Τζωρτζ Μπους ο πρεσβύτερος – Ο πλανητάρχης του “τέλους της ιστορίας”

Σήμερα συμπληρώνει τα 94 του χρόνια ο Τζωρτζ Χέρμπερτ Γουόκερ Μπους, επί χρόνια αντιπρόεδρος του Ρήγκαν, τον οποίο και διαδέχτηκε ως 41ος πρόεδρος των ΗΠΑ το διάστημα 1988-1992. Υπήρξε ένας από τους δύο προέδρους που είδαν το γιο τους να γίνεται πρόεδρος, μετά τον Τζων Άνταμς, ενώ ένας άλλος του γιος, ο Τζεμπ Μπους, προσπάθησε ανεπιτυχώς να πάρει το χρίσμα των ρεπουμπλικανών για το ίδιο αξίωμα το 2016.  Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής ευτύχησε να δει τις ΗΠΑ στο απόγειο της επιρροής τους, με την διάλυση της ΕΣΣΔ και την ανατροπή του σοσιαλισμού στην Ανατολική Ευρώπη, ενώ είχε εμπλοκή και σε μια σειρά ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων, με σημαντικότερες εκείνες του Παναμά και του Πολέμου του Κόλπου. Η δυσαρέσκεια που συσσώρευσε στη διαχείριση οικονομικών ζητημάτων στο εσωτερικό ωστόσο, σε μια περίοδο οικονομικής ύφεσης για τις ΗΠΑ, άνοιξαν το δρόμο για να ανατείλει δυναμικά το αστέρι του Μπιλ Κλίντον, που τον διαδέχτηκε πανηγυρικά το 1992.

Ο Τζωρτζ Μπους γεννήθηκε στο Μίλτον της Μασαχουσέτης και μικρός είχε το παρατσούκλι “Poppy” (παπαρούνα). Πατέρας του ήταν ο τραπεζίτης και γερουσιαστής Πρέσκοτ Σέλντον Μπους και έλαβε μόρφωση σε καλά σχολεία, ανάλογη με εκείνη των γόνων της τάξης του. Μετά την επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ αποφάσισε να μπει στο στρατό κι έγινε ο νεαρότερος πιλότος ως τότε, λαμβάνοντας για τη δράση του το Διακεκριμένο Σταυρό Ιπτάμενων το 1944. Στις αρχές του 1945, παντρεύτηκε τη Μπάρμπαρα Μπους, που απεβίωσε πριν λίγους μήνες, με την οποία ήταν παντρεμένος 73 χρόνια κι είχε αποκτήσει έξι παιδιά.

Πορτραίτο σε φοιτητική ηλικία

Μετά το τέλος του πολέμου γράφηκτε στο πανεπιστήμιο του Γιέηλ στον τομέα της διοίκησης επιχειρήσεων σε ένα ταχύρρυθμο πρόγραμμα 2,5 ετών. Ακολούθησε μια επιτυχημένη καριέρα στο χώρο του πετρελαίου στο Τέξας, ιδρύοντας το 1953 την “Ζαπάτα Όιλ”, ενώ ξεκίνησε σε τοπικό επίπεδο την πολιτική του καριέρα στο ρεπουμπλικανικό κόμμα το 1962, αποτυγχάνοντας διο φορές να γίνει γερουσιαστής του Τέξας, κατορθώνοντας ωστόσο να εκλεγεί στη βουλή των αντιπροσώπων το 1966 και το 1968. Προσέλκυσε την προσοχή του Ρίτσαρντ Νίξον, ο οποίος του ανέθσε μια σειρά σημαντικές θέσεις, κυρίως εκείνη του πρεσβευτή των ΗΠΑ στον ΟΗΕ από το 1971 ως το 1973. Ο Μπους υπήρξε ένας από τους τελευταίους συνεργάτες του Νίξον που στράφηκε εναντίον του μετά την υπόθεση Γουοτεργκέητ. Ο Τζέρλαν Φορντ τον διόρισε διπλωματικό εκπρόσωπο των ΗΠΑ στη ΛΔ Κίνας, ενώ το διάστημα 1976-1977 υπήρξε και επικεφαλής της CIA.

Ερχόμενος δεύτερος για το προεδρικό χρίσμα των ρεπουμπλικανών πίσω από το Ρήγκαν το 1980, ο Μπους δέχτηκε την πρόταση του ίδιου να κατέλθει ως αντιπρόεδρός του στις εκλογές, όπως κι έγινε. Οι δυο άντρες είχαν μια στενή συνεργασία και αργότερα ανέπτυξαν και φιλικές σχέσεις, ενώ επανεκλέχθηκαν το 1984 αμφότεροι. Όταν ο Μπους συνάντησε τον Γκορμπατσόφ στην κηδεία του τέως γ.γ του ΚΚΣΕ Κωνσταντίν Τσερνένκο, τηλεγράφησε στο Ρήγκαν για να του πει ότι επρόκειτο “για ένα νέο είδος σοβιετικού ηγέτη”, πρόβλεψη που φυσικά επαληθεύτηκε.

Χαριεντιζόμενος με το Γκορμπατσόφ

Το 1988 ο Μπους έθεσε υποψηφιότητα για  πρόεδρος, κερδίζοντας τις εκλογές κυρίως χάρη στο σύνθημα “Διαβάστε τα χείλη μου: Όχι νέοι φόροι”, αλλά και λόγω του ντιμπέιτ με τον Μάικλ Δουκάκης των Δημοκρατικών, που κρίθηκε ως “ψυχρός” όταν σε ερώτηση για την αντίδρασή του στο ενδεχόμενο να βίαζαν τη σύζυγό του απάντησε ότι θα φρόντιζαν τα δικαστήρια και η δική του άποψη δεν είχε καμία σημασία.

Στην ομιλία της ορκωμοσίας του προέβλεψε ότι η “εποχή του ολοκληρωτισμού, θα κατέπεφτε όπως τα νεκρά φύλλα από το δέντρο”. Πράγματι ο μεγαλύτερος αντίπαλος των ΗΠΑ, η σοσιαλιστική ΕΣΣΔ και το συμμαχικό της στρατόπεδο έπνεε τα λοίσθια, χάρη και στις άοκνες προσπάθειες του ίδιου του Γκορμπατσόφ, κι ο Μπους -συνεργαζόμενος στενά με τον τελευταίο- έκανε ό,τι μπορούσε για να επιταχύνει τη διαδικασία και να αντλήσει τα μέγιστα δυνατά οφέλη για τις ΗΠΑ. Πρωτοστάτησε στην καπιταλιστική ενοποίηση των δύο Γερμανιών, με την προϋπόθεση της ένταξης της τέως ΛΔΓ στο ΝΑΤΟ, κάμπτοντας τις αντιστάσεις της Θάτσερ και του Μιτεράν, που φοβούνταν αναβίωση της γερμανικής κυριαρχίας στην Ευρώπη, απειλητικής για τα συμφέροντα των αστικών τους τάξεων. Παράλληλα, λίγους μήνες πριν την διάλυση της ΕΣΣΔ, στις 31 Ιούλη 1991 υπέγραψε με τον Γκορμπατσόφ τη συνθήκη Start-I για τη μείωση και τον έλεγχο των ατομικών όπλων.

Άλλα αξιοσημείωτα επεισόδια της θητείας του ήταν η επιχείρηση “Just Cause” το Δεκέμβρη του 1989, όπου με απροκάλυπτο κυνισμό οι ΗΠΑ, χωρίς αντίπαλο δέος πια, έκαναν επίδειξη δύναμης κατά του Παναμά, όπου κυβερνούσε ο άλλοτε στενός τους σύμμαχος δικτάτορας Μανουέλ Νοριέγκα. Στη διάρκεια των επιχειρήσεων έχασαν τη ζωή τους χιλιάδες κάτοικοι, ενώ ο πραγματικός λόγος δεν ήταν φυσικά ούτε η κατηγορία περί εμπορίου ναρκωτικών κατά του Νοριέγκα, ούτε η προστασία των 35000 Αμερικανών πολιτών της χώρας, αλλά το γεγονός πως στο τέλος του έτους η Διώρυγα του Παναμά θα περνούσε υπό έλεγχο της τοπικής κυβέρνησης.

Η πιο διαβόητη αμερικανική επέμβαση ήταν ωστόσο εκείνη κατά του Σαντάμ Χουσεΐν μετά την εισβολή του τελευταίου στο Κουβέιτ τον Αύγουστο του 1990. Ο πόλεμος του κόλπου, όπου οι ΗΠΑ ηγήθηκαν συνασπισμού 28 κρατών, προκάλεσε τεράστια καταστροφή στο Ιράκ, σηματοδοτώντας και την έναρξη του σκληρού εμπάργκο εναντίον του, ενώ έγινε μνημείο προπαγάνδας με βασικό σύμβολο τους μολυσμένους με πετρέλαιο κορμοράνους που προέρχονταν στην πραγματικότητα από τη Βρετάνη.

Με το γιο του Τζορτζ Μπους το νεότερο

Ενώ η εξωτερική πολιτική έδινε πόντους στον Μπους, στο εσωτερικό μέτωπο δεν μπόρεσε να διατηρήσει τη δημοφιλία του, λόγω της οικονομικής του πολιτικής, η οποία στόχευε στην κάλυψη των υψηλών ελειμμάτων που είχε αφήσει η κυβέρνηση Ρήγκαν, οδηγώντας σε αθέτηση των προεκλογικών υποσχέσων για μη επιβολή νέων φόρων. Ο νεαρός δημοκρατικός υποψήφιος Μπιλ Κλίντον κατάλαβε ότι η συγκυρία ήταν με το μέρος του, λανσάροντας το σύνθημα “Είναι η οικονομία, ηλίθιε”, που συνέβαλε στην εκλογική του νίκη στις 3 Νοέμβρη 1992.

Μετά την ήττα του ο Μπους έκανε κυρίως εμφανίσεις που σχετίζονταν με τη συμβολή του στην γερμανική ενοποίηση, με αποκορύφωμα τη “συγκινητική” συνάντηση Κολ-Γκορμπατσόφ και Μπους για τα 20χρονα της πτώσεις του τείχους του Βερολίνου, ενώ το 2011 τιμήθηκε από τον Μπάρακ Ομπάμα με την ανώτερη διάκριση πολίτη στις ΗΠΑ, το “Μετάλλιο της Ελευθερίας”.

Δύσκολες Νύχτες