«Τ’ είν’ το κακό που γίνηκε στο μαύρο Μονοδέντρι;…Προδότες μας παράδωσαν στων Γερμανών τα χέρια…»

«Κλείσαν τα πόστα του Μοριά
κλείσαν και τα λημέρια
κι οι Γερμανοί ξεκίνησαν
μαζί με τους προδότες
και πήραν δίπλα τα βουνά
να πιάσουν τους αντάρτες
κι αντάρτες δεν επιάσανε
πήραν παιδιά, γυναίκες».

(Αγνώστου – Πελοπόννησος)

Στις 23 Οκτώβρη του 1943 οι Γερμανοί κατακτητές και «Έλληνες» κουκουλοφόροι συνεργάτες τους, γνωστοί στη Σπάρτη σαν ομάδες Βρεττάκου, που υπέδειξαν τα σπίτια των πατριωτών, χτύπησαν πόρτες της Σπάρτης και συνέλαβαν τον ανθό της πόλης (επιστήμονες, επαγγελματίες, εργάτες και αγρότες), 450 συνολικά, όλοι τους μέλη και στελέχη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ.

Την επόμενη μέρα, με 24 καμιόνια τους μετέφεραν στις φυλακές της Τρίπολης. Και τον άλλο μήνα, στις 26 Νοέμβρη, πήραν 118 και τους εκτέλεσαν στο Μονοδένδρι Λακωνίας, σε αντίποινα για το σκοτωμό, σε ενέδρα, πολλών Γερμανών, από αντάρτες του ΕΛΑΣ. Συγκλονίζουν οι περιγραφές του Η.Γ. στο περιοδικό «Εθνική Αντίσταση» της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ…

Ήταν μια ακόμα εκατόμβη στο βωμό της απελευθέρωσης της κατεχόμενης από τους ναζί πατρίδας μας, όπως και τόσες άλλες εκατόμβες και ολοκαυτώματα που πλήρωσε ο λαός μας για τη χιλιάκριβη τη λευτεριά του, που κατέκτησε με τον αγώνα και την καθοδήγηση του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, που ήταν η ψυχή της Εθνικής Αντίστασης.

Τερατώδες το έγκλημα των φασιστών. Αλλά μια ακόμα φορά, αναδείχθηκε ο ηρωισμός των αγωνιστών και το μεγαλείο του ήρωα γιατρού Χρήστου Καρβούνη.

Ο ήρωας γιατρός Χρήστος Καρβούνης

Ο αγωνιστής γιατρός Χρήστος Καρβούνης υπήρξε από τις ευγενέστερες μορφές αγωνιστών και των θυμάτων της Εθνικής Αντίστασης. Αγνός πατριώτης, με ανθρωπιστικά αισθήματα, ήταν γεμάτος αυτοθυσία και αυταπάρνηση μέχρι το τέλος της ζωής του.

Γεννήθηκε στο χωριό Αράχοβα, στις 16 Ιούλη 1903. Τέλειωσε το δημοτικό σχολείο του χωριού του και το Γυμνάσιο της Σπάρτης. Σπούδασε στη Γερμανία, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Halle, από το 1920 έως το 1927, και ειδικεύτηκε στη χειρουργική. Το 1928 γύρισε στην Ελλάδα και τον Αύγουστο του 1929, εγκαταστάθηκε οριστικά στην Σπάρτη, όπου άνοιξε την κλινική του. Ήταν από τους καλύτερους χειρουργούς. Από το 1929 μέχρι το 1943 έκανε περίπου 3.000 επιτυχημένες εγχειρήσεις. Στην κλινική του εύποροι και άποροι έβρισκαν την πρέπουσα ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Ακόμα και Γερμανούς γιάτρευε…

Στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο υπηρέτησε στο στρατό, στα νοσοκομεία Θεσσαλονίκης και στη Νάουσα. Η πατριωτική του δράση στην κατοχή ήταν εξαιρετική. Έτρεχε παντού. Την άνοιξη του 1943 νοσήλευσε και θεράπευσε έναν Έλληνα αξιωματικό των κομάντος, στο χωριό Τσίντζινα. Οι Ιταλοί το έμαθαν και τον συνέλαβαν. Με την κατάρρευση της Ιταλίας αποφυλακίστηκε, αλλά σύντομα τον έπιασαν οι Γερμανοί. Με άλλους 117 ομήρους τον εκτέλεσαν στο Μονοδέντρι.

Είναι γνωστό ότι όταν επρόκειτο να τους εκτελέσουν, ο επικεφαλής Γερμανός τον ξεχώρισε από τους άλλους για να μην εκτελεστεί. Κι όταν του πρότειναν να βγει από τη σειρά των μελλοθανάτων και να γλιτώσει την εκτέλεση, ο X. Καρβούνης απάντησε: «Ή όλοι, ή κι εγώ μαζί τους»! Κι ας του φώναζαν οι συναγωνιστές του «φύγε γιατρέ, φύγε γιατρέ». Ο Χρήστος Καρβούνης που μιλούσε άριστα γερμανικά, στο διάλογο που έκανε με τον Γερμανό, σε έντονο ύφος, του τόνισε ότι η εκτέλεση αθώων για αντίποινα είναι πράξη βάρβαρη, αντίθετη στο Διεθνές Δίκαιο και τους κανόνες του πολέμου. Τους αποκάλεσε Ούνους, προειδοποιώντας ότι τέτοια εγκλήματα δε θα μείνουν ατιμώρητα. «Πνέων τα μένεα» ο Γερμανός, απ’ αυτήν την περιφρόνηση προς το θάνατο, την πατριωτική γιγάντωση και το δριμύ «κατηγορώ» του ήρωα γιατρού, τον εκτέλεσε με το περίστροφό του.

Αυτή η αυτοθυσία του Χρήστου Καρβούνη, ισάξια αυτής του Σουκατζίδη, πρέπει να μνημονεύεται. Ο γιατρός δε θα ανταλλασσόταν με άλλον. Επιπλέον, εκείνος ζήτησε τη μη εκτέλεση όλων για να δεχτεί να του χαρίσουν τη δική του ζωή.

Χρήστος Καρβούνης

Ας σημειωθεί ότι για το γιατρό Χρήστο Καρβούνη, ο Βρετανός ανώτατος αρχηγός των συμμαχικών δυνάμεων Μεσογείου, Αλεξάντερ, εξέδωσε το παρακάτω πιστοποιητικό:

«Εν ονόματι των κυβερνήσεων και λαών των Ηνωμένων Εθνών, ευχαριστούμεν τον Καρβούνην Χρήστον διά τας υπηρεσίας ας προσέφερεν εις τον αγώνα διά την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ. Διά των προσπαθειών του εβοηθήθη μεγάλως η απελευθέρωσις, της Ελλάδος, ως πράγματι και ο όλος σκοπός διά τον οποίον μάχονται όλα τα ελεύθερη έθνη.

H.R. ALEXANDER
Ανώτατος Αρχηγός
Συμμαχικών Δυνάμεων Μεσογείου
Αριθ. 5/245-Αύγουστος 1945»

Ο ήρωας γιατρός Χρήστος Καρβούνης θα μείνει φωτεινό παράδειγμα στην Ιστορία του λαού μας.

Δεύτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτού του ομαδικού γερμανοταγματασφαλίτικου εγκλήματος, στο Μονοδέντρι, είναι ότι τουφεκίστηκαν 19 αδέλφια και δυο πατεράδες τους. Συγκεκριμένα, τα 4 αδέλφια Δημοσθένης, Ιωάννης, Σωκράτης, Παρασκευάς Τζιβανόπουλοι. Τα 3 αδέλφια Δημήτρης, Ζαχαρίας, Ιωάννης Αλεμαγγίδης, ο πατέρας Ευάγγελος και οι δυο γιοι του, Νικόλαος και Εμμανουήλ Παπαστάθης. Τα 2 αδέλφια Παναγιώτης και Γεώργιος Μπλάθρας. Ο πατέρας Κεχαγιάς Νικόλαος και τα δυο του παιδιά Ηλίας και Ευάγγελος. Τα 2 αδέλφια Γεώργιος και Δημήτριος Σταυράκος. Τα 2 αδέλφια Παναγιώτης και Σαράντος Ανδριτσάκης. Τα 2 αδέλφια Λεωνίδας και Αντώνιος Τριήρης.

Η ομολογία του προδότη Βρεττάκου

Σχετικά με τη δολοφονία των αδελφών Τζιβανόπουλου, ο Ηλ. Παπαστεριόπουλος, στο βιβλίο του «Ο Μωρηάς στα όπλα» (τ. β’ σελ. 256-157), παραθέτει την παρακάτω κατάπτυστη ομολογία του προδότη Βρεττάκου προς την Γερμανική Διοίκηση:

«Ελεύθερος Ελληνικός Στρατός
τάγμα ο Λεωνίδας
αριθ. πρωτοκ. 13
Σπάρτη 23.11.1943.

Προς την Γερμανικήν Διοίκησιν Σπάρτης Ενταύθα.

Κατόπιν προφορικής υμών διαταγής λαμβάνομεν την τιμήν να επιστρέψωμεν υμίν συνημμένως την από 22/11/1943 αίτησιν του κ. Δημητρίου Τζιβανοπούλου μεθ’ όλων των συνημμένων και να αναφέρωμεν υμίν ότι οι μεν δυο αδελφοί Δημοσθένης και Ιωάννης είναι ενεργά μέλη του ΕΑΜ, οι δε έτεροι δύο Σωκράτης και Παρασκευάς ανήκουν εις την μαχητικήν ομάδα ΕΑΜ-ΕΠΟΝ. Κατόπιν των ανωτέρω, άπαντα τα εν τη αιτήσει του πατρός των αναφερόμενα είναι ψευδέστατα και οι τέσσεροι υιοί του, όχι μόνο δεν πρέπει να απολυθούν εκ των φυλακών Τριπόλεως ένθα κρατούνται, απεναντίας δε απορούμεν πώς ούτοι μέχρι σήμερον δεν έχωσι εκτελεσθή.

Ο διοικητής Λ. Βρεττάκος».

Παραδίνουμε στην κρίση του αναγνώστη μας το αίσχος αυτού του δοσίλογου προδότη του λαού, που είχε το θράσος να αυτοαποκαλείται «Έλλην πατριώτης – διοικητής του ελεύθερου ελληνικού στρατού»!!!

Η οικογένεια Τζιβανόπουλου. Τα τέσσερα παιδιά εκτελέστηκαν στο Μονοδένδρι…

Ο αξέχαστος συγγραφέας Κοσμάς Πολίτης, σ’ ένα άρθρο του στο «Ριζοσπάστη», την 1/1/1947, με τίτλο: «Ενώ τρίζουν τα θεμέλια του ανθρωπισμού», γράφει, ανάμεσα στ’ άλλα, και τούτα τα χαρακτηριστικά για την περίπτωση του Βρεττάκου και των ομοίων του: «…Μέσα στη γερμανοϊταλική κατοχή ο ελληνικός λαός ανέβηκε στα βουνά για να αντισταθεί στον κατακτητή. Ο εχθρός, για να οικονομήσει δικές του δυνάμεις, αποτάθηκε στα καθάρματα του τόπου, πολιτικά και στρατιωτικά, και διοργάνωσε μαζί τους μισθοφορικά τάγματα που βασάνισαν ανθρώπους, έκαψαν χωριά, έκαναν ομαδικές σφαγές και εκτελέσεις, χωρίς όμως να μπορέσουν να λυγίσουν τον ελληνικό λαό που πολεμούσε για την λευτεριά του».

Για την τραγική ηρωική μάνα Τζιβανοπουλίνα, θα γράψει το 1969 ο εξόριστος στο Παρθένι Λέρου ποιητής Σταύρος Ψιμογέρακας: «Έπεσα γονατιστή, τους φίλησα τα πόδια, από τα 4 παιδιά να αφήσουνε το ένα, και οι προδότες μου ‘πανε, έμπα και διάλεξέ το.
– Ποια σκύλα μάνα είναι αυτή που τα παιδιά διαλέγει/να κάμει βήμα στο σωρό/να μπει και να διαλέξει;/Ποιόνε να αφήσω στο σωρό / και ποιο να διαφεντέψω;/ το πρωτοπαίδι ή το στερνό; το δεύτερο ή το τρίτο; εγώ δεν ξεδιαλέγω /Πάρτε τους και τους τέσσερις/χαλάλι της πατρίδας/ της Λευτεριάς της ακριβής να γίνουν ηλιαχτίδα».

Χαραγμένα στο μάρμαρο τα ονόματα των θυσιασμένων στο βωμό της λευτεριάς

Για την αποτροπιαστική αυτή ομαδική εκτέλεση εκδόθηκε ανακοίνωση του Γερμανού στρατιωτικού διοικητή της Πελοποννήσου, που ανέφερε τα παρακάτω:

«Ως εξιλεαστικόν μέτρον διά την δειλήν και επίβουλον επίθεσιν ανταρτών εις γερμανικήν φάλαγγα αυτοκινήτων, εις τον δρόμον Τριπόλεως – Σπάρτης την ημέραν της 25ης Νοεμβρίου 1943, εξετελέσθησαν οι κάτωθι:

Καρβούνης Χρήστος, Καρβούνης Κώστας, Βουλούκος Πέτρος, Γιατράκος Γιώργος, Φικιώρης Μελέτιος, Σαλμάς Ηλίας, Γκουζούλης Γεώργιος, Θεοφίλης Ανάργυρος, Κεφαλές Χαράλαμπος, Ζερβομπεάκος Αντώνης, Μακρής Γεώργιος, Χίος Θεόδωρος, Κεχαγιάς Νικόλαος, Κεχαγιάς Ηλίας, Κεχαγιάς Ευάγγελος, τα 4 αδέρφια Τζιβανόπουλοι: Δημοσθένης, Ιωάννης, Σωκράτης, Παρασκευάς, τα 3 αδέλφια Αλεμαγγίδη: Δημήτριος, Ζαχαρίας, Ιωάννης, Ντελάλης Β. Παναγιώτης, τα 2 αδέλφια Μπλάθρα: Παναγιώτης και Γεώργιος, τα 2 αδέλφια Σταυράκου: Θεόδωρος και Δημήτρης, τα 2 αδέλφια Ανδριτσάκη: Παναγιώτης και Σαράντος, Παπαστάθης Νικόλαος, Παπαστάθης Ευάγγελος, Παπαστάθης Εμμανουήλ, Πρίμπας Γεώργιος, Τιγγος Κώστας, Καραγιαννάκος Ιωάννης, Γιαννακόπουλος Παναγιώτης, Λιγγρης Νικόλαος, Τσελέκης Ιωάννης, Κοντάκος Ηλίας, Χρονόπουλος Σωτήρης, Κουκουμελής Νικόλαος, Κουτσονικολής Ευθύμιος, Κοντός Θεόδωρος, Κουτουμάνος Τζανέτος, Αντωνόπουλος Γεώργιος, Μαρινάκη Βασιλική, Λαμπρόπουλος Σπύρος, Τριήρης Λεωνίδας, Τριήρης Αντώνιος, Μαλικότσης Παναγιώτης, Καφετζόπουλος Κώστας, Φλώρος Ιωάννης, Ραπατάς Κώστας, Κουτρουμάνης Παναγιώτης, Λεβετζώνης Νικόλαος, Αλιμίσης Σπύρος, Κιρκινέζος Ιορδάνης, Μαλικότσης Εμμανουήλ, Καρτερούλης Δημήτριος, Τζινιέρης Νίκων, Βοζόλας Γεώργιος, Ανδρεόπουλος Δημήτριος, Συνοδινός Γεώργιος, Συνοδινός Ηλίας, Συνοδινός Ανδρέας, Στελάκης Παναγιώτης, Θεοφιλογιαννάκος Γεώργιος, Μανιάτης Σταύρος, Παπαδογιάννης Νικόλαος, Δρογγαρης Σπύρος, Κουρνιώτης Νικόλαος, Χατζηπετράκος Ιωάννης, Ζαφειρόπουλος Χαράλαμπος, Φιλιππόπουλος Παναγιώτης, Ευσταθιάδης Αναστάσιος, Θεοδωρόπουλος Ανάργυρος, Ζερβούλιας Σταμάτης, Κυριαζής Ηλίας, Κάσιμος Παναγιώτης, Πρίμπας Λυμπέρης, Ρουμελιώτης Παναγιώτης, Κοντογιάννης Λυμπέρης, Κουντάνης Βασίλειος, ΑλεβετζοβΙτης Μιχαήλ, Συργιάννης Κοσμάς, Γεωργόπουλος Ιωάννης, Μακρικας Γεώργιος, Παπακωνσταντίνου Αθανάσιος, Πλάρας Γεώργιος, Κουρής Σταύρος, Καραχάλιος Σπύρος, Χατζηπετράκος Παναγιώτης, Μιχαλόπουλος Χρήστος, Μητράκος Απόστολος, Σκυφάκος Κυριάκος, Μενεγάκης Εμμανουήλ, Παπαδάκος Γρηγόρης, Δούκας Δημήτριος, Φράγγος Προκόπιος, Χαρίτος Αθανάσιος, Σαρδέλης Νικόλαος, Χρυσοβιτσιώτης Αθανάσιος, Κορωνιός Γεώργιος, Παπαηλιού Χρήστος, Νταργιώτης Παναγιώτης, Νίκος Συνοδινός.

ΑΘΑΝΑΤΟΙ!

Το άγγελμα, ξαφνικό κι αναπάντεχο σ’ ολόκληρο το Μοριά με κατάπληξη. Δεν είχε ξαναγίνει τέτοιο ομαδικό και απαίσιο έγκλημα. Η Σπάρτη ντύθηκε στα μαύρα. Οικογένειες ξεκληρίστηκαν ολόκληρες. Επιστήμονες, που τιμούσανε τ’ όνομά τους και τον τόπο τους. Επαγγελματίες, εργάτες και αγρότες, τίμιοι δουλευτάδες κι αγνοί πατριώτες. Το ΕΑΜ και το ΚΚΕ θρηνούσαν το χαμό των πιο διαλεχτών παιδιών τους. Ο διευθυντής της Εθνοτράπεζας Αντώνης Ζερβομπεάκος. Ο φαρμακοποιός Γ. Μακρής. Οι δικηγόροι Φικιώρης, Σάλμας, Αλεμαγγίδης, Θεοφίλης. Οι καθηγητές Χίος, Παπαδάκος, Κουτουμάνος. Οι δημοσιογράφοι Τριήρης και Γκουζούλης. Τα 4 παιδιά του Τζιβανόπουλου. Τα τρία του Αλεμαγγίδη. Τα δύο του Σταυράκου. Τα δύο του Ανδριτσάκη. Ο πατέρας Κεχαγιάς μαζί με τα δύο παιδιά του. Ο πατέρας Παπαστάθης με τον γιο του. Ο χειρουργός γιατρός Χρήστος Καρβούνης. Ο δικηγόρος και παλιός πολιτευτής Γεώργιος Γιατράκος, τιμημένα μέλη του ΚΚΕ, επιβλητικές μορφές ηρώων που αγέρωχα προχωρούσαν προς το θάνατο…

Το μοιρολόι για το Μονοδέντρι.

«Τρεις περδικούλες κάθονται σε μοναχό κλαράκι.
Έχουν λυπητερή λαλιά, πικρό το μοιρολόι.
Τ’ είν’ το κακό που γίνηκε στο μαύρο Μονοδέντρι;
Γιατί ’ναι λιάστρα τα κορμιά και θάλασσα το αίμα;
Μετρούν κουφάρια στη σειρά, μα μετρημό δεν έχουν.
Κι ανάμεσα απ’ τα αίματα ψιλή φωνούλα βγαίνει:
«Προδότες μας παράδωσαν στων Γερμανών τα χέρια»

(Αγνώστου – Πελοπόννησος).