«…συνένωση των μικρών και πολύ μικρών αγροτικών νοικοκυριών…σε μεγάλα νοικοκυριά με βάση την από κοινού, συντροφική, κολεκτιβιστική καλλιέργεια της γης»

Σαν σήμερα, στις 2 Δεκεμβρίου 1927, ξεκινά τις εργασίες του το 15ο Συνέδριο του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (μπολσεβίκοι), που θα μείνει στην Ιστορία για τις αποφάσεις του γύρω από τη συνεταιριστική οργάνωση της αγροτικής οικονομίας (κολλεκτιβοποίηση), καθώς και για την κατάρτιση του πρώτου πεντάχρονου πλάνου.

Μπορεί να υποστηριχτεί ότι τα χρόνια 1926-1927 σηματοδοτούν ένα σημείο καμπής στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, το πέρασμα της Σοβιετικής Ένωσης από την περίοδο της ανόρθωσης στην περίοδο της αναδιοργάνωσης της βιομηχανίας, αλλά και μια όξυνση της πάλης ανάμεσα στα καπιταλιστικά και τα σοσιαλιστικά στοιχεία της οικονομίας. Κατά τη περίοδο αυτή, ο Στάλιν αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι ο σοσιαλισμός απειλείται από τρεις μεριές: α) υπάρχει κίνδυνος εξεγέρσεων στις πόλεις λόγω της πείνας, β) η ενίσχυση της θέσης των κουλάκων στην ύπαιθρο μπορεί να καταστήσει αδύνατη τη σοσιαλιστική εκβιομηχάνιση, και γ) είναι υπαρκτός ο φόβος ξένων ιμπεριαλιστικών στρατιωτικών επεμβάσεων. 

Το 1926 και μέχρι το φθινόπωρο του 1927 δε φαίνεται να παρουσιάζονται (τουλάχιστον ανοιχτά) προβλήματα στην κρατική συγκέντρωση σιτηρών. Η σοβιετική εξουσία όμως κατανοεί τις εγγενείς αντιφάσεις της ΝΕΠ και συνυπολογίζει στις πολιτικές της αποφάσεις τις ενέργειες και την ισχύ των ταξικά εχθρικών στοιχείων, την προσπάθεια διεκδίκησης από μέρους τους αυτοτελών ταξικών συμφερόντων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Στάλιν σε γράμμα του προς τον Μόλοτοφ το Σεπτέμβρη του 1926 τονίζει την ανάγκη να παρθούν συγκεκριμένα μέτρα ξεσκεπάσματος και δίωξης των «νέπμαν», «που στρογγυλοκάθονται στους προμηθευτικούς και συνεταιριστικούς οργανισμούς» και παραβιάζουν τις οδηγίες της σοβιετικής εξουσίας, «αποσυνθέτοντας ολόκληρο τον οικονομικό και σοβιετικό μηχανισμό».

Με δεδομένες τις αντιφάσεις της ΝΕΠ, την πλατιά κυριαρχία των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων στην αγροτική παραγωγή και την ενισχυμένη επιρροή των κουλάκων, η κρίση που παρουσιάστηκε στη συγκέντρωση σιτηρών στα τέλη του 1927 δε συνιστά κεραυνό εν αιθρία. Το τελευταίο τρίμηνο του 1927 αρχίζει να παρατηρείται μια σημαντική υστέρηση στην κρατική συγκέντρωση σιτηρών. Στο 15ο Συνέδριο του ΠΚΚ (Μπ.), η Πολιτική Λογοδοσία της ΚΕ αποτυπώνει τις εντεινόμενες δυσκολίες στο μέτωπο της αγροτικής παραγωγής. Ο σχετικά αργός ρυθμός ανάπτυξης της αγροτικής οικονομίας σε σχέση με τους ρυθμούς ανάπτυξης της σοσιαλιστικής βιομηχανίας αποδίδεται στην πολύ μεγάλη καθυστέρηση της αγροτικής τεχνικής, στο χαμηλό επίπεδο της πολιτιστικής κατάστασης του χωριού και, κυρίως, στο ότι «η κατατεμαχισμένη αγροτική μας παραγωγή δεν έχει τα πλεονεκτήματα που έχει η μεγάλη ενωμένη εθνικοποιημένη βιομηχανία». Η διέξοδος από το πρόβλημα εντοπίζεται «στη βαθμιαία, αλλά σταθερή συνένωση των μικρών και πολύ μικρών αγροτικών νοικοκυριών –όχι με την πίεση, αλλά με το παράδειγμα και την πειθώ– σε μεγάλα νοικοκυριά με βάση την από κοινού, συντροφική, κολεκτιβιστική καλλιέργεια της γης, με τη χρησιμοποίηση γεωργικών μηχανών και τρακτέρ, με την εφαρμογή επιστημονικών μεθόδων εντατικοποίησης της γεωργίας». 

Κατά τη διάρκεια των εργασιών του Συνεδρίου του Κόμματος, ο Στάλιν εισηγείται το εξής: 

«Που είναι η διέξοδος; Η διέξοδος συνίσταται στη μετατροπή των μικρών και κατακερματισμένων αγροτικών νοικοκυριών σε εκτενή και συσσωματωμένα αγροκτήματα, στη βάση της από κοινού καλλιέργειας της γης, στο πέρασμα στη συλλογική εργασία, στη βάση μιας πιο εξελιγμένης τεχνικής. Η διέξοδος συνίσταται στη συνένωση των μικρών και περιορισμένης δυνατότητας αγροτικών νοικοκυριών με βαθμιαίο αλλά σταθερό τρόπο, όχι με μεθόδους πίεσης, αλλά με το παραδειγματισμό και την πειθώ, ώστε να γίνουν μεγάλες επιχειρήσεις στη βάση της κοινής και αδελφικής καλλιέργειας της γης, προσφέροντας τους γεωργικά μηχανήματα και τρακτέρ, εφαρμόζοντας επιστημονικές μεθόδους για την εντατικοποίηση της γεωργίας».  

Το 15ο Συνέδριο, επίσης, δίνοντας εντολή να καταρτιστεί το πρώτο Πεντάχρονο Πλάνο της ΕΣΣΔ, υιοθέτησε ειδική Απόφαση για τη δουλειά στο χωριό. Η Απόφαση έθετε ως το βασικό καθήκον του Κόμματος στην ύπαιθρο τη συνένωση και μετασχηματισμό των μικρών ατομικών αγροκτημάτων σε μεγάλες κολεκτίβες. Τονιζόταν η ανάγκη στήριξης και ενίσχυσης των διάφορων μορφών συνεργατικής καλλιέργειας της γης από φτωχούς αγρότες, αλλά και ο σημαντικός ρόλος των κρατικών αγροκτημάτων (σοβχόζ) ως «μοντέλου που αναδεικνύει την ανωτερότητα της μεγάλης κοινωνικοποιημένης παραγωγής σε σχέση με τη μικρή αγροτική παραγωγή». Σημειωνόταν ακόμα η μεγάλη σημασία της εισαγωγής σύγχρονης τεχνικής στην αγροτική παραγωγή. 

Η Απόφαση ασκούσε ακόμα αυστηρή κριτική στο Λαϊκό Επιτροπάτο Οικονομικών για αδυναμίες στην ουσιαστική φορολόγηση των κουλάκων με βάση τα πραγματικά τους εισοδήματα και στην τάση των κρατικών οργανισμών συγκέντρωσης να αντιμετωπίζουν τους συνεταιρισμούς ως απλά παραρτήματά τους και όχι ως «οργανώσεις των μαζών» που στόχο έχουν την κοινωνικοποίηση της αγροτικής παραγωγής. Στους ήδη υπάρχοντες συνεταιρισμούς (βασικά καταναλωτικούς), παρόλο που στη σύνθεσή τους πλειοψηφούσαν οι φτωχοί και μεσαίοι αγρότες, εντοπιζόταν η τάση να κυριαρχούν στη δραστηριότητα και στα εκλεγμένα όργανά τους τα πιο εύπορα στοιχεία του χωριού. Υιοθετήθηκαν ακόμα συγκεκριμένα μέτρα για τον περιορισμό της ενοικίασης γης, ενοικίαση που εξαθλίωνε τη φτωχή αγροτιά κι ενίσχυε τα κουλάκικα στοιχεία. 

Οι αποφάσεις του 15ου Συνεδρίου για το πέρασμα στη κολεκτιβιστική καλλιέργεια της γης , στην ουσία, σηματοδοτούν την έναρξη μιας περιόδου σκληρής ταξικής πάλης που κατέστρεψε την οικονομική βάση της όψιμης αστικής τάξης της Σοβιετικής Ένωσης, εκείνης που πρόβαλλε σταθερά μέσα από τη μικρή παραγωγή και την ελεύθερη αγορά της υπαίθρου. Μέσα στα επόμενα χρόνια, η κολεκτιβοποίηση θα σημάνει μια πρωτόγνωρη πολιτική, οικονομική και πολιτιστική ανατροπή θέτοντας τις βάσεις ώστε ο λαός της υπαίθρου να ακολουθήσει το σοσιαλιστικό δρόμο. 

Πηγή: ΚΟΜΕΠ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Οπορτουνιστολόγος