Στην προσφυγιά οι ναυτόπαιδες -στο Σουτς της Αιγύπτου- προπαιδεύονται για τη σύγκρουση με το Φασισμό, στη Μεσόγειο και στους Ωκεανούς στα 1942!

Ετοιμάζοντας προς δημοσίευση το κείμενο του Γιώργη Αμπαζή, ενημερωθήκαμε από τον ίδιο ότι ο Νικόλας Α. Φαφαλιός έφευγε από τη ζωή, πλήρης ημερών, «ταξιδεύοντας στους ωκεανούς της ταξικής πάλης». Το περιοδικό εκφράζει τη θλίψη του για τον θάνατο του αγωνιστή και τα θερμά συλλυπητήρια στους οικείους του. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που θα τον σκεπάσει…

Στην προσφυγιά, οι ναυτόπαιδες -στο Σουτς της Αιγύπτου- προπαιδεύονται για τη σύγκρουση με το Φασισμό, στη Μεσόγειο και στους Ωκεανούς στα 1942!

Η Χίος καταλαμβάνεται από τους Γερμανούς στις 4 Μάη του 1941. Η  παράδοση του νησιού από τις  τοπικές αρχές  οδήγησε  στην ανάπτυξη των κατοχικών δυνάμεων στη Χώρα και τα χωριά, με την τοποθέτησή μικρών στρατιωτικών  μονάδων.

Οι συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων μέρα με τη μέρα χειροτερεύαν…

Οι  φάμπρικες  έκλειναν, οι εργάτες στα Ταμπάκικα πετιούνταν  στο δρόμο, οι Καμπούσοι  εσπεριδοκαλλιεργητές αδυνατούσαν  να προωθήσουν τα προϊόντα τους  στις χώρες της Μαύρης Θάλασσας  και εκατοντάδες εργάτριες  στο χάρτωμα  βρέθηκαν  στο δρόμο.

Το Εργατικό Κέντρο Χίου πίεζε  προς πάσα κατεύθυνση για να δοθούν «πιστώσεις δια την έναρξιν  εργασιών για Δημοτικά έργα» 1 ή στέλνοντας τηλεγραφήματα προς το Υπουργείο Πρόνοιας «ίνα εγκρίνη πίστωσιν  δια τη μεταφορά αμμοχάλικων  και λίθων διά το ανεγερθησόμενον   Σανατόριον (…),για την κάλυψη των επιτακτικών αναγκών της τραγικής ανεργίας.»2 

          Ο  λιμός του 1942-43 που ενέσκηψε ήταν αποτέλεσμα πολλών παραγόντων: 

1.Των  ελλείψεων σε τρόφιμα, λόγω των περιορισμένων παραγωγικών δυνατοτήτων του νησιού.

2.Της αδιαφορίας των κυβερνήσεων των κουίσλινγκ, για την τύχη του λαού.

3.Της   άγριας καταλήστευσης των πλουτοπαραγωγικών πηγών από τους έχοντες την εξουσία. 

4.Τον   έλεγχο της διακίνησης των προϊόντων  μέσω των διατακτικών που μοίραζαν  σε ημέτερους οι κατοχικοί νομάρχες, με προεξάρχοντας το Λουλακάκη και Πρόκο,  που οδήγησε σε υποσιτισμό του λαού και κυρίως των παιδιών  «Ασθενικαί μορφαί κατ’ αρχάς και έπειτα εξοιδηκότες ( πρησμένοι) περιφέροντο ανά τας οδούς. Παιδιά γυμνητεύοντα, επαιτούντα, ως επίσης γυναίκες και άνδρες πάσης ηλικίας, κατηφείς και μετά κόπου συρόμενοι.»  που οδήγησε   σε φυγή του Προσφυγικού πληθυσμού ,για να επιστρέψει στην πατρώα  Μικρασιατική γη» 3

Λιμός 1942, Δημοτικό σχολείο Ερυθειανής. Η φωτογραφία εντοπίστηκε στα αρχεία του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, απ’ τη Νεφέλη Β. Λιόντου αρχαιολόγο – Μουσειολόγο, υπ. Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Σορβόννης.

Οι Γερμανικές  αρχές κατοχής διά του πρώτου  Γερμανού διοικητή  Βίνκλερ  με καταλστατικά μέτρα όπως: «Την  απαγόρευσιν της κυκλοφορίας των πολιτών , μετά την 9ην νυκτερινήν» 4 ή «τη νυχτερινή συσκότισιν» 5 ή «την απαγόρευσιν της  κυκλοφορίας των αυτοκινήτων, τα οποία κινούνταν άνευ αδείας του γερμανικού Φρουραρχείου και  τη δήμευσιν » 6 ή  «την απαγόρευσιν της  απομάκρυνση  εις απόσταση μεγαλυτέραν των τεσσάρων μιλίων από τα παράλια για ψάρεμα»7 ή «την απαγόρευσιν της  μετακίνηση των πολιτών για την εύρεση τροφίμων» ή  « την παράδοση των κυνηγετικών όπλων, που έπρεπε να παραδώσουν εντός δεκαημέρου.» 8 κλπ. δημιουργούν  κλίμα τρομοκρατίας και συλλήψεων υποβοηθούμενες από τη Μεταξική  χωροφυλακή, που σπεύδει να συλλάβει και να παραδώσει τους πολίτες, στις Γερμανικές αρχές.

9 « Διά τους επιθυμούντας να εργασθούν εν Γερμανία»

Η μυστική Γερμανική Αστυνομία του στρατού Geheim Feld Polizei ( GJP) υπήρξε «ο τρόμος των κατοίκων, διότι  «παρακολούθει,  συνελάμβανε και ε κακοποίει σκληρότητα τούς υπ’ αυτής συλλαμβανόμενους.»10 

11 Διαταγή Γερμανικού Φρουραρχείου, 5 Μαΐου 1941, αρχείο Νικόλα Π. Ζαχαριάδη.

Τα πράγματα χειροτερεύαν….  στον Πλάτανο της πλατείας της Χώρας εμφανίζεται ανακοίνωση των Γερμανικών αρχών κατοχής  «Περί υποχρεωτικής εργασίας του Ελληνικού πληθυσμού» η Πρόοδος προπαγανδίζει τις απαιτήσεις των Γερμανών  ότι :«κάθε κάτοικος της νήσου, από 16 έως 45 ετών υποχρεούται να εργασθεί, εάν οι περιστάσεις το απαιτήσουν.» 12  

Οι οικογένειες έβλέπαν κάθε πρωί τις απέναντι ακτές της Ερυθραίας και άρχιζαν να σκέφτονται το Φευγιό….

Πολλές φορές  ξεκινούσαν  όλη η οικογένεια, πατέρας, μάνα και τα παιδιά, άλλοτε ολόκληρο το σόι, άλλοτε δύο – τρεις  οικογένειες από την ίδια γειτονιά ή νέοι από τον προσφυγικό συνοικισμό ή το χωριό. Κάθε βάλα ή ακτή του νησιού γίνονταν τόπος φευγιού των Ελλήνων για την προσφυγιά!!!!

Ας αφήσουμε το Νικόλα Α. Φαφαλιό , γεννηθέντα το 1927, προπαιδευμένο στο Σουτς της Αιγύπτου, τον  αγωνιστή της Αντιφασιστικής Οργάνωσης του Ναυτικού, το ναυτεργάτη της Ομοσπονδίας Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων ( ΟΕΝΟ) και μέλος του ΚΚΕ από το 1945  να μας αφηγηθεί  την προσφυγιά της δικής του οικογένειας, στη  Μ. Ανατολή.

«Ο πατέρας μου Αγγελής Ν. Φαφαλιός γεννήθηκε στις αρχές του  20ου αιώνα στον Προφήτη Ηλία Βροντάδου και έζησε την κατάληψη του νησιού μας από τους Έλληνες στα 1912, πολέμησε στον  Α’ παγκόσμιο πόλεμο στα 1918 και βίωσε από πρώτο χέρι τη Μικρασιατική καταστροφή και τα παιχνίδια των ιμπεριαλιστών στη Σμύρνη στα 1922 ανήκε δε στη γενιά των πολεμιστών, που πολέμησαν για πολλά – πολλά  χρόνια….!!!

Από  πολύ μικρό παιδάκι βγήκε στη βιοπάλη και δούλεψε στην αναπτυσσόμενη τότε βιομηχανία  στο  νησί ,τα Βυρσοδεψεία , υπήρχαν τότε δίπλα στον προσφυγικό συνοικισμό του νοσοκομείου πολλά Ταμπάκικα όπως του Καρδασιλάρη, του Φραγκιά, του Μανίδη κ.α.

Εκατοντάδες νέοι κάθε ξημέρωμα απ’ όλες τις γειτονιές της Χώρας πήγαιναν με τα πόδια  στις φάμπρικες των Ταμπάκικων, οι πρόσφυγες ήταν έμπειροι και μορφωμένοι, γνώριζαν το αντικείμενο και συνέβαλαν στην εξέλιξή του.  Κάθε μέρα μέσα στις μεγάλες γούρνες οι νέοι εργάτες κάτω από δύσκολες εργασιακές συνθήκες, νερά,  χρώματα, ακαθαρσίες και όλα αυτά με τα χέρια  έχτιζαν με τον ιδρώτα τους  τα αμύθητα κέρδη των ντόπιων καπιταλιστών.

13, Ο μπάρμπα Αγγελής Ν. Φαφαλιού στο Βυρσοδεψείο, με συναδέλφους του. Αρχείο Ν.Α. Φαφαλιού.

Πολύ δουλειά, πολύς κόπος, όμως από πολύ νωρίς χτίστηκε το σωματείο , οργανώθηκαν οι εργάτες, διεκδίκησαν Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας και αυξήσεις στα μεροκάματα!

Η οικονομική κρίση του 1929  ταλαιπώρησε πολύ το νησί,  βλέπεις  η ναυτιλία έπαθε στραπάτσο, τα πλοία με τους Χιώτες και άλλους ναυτικούς έμειναν για μήνες στα διάφορα λιμάνια δεμένα  και  εδώ οι οικογένειες τους υπέφεραν.

Ο  Αγγελής Φ.  παντρεύτηκε τη Λουλούδη το γένος Μούδρου από το Βροντάδο και εγκαταστάθηκαν στον Προφήτη Ηλία  και απέκτησαν πέντε παιδιά  το Νικόλα, τη Βγερώ, τα η Μαρκέλλα, την Κατίνα και τη Φωτεινή  μόλις τριών ετών.

Η οικογένεια τα ‘φερνε δύσκολα , εμείς τα παιδιά πεινούσαμε, η δουλειά στο Ταμπάκικο είχε περιοριστεί οι απολύσεις των  εργατών είχαν αρχίσει. 

Τα βάλε κάτω ο πατέρας μου και αποφασίσαμε να φύγουμε για να σωθούμε εμείς από την πείνα και εκείνος να πάει να πολεμήσει!

Ήταν  μεγάλη  βδομάδα – Απρίλης του 1942  –  όταν μας ειδοποίησαν ότι θα φύγουμε για απέναντι από  την περιοχή του Παντελάκη, με βαρκάρη το Ζαννή  Λιβανό  και φτάσαμε, χωρίς αναποδιές στο λιμάνι του Τσεσμέ.

Οι Τούρκοι μας οδήγησαν στο Καρακόλι εκεί  εδείρανε και χτυπήσανε  πολύ τον πατέρα μου και μετά από δύο μέρες, μας  γυρίσανε πίσω στη Χίο, με το έτσι θέλω….μ’ ένα χιώτικο καΐκι, με βαρκάρη ένα Χιώτη απ’ τον προσφυγικό  συνοικισμό του Νοσοκομείου.

Οι Γερμανοί όταν φτάσαμε στη Χίο, συνέλαβαν τον πατέρα μου  και τον έκλεισαν στη Φυλακή, στο κτήριο της σημερινής Εμπορικής σχολής ,δίπλα στα Μεζάρια.

Ήταν μέσα στην περιοχή του «Τρίγωνου» που είχαν οι Γερμανοί  αναπτύξει τις υπηρεσίες τους  και κατοικούσαν στα διάφορα σπίτια, παντού υπήρχαν πολυβολεία.

Ο πατέρας μου, μέσα στη φυλακή τράβηξε τα πάνδεινα αφού οι Γερμανοί τον χτυπούσαν και τον υπέβαλαν σε μαρτύρια, ώστε να πει  ποιοι ήταν ακόμα μαζί του και ποιος ήταν ο βαρκάρης που τους μετέφερε…

Είχε την πρόνοια να με καλέσει στη φυλακή ,για να μου μηνύσει μία συμβουλή: «να ενημερωθεί ο Ζαννής ο Λιβανός, για να φύγει»,  γιατί δεν ήξερε πόσο θα αντέξει το ξύλο και τα βασανιστήρια του ξυλοδαρμού  και της φάλαγγας.

Σε είκοσι μέρες διέφυγε  και ήρθε σπίτι, καταλαβαίνεις την κατάσταση της οικογένειας, πείνα, φτώχεια και ο προστάτης του σπιτιού στη φυλακή…..

Ζήσαμε άσχημες στιγμές!

20 Ιούλη του 1942  την ημέρα που γιόρταζε η εκκλησία της γειτονιάς μας, εμείς  φεύγαμε για δεύτερη φορά από το Μηλιγγά, στη μονή Μυρσινιδίου, η οικογένεια μας κρύφτηκε  κάτω από το γεφύρι του, για  δύο μέρες νηστικοί και φοβισμένοι μαζί  μ’ άλλες οικογένειες  από τα Νοτιόχωρα, μην τυχόν και μας πιάσουν οι Γερμανοί…

Μονή Μυρσινιδίου

Η βάρκα του Χρυσούλη  από τον Άγιο Μάρκο έφυγε μέσα στα μαύρα μεσάνυχτα από το Μηλιγγά, μ’ ένα καιρό δύσκολο, βλέπεις ήταν τα μελτέμια της Αγίας Μαρκέλλας!

Η βάρκα βούλιαζε στο χτύπημα του κύματος, τα νερά έμπαιναν μέσα, δυσκολεύτηκε ο βαρκάρης,  βοήθησε και ο πατέρας μου στο κουπί, ήταν βλέπεις δυνατός άνθρωπος.

Η πρώτη μας στάση ήταν όταν  φτάσαμε στο νησάκι το Γούνι,  εκεί είχε τουρκικό φυλάκιο και άραζαν πολλές βάρκες στον πηγαιμό  απέναντι, το νησί είχε μόνο λίγες συκιές, μαζέψαμε τα άγουρα σύκα και με θαλασσινό νερό τα έβρασε η  μάνα μου, για να φάμε κάτι, ευτυχώς είχε αρκετές πεταλίδες και κοροϊδέψαμε την πείνα μας, αφού οι Τούρκοι σπάνια μας έδιναν καμία βραστή πατάτα.

Στο  νησάκι Γούνι μείναμε μαζί μ’ άλλες οικογένειες καμία δεκαριά μέρες, δυστυχώς έφαγαν πολύ ξύλο οι βαρκάρηδες. Από κει με μεγάλη προσοχή περάσαμε στην άκρη της χερσονήσου  που είναι η Αγία Παρασκευή και με τα πόδια περνώντας μέσα από το μονοπάτι φτάσαμε στον Τσεσμέ.

Νέες αγωνίες, ταλαιπωρίες και βέβαια απειλές και εκβιασμοί από τη στρατό – χωροφυλακή των Τούρκων ότι θα μας γυρίσουν πίσω!

Μας πήραν ότι είχαμε και δεν είχαμε, ο πατέρας μου έδινε γύρω -γύρω τα μπαξίσια, για να μας αφήσουν να μείνουμε….

Εγκατασταθήκαμε σε κάτι αποθήκες  του Τελωνείου  του Τσεσμέ, απ’ έξω, γιατί ήταν γεμάτες και μ’ άλλους πρόσφυγες από τη Χίο και την Ικαρία.

Ο ένας πάνω στον άλλο, καθόμαστε πάνω σε ψάθες, γεμάτες ψείρες και  κοριούς…

Η πείνα θέριζε καθώς και η βρωμιά!!

Οι Τούρκοι μοίραζαν φασολάδα , γεμάτη  ζουζούνια ή πατάτες βραστές και νερό πίναμε από τα πηγάδια, οι άνθρωποι αρρώσταιναν από τη δυσεντερία και πολλά παιδιά πέθαναν!!

Δυστυχώς εκεί χάσαμε  την αδελφή μου τη Φωφώ, εκεί τη θάψαμε, την τύλιξε ο πατέρας μου σε μία κουβέρτα και τη σήκωσα για να βρούμε ένα τόπο να την τοποθετήσουμε, γιατί βλέπεις ήταν σκληρό το έδαφος και φοβόμαστε μην την ξεχώσουν τα αγρίμια .

Τελικά βρήκαμε…. ένα  χώρο σ’ ένα χωράφι!!!!

Άλλος πόνος και αυτός…. η μάνα μου και οι αδερφές μου να κλαίνε….

Μείναμε στον Τσεσμέ περίπου 6 μήνες…..

Κατά την παραμονή μας εκεί κάθε μέρα πηγαίναμε και μαζεύαμε αθρίμπες και θυμάρια για να τα δίνουμε στις Τουρκάλες χανούμισσες,  για να μαγειρέψουν και μας έδιναν διάφορα ζαρζαβατικά….

Η ελληνική κυβέρνηση μας έδινε κάθε μέρα λίγο ψωμί και τρόφιμα της κακιάς ώρας  και κάποιες λίρες ανάλογα με την οικογένεια, που μόλις έφταναν να αγοράσεις λίγα τρόφιμα.

Η κάθε οικογένεια μαγείρευε στο κοινό τζάκι και εκεί έβαζε η μάνα μου το ντενεκέ για να βράσει το νερό για το φαγητό.

Τα παιδιά έπαιζαν όλα γύρω κατά δεκάδες….με τρύπια ρούχα και ξυπόλυτα!

Πήγα κάποιες φορές στο μάζεμα των φύλλων της συκιάς, για να φάνε οι αγελάδες που έβοσκαν οι Τούρκοι, η πληρωμή μου ήταν κάποιες ντομάτες και ψωμί με δύο ελιές.

Οι άντρες δύσκολα έβρισκαν δουλειά και αυτή μόνο στις αγροτικές εργασίες…

Μετά  πήγαμε με κάρα και λεωφορεία  στη Σμύρνη και με τρένο – ο θεός να το κάνει- τραβήξαμε ταξιδεύοντας μέρες και μέρες, περάσαμε τα βουνά Ταύρος και Αντίταυρος, θυμάμαι περάσαμε 23 γαλαρίες δηλ. σήραγγες  που είχαν φτιάξει οι Αυστριακοί για να περνούν τα τρένα ….    

Οι συνθήκες διαβίωσης μέσα στο τρένο τραγικές, αφού ταξίδευαν όλοι μαζί άνθρωποι,  κατοικίδια ζώα και μπαγάζια, καμία δυνατότητα να ξεκουραστείς και να ηρεμήσεις.

Ένα συνεχές πολύβουο μελίσσι , πήγαινε και ερχόταν μέσα στο τρένο, για να ξεμουδιάσει από την πολυήμερη ταλαιπωρία.

Αφού περάσαμε την Τουρκία πρώτος σταθμός το Χαλέπι  και μετά  η  Τρίπολη της Συρίας.

Εκεί   συζητήσαμε ως οικογένεια και προκειμένου να μην πάει ο πατέρας μου στρατιώτης και να μείνει πίσω για να προστατεύσει τη μάνα μου και τα κορίτσια πήγα εγώ στρατιώτης.

Έτσι  πήγα στρατιώτης στο έμπεδο του Καμπρίτ..

Οι δικοί μου πήγαν στο Σουέζ, στις πηγές Μωυσέως, μείνανε λίγες μέρες και μετά Τανγκανίκα και μετά Γκιγκόμα.

Εγκαταστάθηκαν σε σπίτια μαζί με άλλους Χιώτες και Ικαριώτες.

Ο πατέρας μου δούλεψε σε φούρνο, που έφτιαχνε το ψωμί για τους πρόσφυγες, η μητέρα  μου δυστυχώς τον πιο πολύ καιρό ήταν άρρωστη από ελονοσία.

                                         Η διαλογή των νέων στο Έμπεδο…

Μετά το Καμπρίτ πήγαμε στο Κασφαρέτ και μετά πήγα στο ΠΚΠ της Αλεξάνδρειας!

Στην Αλεξάνδρεια πήγα μαζί μ’ άλλα Χιωτάκια στη σχολή ναυτόπαιδων, στο Σουτς σε ηλικία 16 χρόνων.

14, Παρέλαση μαθητών ,25-3-1943,προάστιο Σούτς, Αίγύπτου Αρχείο Ν.Α. Φαφαλιού.

Στη σχολή είχε πολλά παιδιά, που πήγαν να μάθουν τη ναυτική τέχνη και μετά να πάνε σε πολεμικά πλοία, για να πολεμήσουν.

15 Άγημα ναυτόπαιδων 1944, Αλεξάνδρεια-Αιγύπτου. Αρχείο Ν.Α. Φαφαλιού.

Είχα πολλούς συμμαθητές από το Βροντάδο, τα αδέλφια  Δημήτρη και  Γιώργη  Τελλή ,το Σκούφαλο Αδαμάντιο, τον Κουδή  Γιώργη, τα αδέλφια  Μπαχά, τον Τριανταφύλλου Αντώνη από τον Άγιο Γεώργιο Βροντάδου και ένα Καμίνη από τον Άγιο Μακάριο Βροντάδου, ένα Λαγκαδούση τον Παππά, από τα Καρδάμυλα τους Στραβελάκη και Περιβολάρη, από τη Συκιάδα  το  Μαθιούδη.

                                                                               Το πρωινό μάθημα…

Οι δάσκαλοί μας ήταν: ο  Ικαριώτης, ο  Γλαρός,  που μας έκανε ελληνικά και  μαθηματικά, ο  Συριανός  Κουκιάς υποπλοίαρχος εμπορικού ναυτικού, που μας έκανε ναυτιλία και προρατικά , ο Σαμιώτης  Κατσιμπρής, μας έκανε Εγγλέζικα  κι  άλλοι  μας έκαναν σηματωρία κι ηλεκτρολογία. 

Μας πέρασαν από σωματομετρικές εξετάσεις, ξέρεις, σχετικά με το σώμα μας, ύψος, βάρος, κ.λ.π.,  εμείς το βρήκαμε παιγνίδι αυτό και περνούσαμε καλά, είχε και μια μαϊμουδίτσα και την πείραζαν τα παιδιά, με αποτέλεσμα να θυμώνει ο ανθυποπλοίαρχος και να μας απειλεί με τιμωρίες.

Το ημερήσιο πρόγραμμα ήταν σχολικό, πηγαίναμε στο μάθημα…

Σηκωνόμαστε κάθε πρωί στις 6 π.μ., ακολουθούσε πρωινή γυμναστική από δύο αξιωματικούς ένας από τη Ξάνθη και ο άλλος από την Κρήτη και δύο λοχίες από τη Σάμο και τη Χίο ,που μας γύμναζαν…

Ακολουθούσε το γεύμα….με ρόφημα και μαρμελάδα  στην τραπεζαρία της σχολής.

Η σχολή προπαίδευσης ναυτόπαιδων βρισκόταν μέσα σε καταπράσινες εκτάσεις -ιδιοκτησία της Ελληνικής παροικίας- που χρησιμοποιούνταν για σχολείο των παιδιών των Ελλήνων της παροικίας. Ήταν ένα μεγάλο κτήριο με  πολλές αίθουσες όπου λειτουργούσε ένα πλήρες σχολικό συγκρότημα.

Είμαστε χωρισμένοι σε ειδικότητες- τάξεις  Α’ Β’ και Γ’ και Δ και κάθε μια είχε τα δικά της μαθήματα, όπως:

Οι  προπαιδευμένοι Αρμενιστές δηλ. οι ναύτες που δούλευαν στην κουβέρτα του πλοίου μάθαιναν το δέσιμο του πλοίου, τα  τιμόνεμα, το καθάρισμα της κουβέρτας ,το ματσακόνισμα και το μπογιάντισμα του πλοίου.

Οι Πυροβολητές εκπαιδεύονταν στα πυροβόλα, στη συντήρηση, το καθάρισμα και τη σκόπευση.

Οι Σηματωροί εκπαιδεύονταν στην επικοινωνία, με τα σήματα Μορς.

Οι Ηλεκτρολόγοι εκπαιδεύονταν στη στήριξη του ηλεκτρολογικού συστήματος του πλοίου.

Οι Ασυρματιστές μάθαιναν τον ασύρματο και την επικοινωνία με άλλα πλοία.

Η κάθε ειδικότητα  της κάθε τάξης είχε 12 προπαιδευμένους σπουδαστές (εκτός τους ασυρματιστές που ήταν 28 παιδιά )που παρακολουθούσαν ημερήσιο πρόγραμμα εκπαίδευσης.

Η διάρκεια των σπουδών ήταν  ένα με  δύο χρόνια!

Ο διοικητής μας ήταν ένας Συριανός υποπλοίαρχος ο Κουκιάς, σπουδαγμένος στην Ανώτατη Εμπορική Σχολή, έξυπνος και θετικός άνθρωπος.

Η ζωή μας εκεί είχε τις καλές και άσχημες στιγμές….

Μια ευχάριστη στιγμή ήταν η δημιουργία της ομάδας ποδοσφαίρου που μας δημιούργησε ένας θαυμάσιος άνθρωπος ο γυμναστής  μας ο  Καλφόπουλος  που έφερε το βαθμό Α’ ΥΠΟ κελευστού εκεί να δεις τιτανομαχίες μέσα στο γήπεδο πάνω σε μια πάνινη μπάλα…

16 Ποδοσφαιρική ομάδα των ναυτόπαιδων αρμενιστών με τον εκπαιδευτή, προάστιο Σουτς 1943. Αρχείο Ν.Α. Φαφαλιού.

Μια επίσης σημαντική στιγμή για μένα ήταν όταν έγιναν τα γεγονότα του Απρίλη του 1944 στις στρατιωτικές μονάδες και το ναύσταθμο της Αλεξάνδρειας. Τότε έμπαινε μπροστά σε κάθε ναυτόπαις το δίλλημα, να διαλέξει τον αγώνα ή το συμβιβασμό….

Το σύνολο σχεδόν των προπαιδευμένων ναυτόπαιδων πήρε την κρίσιμη στιγμή την απόφαση να σταθεί στο πλευρό του αντιφασιστικού κινήματος …

Εμάς μας έστειλαν άγημα στο Ναύσταθμο να συνοδεύσουμε τους αντιφασίστες ναύτες που αντιστάθηκαν στο κίνημα του Ναυτικού στα πλοία που ναυλοχούσαν στην Αλεξάνδρεια.

Τα πάντα ήταν υπό τον έλεγχο των επαναστατημένων αντιφασιστικών δυνάμεων οι  βασιλικοί και οι Μεταξικοί είχαν κρυφτεί ….η παρουσία του ξένου παράγοντα τους έβγαλε από τη δύσκολη θέση…..

Τα παλληκάρια αντιστάθηκαν και δεν έκαναν πίσω, δε λογάριαζαν τη ζωή τους πολλοί θυσιάστηκαν όπως ο Στέφανος Φόρος από τον Προφήτη Ηλία, λίγο πιο πάνω από την Παναγία τη Μούτσαινα , αντιστάθηκαν με υπέρτερες δυνάμεις, με βαρύ οπλισμό και από όλες τις πλευρές.

Σαν γείτονας στάθηκα δίπλα στο φέρετρο του και τον σκεπάσαμε εμείς με την ελληνική σημαία, γιατί είχαμε και τέτοια …..

Οι άνθρωποι της κυβέρνησης σκέπαζαν με την ελληνική σημαία μόνο τους δικούς τους….

Βρέθηκα δίπλα σε αρκετά φέρετρα αντιφασιστών ναυτών!!!

Στο τέλος συνοδεύσαμε τους κρατούμενους αντιφασίστες ναύτες στα κρατητήρια!

Στο Σούτς είχε επίσης Γυμνάσιο και Εμπορική Σχολή που σπούδαζαν αρκετά παιδιά, εκεί πηγαίναμε πολλές φορές για να κάνουμε αθλητικές ασκήσεις και παρελάσεις.

17 Παρέλαση προπαιδευμένων ναυτοπαίδων του Σουτς,25-3-43. Αλεξάνδρεια Αιγύπτου. Αρχείο Ν.Α. Φαφαλιού.

Κάθε μεσημέρι…. ακολουθούσε το γεύμα, που μαγειρευόταν στα μαγειρεία της σχολής και ήταν αρκετά καλής ποιότητας!

Το απόγευμα είχε ξεκούραση και υπηρεσίες!

Πήγαινα και έκανα εξάσκηση στη νοσηλευτική, βάζαμε εμβόλια όπως του δαμαλισμού ,του τετάνου, της ευλογιάς κλπ ήταν μια χρήσιμη διαδικασία που στάθηκε για μένα και τους συναδέλφους μου, σωτήρια!

18 Η ομάδα της νοσηλευτικής περίθαλψης.
Δεξιά κάτω Τσουπέλκας, Κούβαρης Ζαχαρίας και Λιγνός από Ικαρία, πάνω δεξιά Φιλιππής Κώστας από Καρδάμυλα, Γραμματικίδης αρχινοσοκόμος απ’ την Αίγυπτο, Νικόλας Φαφαλιός από τη Χίο. Αρχείο Ν.Α. Φαφαλιού.

Ένας Έλληνας αρχινοσοκόμος από το Κάιρο ονόματι Γραμματικίδης μας εκπαίδευε και είχε δημιουργήσει – φτιάξει  ομάδα προπαιδευμένων  ναυτόπαιδων που εξασκούνταν όπως: Οι Ικαριώτες ο Ζαχαριας Κούβαρης, ο Τσουπέλκας (αυτός έπαιζε και βιολί), ο Ράστας, ο Αδαμάντιος Σκουφαλος ,εγώ…! 

Η εκπαίδευση  ακολουθούσε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα με μελέτη και πρακτική άσκηση κυρίως σε συμμαθητές μας προπαιδευόμενους, οι καιροί ήταν δύσκολοι και τα εμβόλια δυσεύρετα.

Στη σχολή  γίνονταν πολλές φορές εκδηλώσεις ιστορικές ή αθλητικές , με την παρουσία  αρκετών  Αιγυπτίων Ελλήνων που ερχόταν με τις οικογένειές τους  και μας έφερναν διάφορα πράγματα, όπως βιβλία.

Μετά την  εκπαίδευση – προπαίδευση στο Σουτς , πήγαμε σε  πολεμικά πλοία…, περίοδος δύσκολη ,εκατοντάδες ναύτες είχαν συλληφθεί και κλεισθεί στα Σύρματα του Ντεκαμερέ και της Ασμάρας, εγώ πήγα στο πλοίο «Σαλαμίς και εκεί συνάντησα το  Γιάννη τον Περρή  από τον Προφήτη Ηλία,(σκοτώθηκε στο Γράμο) οι άλλοι ναυτόπαις επάνδρωσαν τα πλοία του στόλου και συνοδεύαμε τα εμπορικά στις νηοπομπές στη Μεσόγειο θάλασσα και τους ωκεανούς. Εμείς κυρίως  ταξιδεύαμε στις Δυτικές περιοχές της Αφρικής,  Αζόρες, Τσιμπιρλάντα, Γιβραλτάρ, Καζαμπλάνκα. Θυμάμαι που συνοδέψαμε ένα   ποστάλι γεμάτο   Εβραίους που έφυγαν από  την Ισπανία για την Καζαμπλάνκα.

Έμεινα στο «Σαλαμίς» μέχρι το τέλος του πολέμου και την αποχώρηση των Γερμανών από την Κρήτη.

                                                                                           Νικόλας Α. Φαφαλιός 

                                                                         Απ’ τον Προφήτη Ηλία, Βροντάδου Χίου

                                                                                     και για την αντιγραφή

                                                                                    Γιώργης Η. Αμπαζής

                                                                                           Δάσκαλος

                                                                                     Χίος  Δεκέμβρης  2021

1 Εφημερίδα «Πρόοδος» α.φ.3688,19/6/41,σελ 1.

2 Εφημερίδα «Πρόοδος» α.φ. 3677,5/6/41,σελ 1.

3 Λεώνη Μ. Καλβοκορέση , «Χρονικόν Κατοχής της Χίου, παρά των Γερμανών 

   1941-  1944» Αθήναι 1958.

4 Εφημερίδα «Πρόοδος» α.φ.3664, 20/5/41,σελ.1.

5  Εφημερίδα «Πρόοδος» α.φ.3805, 22/1/42,σελ.1.

 6 Εφημερίδα «Πρόοδος» α.φ. 3665,22/5/41,σελ.1.

 7 Εφημερίδα «Πρόοδος» α.φ. 3698,2/7/41,σελ 1.

 8 Εφημερίδα «Πρόοδος» α.φ.3714 ,.21/7/41 σελ. 2  και  α.φ.3715, 23 /7/41 σελ.2.

 9 Εφημερίδα «Πρόοδος»,α.φ.3899,26/9/1942,σελ.1.

10 Λεώνη Μ. Καλβοκορέση  «Χρονικόν Κατοχής της Χίου, παρά των Γερμανών 

     1941-1944»  Αθήναι 1958, κεφ. Ι,Μυστική  Γερμανική Αστυνομία, σελ. 46.

11  Διαταγή Γερμανικού Φρουραρχείου, 5 Μαΐου 1941, αρχείο Νικόλα Π. Ζαχαριάδη.

12 Εφημερίδα «Πρόοδος» α.φ.  3985, 17/4/1943,σελ. 1 και α.φ. 3986,20/4/43,σελ. 1.

 13 Ο μπάρμπα Αγγελής Ν. Φαφαλιού στο  Βυρσοδεψείο, με συναδέλφους του.

    Αρχείο Ν.Α. Φαφαλιού. 

 14.Παρέλαση μαθητών ,25-3-1943,προάστιο Σούτς, Αίγύπτου Αρχείο Ν.Α. Φαφαλιού.

  15 Άγημα ναυτόπαιδων 1944, Αλεξάνδρεια-Αιγύπτου. Αρχείο Ν.Α. Φαφαλιού.

  16 Ποδοσφαιρική ομάδα των ναυτόπαιδων αρμενιστών με τον εκπαιδευτή, προάστιο Σουτς 1943. Αρχείο Ν.Α. Φαφαλιού.

 17 Παρέλαση προπαιδευμένων ναυτοπαίδων του Σουτς,25-3-43. Αλεξάνδρεια Αιγύπτου. Αρχείο Ν.Α. Φαφαλιού.

18 Η ομάδα της νοσηλευτικής περίθαλψης.