχώ στις αποφάσεις που πήρε η ΚΕ του ΚΚΕ. Μην ξεχνάτε όμως πως ύστερα από ένα χρόνο θα ψάχνετε να με βρείτε…»

Σήμερα το ξέρουν όλοι ότι, μετά από τη συμφωνία της Βάρκιζας, οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, αυτοί που πολέμησαν τον κατακτητή, οι αντάρτες του ΕΛΑΣ και κυρίως ο πιστός πυρήνας του λαϊκού στρατού, οι καπεταναίοι, δεν μπόρεσαν να πάνε στα σπίτια τους, στις οικογένειές τους, να ασχοληθούν με την ειρηνική ζωή που τόσο επιθυμούσαν. Πολλοί απ’ αυτούς εξαναγκάστηκαν να μείνουν στα βουνά, να κρύβονται στα δάση για να γλιτώσουν το μαχαίρι του παρακρατικού και του τρομοκράτη που τους περίμενε. Δεν μπόρεσε κι ο Νάκος Μπελλής να γυρίσει σπίτι του, στο χωριό του, στην όμορφη Ομβριακή. Χτυπημένος και κουτσαίνοντας απ’ το ένα πόδι, δέχεται τα πειράγματα του Μπεγνή:

-Τώρα βρήκες να σακατευτείς, κακόμοιρε! Τώρα που θα σε πάρουν στο κυνηγητό οι χωροφύλακες!

Εκείνος που καταλαβαίνει τι τον περιμένει, αναλογίζεται πάλι τη γυναίκα του:

-Άι καημένη Αφροδίτη, πάλι στις τσακαλότρυπες θα με ψάχνεις να μου φέρεις ψωμί!

Από το Μάρτη του 1945 ο Μπελλής γύριζε και κρυβόταν στα δάση των χωριών Καΐτσας, Δρανίστας, Σμοκόβου, Ρεντίνας, Γιαννιτσούς, Ασβέστη κλπ. Γύριζε σαν καταδιωκόμενος, πότε με τον Αχιλλέα και τον Κέντρο και πότε χωρίς αυτούς. Οι κάτοικοι των χωριών, οι Οργανώσεις του Κόμματος, του συμπαραστέκονταν, τον τροφοδοτούσαν και έκαναν ό,τι μπορούσαν να τον προφυλάξουν. Με το πέρασμα του χρόνου όμως τα πράματα έσφιγγαν και το κρύψιμό του στα δάση αυτών των χωριών γίνεται προβληματικό.

Αξίζει να αναφερθεί ότι η ηγεσία του ΚΚΕ, σ’ αυτές τις στιγμές, πήρε μια σειρά μέτρων με σκοπό την προστασία και την προφύλαξη των πιο γνωστών καπεταναίων του ΕΛΑΣ απ’ την εξόντωσή τους. Στο πλαίσιο της υλοποίησης αυτής της απόφασης έγινε προσπάθεια απ’ την Οργάνωση Θεσσαλίας να συναντηθεί με τον Νάκο Μπελλή, να του την ανακοινώσει και να δουν με ποιο τρόπο θα προστατευτεί.

Με πολλή δυσκολία μπόρεσαν να τον βρουν, γιατί αυτό το διάστημα, τέλη Απρίλη του 1945, ο Μπελλής, λόγω της αυξημένης δραστηριότητας των παρακρατικών συμμοριών, δεν έκανε εμφανίσεις στα χωριά και απέφευγε τις πολλές επαφές με τις Κομματικές Οργανώσεις. Σταματούσε εκεί που αυτός νόμιζε ότι είναι ασφαλής, κυρίως στα μαντριά, που η εμπιστοσύνη του ήταν απόλυτη.

Στη συνάντηση αυτήν οι αντιπρόσωποι του Κόμματος του ανέπτυξαν τις αποφάσεις του, μετά από την υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας. Παράλληλα αναφέρθηκαν και στα μέτρα που παίρνει το Κόμμα να προφυλάξει ορισμένα στελέχη απ’ την εξόντωση που ετοίμαζε η αντιδραστική κυβέρνηση. Πρότειναν και στον Νάκο Μπελλή ή να δεχτεί να πάει στην Αλβανία ή να αναλάβει το Κόμμα να τον κρύψει μέσα στην πόλη.

Όταν πήρε το λόγο ο Νάκος ήταν σύντομος, ολιγόλογος και ειλικρινής. Είπε τα παρακάτω, όπως τα παραθέτει ο Γιάννης Παπαδογιάννης, Γραμματέας της ΚΟΒ Δρανίστας του ΚΚΕ, που ήταν παρών:

«Εγώ σαν Έλληνας πατριώτης έκανα το καθήκον μου. Τέσσερα ολόκληρα χρόνια με το όπλο στο χέρι πολέμησα τον ξένο κατακτητή για το καλό της Ελλάδας και του λαού της. Γι’ αυτό και τώρα δεν έχω καμιά διάθεση να φύγω απ’ την Ελλάδα και να πάω να ζήσω άνετα έξω απ’ αυτήν. Θα μείνω στην πατρίδα μου ό,τι κι αν συμβεί. Ευχαριστώ την καθοδήγηση του Κόμματος για το ενδιαφέρον που έδειξε να με προφυλάξει. Για τη συμφωνία της Βάρκιζας σας λέω ακόμη μια φορά, εγώ δεν έμαθα να κρύβομαι πίσω απ’ το δάχτυλό μου, ήταν προδοτική, γιατί πρόδωσε τους σκοπούς και τα ιδανικά του μεγάλου ΕΑΜικού κινήματος. Εγώ όμως είμαι μέλος του ΚΚΕ και, σύμφωνα με τις καταστατικές αρχές του, είμαι υποχρεωμένος να πειθαρχήσω και πειθαρχώ στις αποφάσεις που πήρε η ΚΕ του ΚΚΕ. Μην ξεχνάτε όμως πως ύστερα από ένα χρόνο θα ψάχνετε να με βρείτε…»

Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία να υπογραμμιστεί είναι πως στην πράξη δικαιώθηκαν οι προβλέψεις του Μπελλή. Δε χρειάστηκε να περάσει ένας χρόνος, αλλά λιγότερο από έντεκα μήνες και το Κόμμα έψαχνε να τον βρει και τον βρήκε για να του αναθέσει ξανά ν’ αρχίσει αυτός πρώτος στην περιοχή του το χορό του νέου ένοπλου αγώνα.

Ο Νάκος Μπελλής κι αυτήν τη φορά επιλέγεται, τον εμπιστεύεται το Κόμμα να ηγηθεί της ένοπλης δράσης των πρώτων ένοπλων καταδιωκόμενών της περιφέρειας Δομοκού. Δεν ήταν τυχαία η επιλογή, η τιμή που του έγινε ν’ αναλάβει αυτήν τη δύσκολη και υπεύθυνη θέση. Η σταδιοδρομία αυτού του λαϊκού αγωνιστή, η πλούσια επαναστατική δράση που παρουσίασε κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα 1942-1944, οι προσωπικές του ικανότητες, η πολύπλευρη αντάρτικη πείρα που διέθετε, η μπέσα του, επέτρεψαν ν’ αναδειχτεί σε καπετάνιο του 42ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ. Το γεγονός αυτό δίκαια ανέβασε το κύρος του, τον έκανε να γίνει δημοφιλής, όχι μόνο στην περιφέρεια Δομοκού αλλά και σ’ όλο το Νομό Φθιώτιδας και στους γειτονικούς νομούς. Το παράδειγμά του, τα λαϊκά του χαρακτηριστικά, τα πατριωτικά του αισθήματα, ο λαός της περιφέρειας τα εξέφρασε και τα ενσάρκωσε στο γνωστό τραγούδι που ακόμα συγκινεί κάθε αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης, κάθε πολίτη αυτής της περιοχής:

«Εγώ είμαι ο Νάκος ο Μπελλής, καμάρι της Ομβριακής
Εγώ κι αν βγήκα στο κλαρί, βγήκα για αιτία σοβαρή
Έχω γυναίκα και παιδιά, μα βγήκα για τη λευτεριά
Κλάψε με μάνα μου γλυκιά, κλάψε τα έρμα μου τα παιδιά
Τρέμουνε σαν ακούν Μπελλή, προδότες, βλάχοι κι Ιταλοί.»

«Σελίδες απ’ την Εθνική Αντίσταση και τον ΔΣΕ». Κάθε δεύτερη Τρίτη (εναλλάξ με τη μουσική στήλη «Τα χρόνια περνούν, τα τραγούδια όχι»), η στήλη θα παρουσιάζει πτυχές από γνωστά και λιγότερο γνωστά γεγονότα, θα φιλοξενεί αναμνήσεις αγωνιστών και θα καταγράφει μικρές και μεγάλες στιγμές, που χαράχτηκαν με αίμα στις χρυσές σελίδες της Εθνικής μας Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Σελίδες απ’ την Εθνική Αντίσταση και τον ΔΣΕ: Δείτε τις όλες εδώ.