Τσάρος Νικόλαος Β’-Ο τελευταίος των Ρομανόφ

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο τελευταίος τσάρος της Ρωσίας και της δυναστείας των Ρομανόφ, Νικόλαος, γιος του τότε πρίγκηπα διαδόχου και μετέπειτα τσάρου Αλέξανδρου Γ’και της πριγκίπισας Ντάγκμαρ της Δανίας στο Ζάρσκογιε Σέλο (σημερινό Πούσκιν). Έλαβε εκπαίδευση κατ’οίκον, ενώ πολιτικός του μέντορας ήταν ο υπερσυντηρητικός και αυστηρά ορθόδοξος Κωνσταντίν Πομπεντονόστσεφ. Αργότερα σπούδασε νομική στο πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, ενώ παράλληλα έλαβε και στρατιωτική εκπαίδευση στην Ακαδημία του γενικού επιτελείου. Μετά το θάνατο του πατέρα του την 1η Νοέμβρη 1894 γίνεται τσάρος της Ρωσίας, ενώ λίγες μέρες αργότερα παντρεύτηκε τη Γερμανίδα πριγκίπισα Αλεξάνδρα, με την οποία απέκτησαν πέντε παιδιά.

Εφήρμοσε μια σκληρή πολιτική τόσο κατά του επαναστατικού κινήματος, όσο και κατά των εθνικών κινημάτων μεταξύ των διαφορετικών εθνοτήτων της αυτοκρατορίας, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την εξάπλωση ταραχών κι απεργιών στη Φινλανδία, την Ουκρανία, τη Βαλτική και την Πολωνία, που αντιμετωπίστηκαν με όξυνση της καταστολής. Ο ίδιος ήταν τυπικό παράδειγμα απολυταρχικού ηγέτη, θεωρώντας πως η εξουσία του εκπορεύτεται από το Θεό, τον μόνο στον οποίο όφειλε να λογοδοτήσει. Περιβαλλόταν από ένα στρατό αυλοκολάκων, που του μετέφεραν μια παραμορφωμένη εικόνα της πραγματικότητας για να αποσπάσουν την εύνοιά του.

Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής είχε επεκτατικές βλέψεις, ιδιαίτερα στην Ασία, επιβλέποντας μάλιστα την κατασκευή του υπερσιβηρικού σιδηροδρόμου. Η απόπειρά του να επεκτείνει τη ρωσική επιρροή στην κορεατική χερσόνησο ήταν το βασικό έναυσμα του καταστροφικού για τον τσαρικό στρατό ρωσοϊαπωνικού πολέμου, ο οποίος ωστόσο έδωσε ώθησε στο επαναστατικό κίνημα του 1905.

Αν και αρχικά αμετακίνητος στη θέση, κάτω από την πίεση των γεγονότων συμφώνησε με βαριά καρδιά στη δημιουργεί της Δούμας, ενός εθνικού αντιπροσωπευτικού σώματος, και με τη λεγόμενη Διακήρυξη της 30ης Οκτώβρη υποσχέθηκε πως θα δημιουργούσε ένα συνταγματικό καθεστώς, στο οποίο όλοι οι νόμοι θα εγκρίνονταν από τη Δούμα, ενώ παράλληλα εξήγγειλε δημοκρατικό δικαίωμα ψήφου και πολιτικές ελευθερίες. Στην πραγματικότητα οι υποσχέσεις αυτές ήταν ένας αντιπερισπασμός, καθώς στην πρώτη ευκαιρία, το Μάη του 1906 με τους λεγόμενους “βασικούς νόμους” διασφάλισε την διαιώνιση της απολυταρχίας του. Διέλυσε τις δύο πρώτες συνελεύσεις της Δούμας για “ανυπακοή”, ενώ παράλληλα στήριξε τις ακροδεξιές Μαύρες Εκαντονταρχίες, που εφήρμοζαν τρομοκρατία κατά των αντιπάλων του τσάρου και διέσπειραν αντισημιτικό μίσος.

Ο νέος υπουργός Αλεξάντρ Στολύπιν, που διέλυσε τη δεύτερη Δούμα με το πραξικόπημα της 16ης Ιούνη, προσπάθησε να εφαρμόσει μια μετριοπαθή μεταρρυθμιστική πολιτική, πάντα για λογαριασμό των συμφερόντων της δυναστείας, περιορίζοντας το δικαίωμα ψήφου των κατώτερων οικονομικά τάξεων. Παράλληλα, ήταν από τους πρώτους που στράφηκαν κατά του μυστηριώδους καλόγερου Γκριγκόρι Ρασπούτιν, ο οποίος ασκούσε τεράστια επιρροή, κυρίως στην τσαρίνα Αλεξάνδρα. Ο Στολύπιν δολοφονήθηκε το 1911, σύμφωνα με την παράδοση λέγοντας πως είναι ευτυχής που πεθαίνει για τον τσάρο.

Η ήττα στην Άπω Ανατολή δεν κλόνισε τις βλέψεις του τσάρου, που έστρεψε την προσοχή του στα Βαλκάνια, προσπαθώντας να χρησιμοποιήσει τα εθνικά κινήματα των νοτιοσλαβικών λαών προς όφελος της ρωσικής αυτοκρατορικής επιρροής. Το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου πολέμου ενίσχυσε προσωρινά τη θέση τις μοναρχίας, σύντομα όμως οι κακουχίες του πολέμου άρχισαν να στρέφουν την κοινή γνώμη εναντίον του. Υπό την επιρροή της Αλεξάνδρας, που κατηγορούνταν ευρέως για φιλογερμανική στάση,  απέλυσε τον αρχηγό του στρατού, αναλαμβάνοντας ο ίδιος το αξίωμα, ενώ μια σειρά υπουργικών κι άλλων υπεύθυνων θέσεων καταλήφθηκε από ανθρώπους του Ρασπούτιν, που δολοφονήθηκε τελικά με κινηματογραφικό τρόπο το 1916 από αυλικούς κύκλους.

Όταν ξέσπασε η επανάσταση του Φλεβάρη στην Αγία Πετρούπολη το 1917, αρχικά ο Νικόλαος διέταξε τον διοικητή της πόλης να αποστείλει στρατό για την αποκατάσταση της τάξης, οι εξελίξεις ωστόσο τον είχαν ήδη υπερβεί. Η κυβέρνηση παραιτήθηκε, και η δούμα του ζήτησε να παραιτηθεί, υποστηριζόμενη από το στρατό. Ο ίδιος αποφάσισε να παραδώσει το θρόνο στον αδερφό του, ο οποίος ωστόσο αρνήθηκε το στέμμα. Στις 21 Μάρτη του 1917 συνελήφθη μαζί με την τσαρική οικογένεια και μετά από αρχικό εγκλεισμό στο Ζάρσκογιε Σέλο μεταφέρθηκε στα Ουράλια, αρχικά στο Τομπόλσκ και μετέπειτα στο Γιεκατερίνμπουργκ, όπου τον βρήκε η Οχτωβριανή Επανάσταση. Στις 17 Ιούλη 1918, στη διάρκεια του Ρωσικού Εμφυλίου, οι μπολσεβίκοι φύλακες της τσαρικής οικογένειας προχώρησαν στην εκτέλεσή της, φοβούμενη πως η Τσεχοσλοβακική Λεγεώνα που συμμετείχε στο πλευρό των Λευκών θα καταλάμβανε την πόλη. To 1981 εκτός ΕΣΣΔ Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία αναγνώρισε ως αγίους τον Νικόλαο και τους υπόλοιπους εκτελεσμένους συγγενείς του, απόφαση που μετά τις ανατροπές υιοθέτησε με κάπως τροποποιημένο σκεπτικό και η επίσημη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας.

Δύσκολες Νύχτες