Τι μπορεί να διαβάσει κανείς για την “υπόθεση Πλουμπίδη”; – Πηγές πέρα από την “λαθολογία”

Σε αυτή τη ζωή πάντα έχουμε εναλλακτικές.
Η πρώτη είναι να μη διαβάσεις ποτέ τίποτα, ίσως αποσπασματικά το πολύ-πολύ κάποια πράγματα, που σε ιδανική μορφή κωδικοποιούνται στο μέγεθος μιας ατάκας ή μιας τουιτεριάς. Οχυρώνεσαι πίσω από αυτό και έτσι ζεις ευτυχισμένος στο σύννεφο που έχτισες. Δεν έχει γερές βάσεις, αλλά πας όπου φυσάει ο άνεμος και είσαι πάντα με το ρεύμα.
Η δεύτερη είναι να διαβάσεις κάποια πράγματα σε βάθος. Κι όσο πιο πολύ διαβάζεις, τόσο πιο πολλά μαθαίνεις, αλλά και τόσο περισσότερο πείθεσαι πως τα πράγματα είναι συνήθως πολύ πιο σύνθετα από ό,τι μια ωραία ατάκα.

Πατάμε τη δεύτερη επιλογή και πάμε στην υπόθεση Πλουμπίδη.

Μια πολύ ωραία λογοτεχνική εισαγωγή στο θέμα είναι η “Εντολή” της Διδώς Σωτηρίου (που μάλλον δε θα ήθελε να κλίνουμε αρχαιοπρεπώς το όνομά της και να λέμε της Διδούς), που είναι η υπόθεση Μπελογιάννη δοσμένη σαν μυθιστόρημα, με ωραία, ρέουσα αφήγηση. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και το επεισόδιο με τη γνωστή επιστολή του Πλουμπίδη. Μπορεί να είναι μια λογοτεχνίζουσα περιγραφή των γεγονότων, παραμένει όμως πολύ πιο πιστή σε αυτά από ό,τι η ιστορική μαρτυρία της Έλλης Παππά (Ιωαννίδου, όπως αναφέρεται στην “Εντολή”, με το όνομα του πρώτου συζύγου της) που βγάζει πράγματα από τη φαντασία της. Λέει πχ ότι ο Ζαχαριάδης χρειαζόταν έναν ήρωα (Μπελογιάννη) και έναν προδότη (Πλουμπίδη) -φουλ του Νίκου με Παππά. Και πως όταν ο Μπελογιάννης της είπε “εσύ πρέπει να ζήσεις για την εκδίκηση, για το παιδί μας”, εννοούσε να πάρει εκδίκηση από το ΚΚΕ και την ζαχαρι-άδικη ηγεσία του!

Αν πάντως θέλει να διαβάσει κανείς κάτι πιο σοβαρό και να δει την πραγματική διάσταση των γεγονότων, δε χρειάζεται να ψάξει το αρχείο του Ριζοσπάστη ή να διαβάσει μόνο κομματικές πηγές -αν πχ δεν είναι θετικά διακείμενος στο ΚΚΕ και τις θεωρεί μεροληπτικές. Μπορεί απλώς να διαβάσει κάποια συνέντευξη του γιου του Ζαχαριάδη, Σήφη, που έλεγε ότι ο πατέρας του είχε λόγους και στοιχεία που τον έκαναν να πιστεύει ότι ο Πλουμπίδης ήταν πράκτορας.

Ας το δούμε και πιο συγκεκριμένα.

Μπορεί να διαβάσει πχ τι λέει ο Σταύρος Κασιμάτης στο βιβλίο του “Οι Παράνομοι”. Ο Κασιμάτης συγκρότησε το δεύτερο καθοδηγητικό κέντρο των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ στην Αθήνα, παράλληλα και ανεξάρτητα από αυτό του Πλουμπίδη, και διηγείται την έξυπνη τακτική της Ασφάλειας που έσπερνε δαιμόνια και καχυποψίες μεταξύ των κομμουνιστών.

Μόλις είχα παραδώσει τη δουλειά μου στο Κόμμα και στη Νεολαία, όταν έγιναν οι μεγάλες συλλήψεις και τα χτυπήματα το Μάρτη του 1949. Πιάστηκαν ο Στέργιος Αναστασιάδης, μέλος του ΠΓ, ο Βαγγέλης Καβαδίας του παράνομου μηχανισμού, βοηθός του Αναστασιάδη και του Ν. Πλουμπίδη, ο παλαίμαχος κομμουνιστής Παντελής Κιουρτσής. Μαζί τους μια σειρά στελέχη του Κόμματος, μαχητές του Δημ. Στρατού, σημαντικοί αγωνιστές, μέλη του ΚΚΕ. Διαλύθηκαν οργανώσεις, άλλες χτυπήθηκαν μερικώς, άλλες όχι. Δεν πιάστηκαν ο Νίκος Πλουμπίδης και ο Γιώργος Σπανός, γραμματέας της ΚΟΑ. Οι δυνάμεις της Νεολαίας, που ξηλώνονταν και αυτές την προηγούμενη περίοδο, έμειναν σ’ αυτά τα χτυπήματα στο πλάι.

Παρατηρούσαμε τότε (θέλω να πω ότι μου έκαναν τότε εντύπωση) ορισμένα παραδείγματα. Πιάστηκε ο Αναστασιάδης αλλά δεν πιάστηκε ο καθοδηγούμενος απ’ αυτόν Νίκος Πλουμπίδης. Πιάστηκε όμως ο καθοδηγούμενος από τον Πλουμπίδη βοηθός του Βαγγέλης Καβαδίας. Δεν πιάστηκε ο Πέτρος Διβέρης που τον καθοδηγούσε ο συλληφθείς Β. Καβαδίας. Όμως πιάστηκε ο Κιουρτσής που τον καθοδηγούσε ο Πέτρος Διβέρης για τη δουλειά του Δημοκρατικού Στρατού. Θα μπορούσα να αναφέρω και άλλες παρόμοιες παρατηρήσεις. Αλλά αυτές τις έκανα πολύ αργότερα, όταν έμαθα περισσότερα.

Ο Πλουμπίδης βρισκόταν στην κορυφή ενός διαβρωμένου από την Ασφάλεια μηχανισμού και όσοι έρχονταν με αποστολή από το εξωτερικό σε επαφή μαζί του, κατά κανόνα συλλαμβάνονταν. Συνεπώς ήταν λογικό να συγκεντρωθούν οι υποψίες στο πρόσωπό του, ιδίως σε συνθήκες σκληρής παρανομίας, που δεν ήταν καθόλου εύκολο να διευκρινιστεί τι ακριβώς είχε συμβεί.

Εκτός αυτού, βάρυναν και οι πληροφορίες που μετέφερε σχετικά ο Κασιμάτης, μολονότι ο ίδιος προσπαθεί στο βιβλίο του να διασκεδάσει τις εντυπώσεις και να αποποιηθεί της δικής του ευθύνης, λέγοντας ότι τον υποχρέωσαν αναδρομικά να γράψει σχετικά άρθρα στον Νέο Κόσμο. Υπ’ όψιν ότι Κασιμάτης απομακρύνθηκε εκ νέου από το Κόμμα το 1958 και έκτοτε δεν είχε καμία σχέση μαζί του.

Ουσιαστικά εμφανίζει τον Πλουμπίδη μέσω τρίτων να πολεμά τις υποψηφιότητες της ΕΔΑ (όλους αυτούς τους απόκρουαν με λύσσα οι άνθρωποι του Πλουμπίδη) και επίσης μια σειρά στελέχη να μη θέλουν να πάρουν επιστολές που φέρονταν να είναι γραμμένες από τον Πλουμπίδη (Ακριτίδης και Μπριλάκης συγκεκριμένα). Επίσης, φαίνεται ουσιαστικά να υπονοεί εμμέσως πλην σαφώς ότι ακόμα και ο Μπελογιάννης δεν ήταν απόλυτα σίγουρος αν ο Πλουμπίδης είναι καθαρός.

Πριν πάνε τον Μπελογιάννη στις φυλακές Κέρκυρας, στείλανε τον Μπριλάκη στο Μεταγωγών της Αθήνας και τον είδε. Τον ρώτησε να πει πώς πιάστηκε και τι ξέρει για τον Πλουμπίδη. Δεν είπε τίποτα το συγκεκριμένο. Πριν λίγο τον είχε δει ένας Βουρνάς και του είχε κάνει παράπονα ότι τον υποπτευόμαστε και τους παραγνωρίζουμε. Ο Μπελογιάννης σύστησε στον Μπριλάκη να μην τους κάνουμε πέρα γιατί “είναι κρίμα”. (Για τον Παπαδάτο είπε ότι μπορεί να είναι ύποπτος. Για τον Πλουμπίδη ότι δεν ξέρει, δεν μπορεί να πει τίποτα, δεν μπορεί να αποκλείσει τίποτα. Εμείς πρέπει να ψάξουμε και να βρούμε). (8/12/52)

Ο Νίκος Ακριτίδης, επίσης στέλεχος στον ίδιο παράνομο μηχανισμό, εκφράζει χωρίς περιστροφές την υποψία του ο Πλουμπίδης ήταν χαφιές, σε έκθεσή του στις 6/4/1954, άσχετα που, σύμφωνα με τον Κασιμάτη τουλάχιστον αργότερα υποστήριζε ότι αυτά τα έγραψε “επηρεασμένος από το Ζαχαριάδη”, που στο μεταξύ προφανώς είχε μετατραπεί σε βολικό αποδιοπομπαίο τράγο.

Ποια στοιχεία με πείσανε ότι ο Μπάρμπας δεν είναι εντάξει και στη συνέχεια ότι είναι ύποπτος, χαφιές; Η εσπευσμένη ειδοποίησή μας (…) ενώ μιλούσε ότι πιθανόν να πιαστεί κι αυτός, επόμενα είναι στα ίχνη του. Αυτό που έγραψε στο γράμμα ότι έστειλε αμέσως την Έλλη να βρει τον Νίκο και πιάστηκε, ενώ το λογικό ήταν να περιμένει να κατασταλάξουν τα πράγματα (…) Το ότι με ειδοποίησε με τον Γεωργίου ότι η γκαρσονιέρα -όπου βλεπόμασταν με τον Μπελογιάννη- είναι εντάξει. Τι τον ένοιαζε; (…) Ακόμα εκείνο που μου είπε ο Γεωργίου την ίδια μέρα ότι ρώτησε κατά πού μένω. Τι τον ένοιαζε; Αυτά με ψύλιασαν. Εν συνεχεία, είδα με ποιον τρόπο πήγαινε να βουλιάξει και βούλιαζε το νόμιμο κίνημα. Και ο πιο ανίδεος κομμουνιστής αλλιώς θα πολιτευόταν. Τι έτρεχε; Μόνο ένας εχθρός του λαού μπορούσε να τα κάνει αυτά. (…) Τέλος ήρθε το γράμμα του. Είναι γεγονός ότι, ό,τι υπήρχε γύρω από τον Μπάρμπα διαλύθηκε και πιάστηκε και μόνο αυτός γλίτωσε.

Ας δούμε, εντελώς ενδεικτικά, μια άλλη πηγή κι όσα γράφει σχετικά με αυτήν την υπόθεση ο Γούσιας (Βοντίτσος), αξιωματικός του ΔΣΕ και μέλος του ΠΓ του ΚΚΕ, που στάλθηκε μετά τον πόλεμο στην Ελλάδα κι ήταν για ένα διάστημα επικεφαλής της καθοδήγησης των παράνομων κομματικών οργανώσεων.

Πού στηρίχτηκε ο Ζαχαριάδης και αποκάλεσε χαφιέ τον Πλουμπίδη; Στη σύλληψη του Ν. Μπελογιάννη που βρισκόταν στον μηχανισμό του. Στην άρνησή του να βάλει την υποψηφιότητα στις εκλογές του Ν. Μπελογιάννη και στα πολλά στοιχεία που έδινε ο Σταθάς (Σ. Κασιμάτης) σε βάρος του Πλουμπίδη που τον αποκαλούσε χαφιέ. (…) Η ασφάλεια κατόρθωσε να τον κρατάει στα χέρια χωρίς αυτός να το ξέρει. Τον παρακολουθούσε, είδε όλες τις επαφές του και τα στέκια του και τον άφηνε για δόλωμα, για να χτυπάει καινούρια στελέχη που έρχονταν σε επαφή μαζί του.

Ο Πλουμπίδης φέρει βασικά ευθύνη γιατί αρνήθηκε να βάλει την υποψηφιότητα του Ν. Μπελογιάννη στις εκλογές στις 9 Σεπτέμβρη του 1951, ενώ υπήρχαν δυνατότητες να τον βγάλουμε βουλευτή και έτσι θα τον σώζαμε από την εκτέλεση. Η δικαιολογία του ότι θα την απορρίψει ο Κύρκος ήταν αβάσιμη. Σ’ αυτές τις εκλογές είχαμε βάλει υποψήφιους αρκετούς φυλακισμένους και καταδικασμένους σε θάνατο. Τότε το κάναμε αυτό γιατί προωθούσαμε το ζήτημα του σταματήματος των εκτελέσεων, της γενικής αμνηστίας, της κατάργησης της Μακρονήσου και την απελευθέρωση των φυλακισμένων και εξορίστων. Δεν μας ενδιέφερε αν το εφετείο δε θα αναγνώριζε την εκλογή τους. Μήπως αυτό δεν έγινε σε όσους φυλακισμένους εκλέχτηκαν; Τις θέσεις του τις πήραν άλλα στελέχη της ΕΔΑ. Όμως πολιτικά πολύ βοήθησε για να προωθήσουμε το ζήτημα της αμνηστίας. Όσο για την άρνηση των παραγόντων της Αριστεράς ούτε καν έπρεπε να τους υπολογίσει, έπρεπε να τον βάλει ακόμα και σαν ανεξάρτητο υποψήφιο. Η άρνηση του Πλουμπίδη να εκτελέσει τόσο μεγάλης πολιτικής σημασίας απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ τον έθετε αμέσως εκτός Κόμματος και έπρεπε δημόσια να καταγγελθεί.

Σημειωτέον ότι ο Γούσιας διαγράφτηκε από το ΚΚΕ μετά την 7η Ολομέλεια, έζησε στη Ρουμανία και μεταπολιτευτικά προσέγγισε τον μ-λ χώρο, πριν σκοτωθεί σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Όταν γράφει το βιβλίο του “Οι αιτίες για τις ήττες, τη διάσπαση του ΚΚΕ και της ελληνικής αριστεράς”, κάθε άλλο παρά φιλικά διακείμενος είναι προς το ΚΚΕ της εποχής του.

Προφανώς όλα αυτά δε μας δείχνουν ότι ο Πλουμπίδης ήταν χαφιές. Ερμηνεύουν όμως τη γνώμη που σχημάτισε η ηγεσία του ΚΚΕ και την κατηγορία που του απέδωσε. Είναι αυτονόητο πως όλα αυτά οφείλονται ως ένα βαθμό στις συνθήκες υπό τις οποίες ήταν υποχρεωμένο να δρα το κόμμα που είχε τεθεί εκτός νόμου. Ακόμα πιο αυτονόητο -αν και όχι για όλους- είναι πως τον Άρη Βελουχιώτη, τον Μπελογιάννη και τον Πλουμπίδη δεν τους “έφαγε” ο κακός Ζαχαριάδης. Τους καταδίωξε και τους σκότωσε το αστικό (παρα)κράτος. Κι όσοι (κάνουν πως) το αγνοούν, δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να ξεπλένουν τον βρώμικο ρόλο του.

Δεν είναι δύσκολο να βρει κανείς και να διαβάσει κάποιες βασικές πηγές, όχι για να πειστεί απαραίτητα, αλλά για να δει την άλλη πλευρά. Αν αποφεύγει να το κάνει κι επιμένει στα εύκολα πιασάρικα κλισέ για το Κόμμα που τρώει τα παιδιά του, είναι είτε από πολιτική εμπάθεια, είτε από πνευματική οκνηρία, που βολεύεται με τα εύκολα κλισέ.

Δηλαδή να μην λέμε τίποτα για την περίπτωση του Πλουμπίδη; Ασφαλώς και πρέπει να λέμε. Για να κλείσουμε όπως ακριβώς αρχίσαμε, δηλαδή με μια λογοτεχνική πρόταση, όσοι αγαπάνε το διάβασμα κι ενδιαφέρονται για το θέμα, επιβάλλεται να διαβάσουν τον “Αλύγιστο” του Κώστα Κοτζιά. Ο συγγραφέας χειρίζεται πολύ έντιμα το ζήτημα σε μια περίοδο που το ΚΚΕ δεν ήταν ακριβώς (φιλο)”ζαχαριαδικό”. Πάνω από όλα όμως σκιαγραφεί σε βάθος τον αλύγιστο ήρωά του, τη μάχη που δίνει με την αρρώστια και ενάντια στους διώκτες-δικαστές του, για να βγάλει ασπροπρόσωπο το Κόμμα του. Το Κόμμα που τον κατηγορεί αλλά είναι βέβαιος πως θα βρει την αλήθεια και θα τον δικαιώσει. Μια πολύ δυνατή περιγραφή, μακριά από τα κλισέ της “τραγικής φιγούρας” που τον αλέθουν οι κομματικές μυλόπετρες κτλ κτλ…