Σουκάρνο: Ο αντιαποικιακός αγώνας, το πραξικόπημα και η σφαγή των κομμουνιστών της Ινδονησίας
Το γεγονός που σημάδεψε τη θητεία του πρώτου προέδρου της ανεξάρτητης Ινδονησίας ήταν η σφαγή των Ινδονήσιων κομμουνιστών το 1965 από τον στρατηγό Σουχάρτο, μετά από χαλκευμένες κατηγορίες πως κρύβονταν πίσω από απόπειρα πραξικοπήματος κατά του προέδρου.
Ο Σουκάρνο, πρώτος ηγέτης της ανεξάρτητης Ινδονησίας, ανήκε στη χορεία εκείνων των ηγετών του αντιαποικιακού κινήματος που προσπάθησαν να συνδυάσουν ετερόκλητα ιδεολογικά στοιχεία, εθνικά, θρησκευτικά και σοσιαλιστικά, κατά την προσπάθεια εδραίωσης της νεαρής κρατικής εξουσίας των χωρών. Εξαιρετικά δημοφιλής εν ζωή και μετά το θάνατό του, κατηγορήθηκε από τους αντιπάλους του για διαφθορά και δικτατορικές τάσεις. Το γεγονός που σημάδεψε ωστόσο τη θητεία του ήταν η σφαγή των Ινδονήσιων κομμουνιστών το 1965 από τον στρατηγό Σουχάρτο, μετά από χαλκευμένες κατηγορίες πως κρύβονταν πίσω από απόπειρα πραξικοπήματος κατά του προέδρου.
Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1901 κοντά στην Ιάβα, ως γιος φτωχού δασκάλου κι έλαβε το όνομα Σουκάρνο μετά από μια σειρά ασθενειών που πέρασε ως παιδί. Οι φίλοι του τον φώναζαν Ντγιάγκο (πρωταθλητή), για τη ρώμη και το παράστημά του, ενώ ως ενήλικας προσφωνούνταν συχνά Μπούνγκ Κάρνο (αδελφός ή σύντροφος), ως αρχιτέκτονας της ινδονησιακής ανεξαρτησίας (μερντέκα). Πέρασε τα παιδικά του χρόνια κυρίως στο χωριό των παππούδων του, όπου δέθηκε με τον τοπικό ανιμισμό, ενώ στα 15 του πήγε στη Σουραμπάγια, όπου τέθηκε υπό την προστασία ενός τοπικού θρησκευτικού και πολιτικού ηγέτη, που αργότερα τον πάντρεψε με την κόρη του.
Ο Σουκάρνο έμαθε πολλές ξένες γλώσσες, ενώ σπούδασε πολιτικός μηχανικός. Από νωρίς ήρθε σε επαφή με κύκλους που επιδίωκαν την αποτίναξη του ολλανδικού αποικιακού ζυγού. Το 1927 ίδρυσε το Εθνικό Κόμμα Ινδονησίας, ενώ φυλακίστηκε και εξορίστηκε για τη δράση του στη διάρκεια της δεκαετίας του ’30. Μετά την ιαπωνική εισβολή του 1942 στη χώρα, καλοδέχτηκε τους κατακτητές και συνεργάστηκε στενά μαζί τους, θεωρώντας τους απελευθερωτές. Μετά την κατάρρευση της αυτοκρατορικής Ιαπωνίας ανακήρυξε την ανεξαρτησία της Ινδονησίας το 1945 κι έγινε πρώτος πρόεδρός της χώρας. Η Ολλανδία προσπάθησε με δυο αποτυχημένες “αστυνομικές επιχειρήσεις”, που κόστισαν 300.000 θύματα, να ανακτήσει τον έλεγχο της αποικίας της, εξαναγκαζόμενη τελικά να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της χώρας το 1949.
Η εσωτερική του πολιτική βασίστηκε ιδεολογικά στο λεγόμενο ρεύμα “Νασάκομ”, που αποτελεί σύντμηση των όρων “Εθνικισμός” (nasionalisme), θρησκεία (agama) και κομμουνισμός (komunisme), αντανακλώντας τη συμμαχία διαφορετικών πολιτικών δυνάμεων που είχε νωρίτερα συνεργαστεί για την αποτίναξη της ολλανδικής κυριαρχίας το διάστημα 1945-1949. Βάσει αυτού του σκεπτικού, τρεις ίσες περίπου σε κοινοβουλευτική δύναμη ομάδες θα συμμετείχαν στη νομή της εξουσίας, με τον απαράβατο όρο της κρατικής ενότητας.
Καταλαβαίνει κανείς εύκολα ότι αυτό το αμάλγαμα εθνικιστών, κομμουνιστών και ισλαμιστών δε θα μπορούσε παρά να δοκιμάζεται από συχνές εντάσεις και προστριβές, στις οποίες ο Σουκάρνο απαντούσε ενισχύοντας τη θέση του στο στράτευμα. Το 1959, μετά από μια σειρά επαρχιακών εξεγέρσεων, διακήρυξε την “κατευθυνόμενη Δημοκρατία”, με στόχο όπως διακήρυττε, την ενότητα της Ινδονησίας έναντι της πόλωσης του ψυχρού πολέμου. Το 1963 εκλέχθηκε ισόβιος πρόεδρος της χώρας και την ίδια χρονιά διέρρηξε τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ, αναφωνώντας “Στο διάβολο με τη βοήθειά σας”. Έχοντας ήδη από το 1955 πρωτοστατήσει στη δημιουργία του λεγόμενου Κινήματος των Αδεσμεύτων, στράφηκε για βοήθεια προς την ΕΣΣΔ, με τις σχέσεις των δύο χωρών να παραμένουν πολυκύμαντες.
Στις αρχές του 1965 η Ινδονησία αποσύρθηκε από τον ΟΗΕ, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την υποστήριξη του οργανισμού προς τη Μαλαισία, την οποία ο Σουκάρνο διακήρυττε πως θα “τσάκιζε” ως “εργαλείο ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης” της Ινδονησίας. Το Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς σημειώθηκε απόπειρα πραξικοπήματος από το λεγόμενο “Κίνημα της 30ης Σεπτέμβρη”, υπό συνθήκες που δεν έχουν ακόμα πλήρως διευκρινιστεί. Σε κάθε περίπτωση, ο στρατηγός Σουχάρτο κατέστησε υπεύθυνους τους Κομμουνιστές, κάτι που σήμανε το έναυσμα για τη μεγαλύτερη ίσως μαζική σφαγή κομμουνιστών στην ιστορία. Τους επόμενους μήνες, ο στρατός καθώς και ισλαμιστές μαχητές σκότωσαν μεταξύ μισού και τριών εκατομμυρίων κομμουνιστές και δευτερευόντως άλλους πολιτικούς αντιπάλους, πρακτικά εξαλείφοντας σχεδόν κάθε έκφανση της αριστεράς στην Ινδονησία. Παράλληλα σημειώθηκαν πογκρόμ κατά της σημαντικής κινεζικής μειονότητας στη χώρα. Ο Σουχάρτο υποστηρίχθηκε από τη CIA, παροπλίζοντας το Σουκάρνο, ο οποίος τελικά υποχρεώθηκε σε παραίτηση στις αρχές του 1967 και τέθηκε υπό κατ’οίκον περιορισμό. Στην κηδεία του παραβρέθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου, παρότι ως τα τέλη της δεκαετίας του ’70 απαγορεύονταν οι θετικές αναφορές στο πρόσωπό και την ιδεολογία του. Έφυγε από τη ζωή από νεφρική ανεπάρκεια στις 21 Ιούνη 1970 στη Τζακάρτα.
