Yπήρξε κι αυτή η Σρεμπρένιτσα: Μια κορυφαία πράξη αλληλεγγύης μεταξύ των εθνοτήτων της
Αξίζει να θυμόμαστε ότι με τους Γιουγκοσλάβους παρτιζάνους να αντιμάχονται τόσο τον κροατικό φασισμό, όσο και τον σερβικό εθνικισμό αλλά και τον μουσουλμανικό δοσιλογισμό οι περισσότεροι κάτοικοι της ταλαιπωρημένης αυτής κωμόπολης επέλεξαν τον δρόμο της ομόνοιας και της αλληλεγγύης.
Η βοσνιακή πόλη Σρεμπρένιτσα έχει συνδυαστεί στο μυαλό των περισσοτέρων με τους γιουγκοσλαβικούς εμφύλιους πολέμους της δεκαετίας του ’90. Μία πολυευθνική πόλη που κατοικούνταν κυρίως από Βόσνιους μουσουλμάνους και Σέρβους (αλλά και Κροάτες, εθνικά Γιουγκοσλάβους και άλλους λαούς) κι η οποία έχει σημαδευτεί εδώ και δεκαετίες λόγω των εγκλημάτων πολέμου και φυλετικού μίσους που έλαβαν χώρα το 1995.
Πόσοι και πόσες όμως γνωρίζουν πως η ιστορία της Σρεμπρένιτσα περιλαμβάνει μια κορυφαία πράξη αλληλεγγύης μεταξύ των εθνοτήτων της, η οποία έλαβε χώρα το 1942;
Τα έτη 1941-42 υπήρξαν έτη τρομερών διώξεων εναντίον του σερβικού και του εβραϊκού πληθυσμού της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Το φασιστικό Ανεξάρτητο Κροατικό Κράτος των Ουστάσι έχοντας επεκτείνει την κυριαρχία του επί του βοσνιακού εδάφους πραγματοποιούσε συστηματικές εθνικές εκκαθαρίσεις. Η πολιτική των κροατικών φασιστικών αρχών εναντίον του μουσουλμανικού στοιχείου ήταν αρχικά φιλική προσπαθώντας να το προσεταιριστεί εναντίον των Σέρβων. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με κάποιες αντι-μουσουλμανικές επιδρομές των Σέρβων εθνικιστών ανταρτών “Τσέτνικς” είχαν στρέψει μία μερίδα των μουσουλμάνων της Βοσνίας στη συνεργασία με τις φασιστικές κατοχικές Αρχές.
Παράλληλα όμως, και ιδιαίτερα όσο αναπτυσσόταν η δράση των Γιουγκοσλάβων παρτιζάνων υπό την καθοδήγηση του κομμουνιστικού κόμματος, σημαντικό τμήμα του μουσουλμανικού πληθυσμού της Βοσνίας αρνούνταν να συνεργαστεί με τις κατοχικές Αρχές. Αν και η ένταξή τους στα παρτιζάνικα τμήματα ως μαχητές έγινε σταδιακά, με αργούς ρυθμούς, οι περιπτώσεις άρνησης προσφυγής στην φυλετική/εθνική βία εναντίον των Σέρβων συμπατριωτών τους υπήρξαν αρκετές και σημαντικές.
Μία απ’ αυτές που μέχρι πρόσφατα δεν είχε λάβει την προσοχή που της αναλογούσε ήταν η σωτηρία 3.500 Σέρβων της περιοχής της Σρεμπρένιτσα μετά από παρέμβαση των Βόσνιων μουσουλμάνων συντοπιτών τους.
Πως οι μουσουλμάνοι της Σρεμπρένιτσα έσωσαν 3.500 Σέρβους συντοπίτες τους
Τον Απρίλιο του 1942, οι δυνάμεις της Μαύρης Λεγεώνας των Κροατών Ουστάσι κατέλαβαν τα εδάφη της ανατολικής Βοσνίας. Τρομοκρατημένοι από την επέλαση των φασιστών Ουστάσι, οι Σέρβοι της Σρεμπρένιτσα εγκατέλειψαν την πόλη. Για την ακρίβεια μαζί με τον μουσουλμανικό πληθυσμό της πόλης παρέμειναν μοναχά 100 σερβικής καταγωγής πολίτες (κυρίως γυναίκες και παιδιά), μία εβραϊκή και μία καθολική οικογένεια. Το καλοκαίρι του ίδιου έτους, με την τρομοκρατία ενάντια στον σερβικό πληθυσμό της περιοχής να έχει κορυφωθεί, οι Ουστάσι άρχισαν να επεξεργάζονται ένα σχέδιο εθνικού αφανισμού του σερβικού στοιχείου. Στην περίπτωση της περιοχής της Σρεμπρένιτσα, υπεύθυνος του σχεδίου εθνικής εκκαθάρισης ήταν ο υπολοχαγός Kurelac (Κούρελατς). Ο Κούρελατς διέταξε τη σύλληψη, 3.000 έως 3.500 αντρών, γυναικών και παιδιών σερβικής καταγωγής από την ευρύτερη περιοχή της Σρεμπρένιτσα. Έπειτα, τους έκλεισε στο νοσοκομείο της Σρεμπρένιτσα, το οποίο λειτουργούσε σαν στρατόπεδο και διέταξε κρυφά την ετοιμασία της μαζικής εκτέλεσής τους. Για καλή τύχη των Σέρβων, το μοχθηρό σχέδιο διέρρευσε μέσω ενός ντόπιου φρουρού, ο οποίος ενημέρωσε μερικούς Βόσνιους μουσουλμάνους της Σρεμπρένιτσα, οι οποίοι είχαν ειδικό πολιτικό βάρος στην περιοχή.
Η Μαύρη Λεγεώνα των Ουστάσι
Μετά από μια μυστική σύσκεψη, οι τελευταίοι αμέσως έστειλαν μια αντιπροσωπεία στην πόλη Τούζλα προκειμένου να απαιτήσουν από τις κροατικές φασιστικές αρχές την ακύρωση της σχεδιαζόμενης μαζικής εκτέλεσης των Σέρβων. Αυτή ήταν μάλιστα η δεύτερη πράξη επέμβασης των μουσουλμάνων της Σρεμπρένιτσα με την οποία προστάτευαν τους Σέρβους συντοπίτες τους. Το 1941 κατά τη διάρκεια σερβικής ορθόδοξης γιορτής, συνελήφθησαν οι πιο προβεβλημένοι Σέρβοι της πόλης με σκοπό να εκτελεστούν από τις κατοχικές Αρχές. Διασώθηκαν και απελευθερώθηκαν όμως μετά από παρέμβαση Βόσνιων μουσουλμάνων της πόλης.
Η περίπτωση του 1942 ήταν σαφώς δυσκολότερη καθώς επρόκειτο για ένα σχέδιο μεγάλης κλίμακας, το οποίο απαιτούσε την ανάλογης κλίμακας παρέμβαση για να μην υλοποιηθεί. Και όμως και αυτή τη φορά, οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της Σρεμπρένιτσα κατάφεραν να προστατεύσουν τους Σέρβους της περιοχής ακυρώνοντας την υλοποίηση των εκτελέσεων των 3.500 φυλακισμένων.
Το γεγονός πρωτοαναφέρθηκε από έναν ντόπιο ιστορικό από την περιοχή της Τούζλα, τον Τζόρτζε Λαζάρεβιτς (Đorđe Lazarević), και αργότερα το ντοκουμέντο που πιστοποιεί το γεγονός δημοσιεύτηκε από την ιστορικό Senija Milišić, η οποία ερευνά περιπτώσεις αλληλεγγύης μεταξύ των εθνοτήτων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.
Το έγγραφο που αποδεικνύει την παρέμβαση των μουσουλμάνων της Σρεμπρένιτσα προς υπεράσπιση των Σέρβων συντοπιτών τους
Η σφαγή του 1943
Τον Ιούνιο του 1943, η Σρεμπρένιτσα απελευθερώθηκε για μικρό διάστημα από τις δυνάμεις των παρτιζάνων. Μια επίθεση του 4ου Τάγματος της 6ης Ανατολικοβοσνιακής Προλεταριακής Ταξιαρχίας μαζί με δυνάμεις της 2ης Ταξιαρχίας της Βοϊβοντίνα έκαμψε την αντίσταση των Ουστάσι προκαλώντας τους 30 νεκρούς και 29 τραυματίες. Τότε Σέρβοι και Βόσνιοι μουσουλμάνοι βοήθησαν τους παρτιζάνους ποικιλοτρόπως ενώ στα έγγραφα των Ουστάσι αναφέρεται ότι στο άκουσμα της κατάληψης της Σρεμπρένιτσα από τους παρτιζάνους οι κάτοικοι των γύρω χωριών άρχισαν να εμφανίζουν κομμουνιστικά σύμβολα στα σπίτια και τους δρόμους.
Δυστυχώς, η Σρεμπρένιτσα σύντομα ανακαταλήφθηκε από τους Ουστάσι, οι οποίοι έλαβαν ενισχύσεις από τις γύρω περιοχές. Τότε, εκδικούμενοι τον ντόπιο πληθυσμό εκτέλεσαν πολυάριθμους Σέρβους, αρκετούς μουσουλμάνους και μερικούς Εβραίους της πόλης. Μάλιστα από τους 79 καταγεγραμμένους άμαχους εκτελεσθέντες από τους Ουστάσι η πλειοψηφία ήταν γυναίκες και παιδιά. Άλλες πηγές αναφέρουν πολύ μεγαλύτερους αριθμούς όπως 150 ή 250 εκτελεσθέντες, στην πλειοψηφία τους Σέρβοι.
Ο ίδιος ο υπολοχαγός Κούρελατς των Ουστάσι εκτέλεσε τον μουσουλμάνο τοπικό δικαστή Μουχάμεντ Αγκάνοβιτς με τη σερβίδα σύζυγό του και τα τρία τους παιδιά κατηγορώντας τους για συνεργασία με τους παρτιζάνους. Την ίδια τύχη είχαν και άλλοι Βόσνιοι μουσουλμάνοι της Σρεμπρένιτσα, οι οποίοι εκτελέστηκαν μαζί με τους Σέρβους και Εβραίους συντοπίτες τους για την αντιφασιστική τους δράση.
Η Σρεμπρένιτσα άλλαξε πολλές φορές χέρια μέχρι την τελική της απελευθέρωση τον Μάρτιο του 1945. Ως τότε οι κάτοικοί της είχαν πληρώσει βαρύ φόρο αίματος. Ωστόσο, αξίζει να θυμόμαστε ότι με τους Γιουγκοσλάβους παρτιζάνους να αντιμάχονται τόσο τον κροατικό φασισμό, όσο και τον σερβικό εθνικισμό αλλά και τον μουσουλμανικό δοσιλογισμό οι περισσότεροι κάτοικοι της ταλαιπωρημένης αυτής κωμόπολης επέλεξαν τον δρόμο της ομόνοιας και της αλληλεγγύης.
Αξίζει, λοιπόν, να γνωρίζουμε και να θυμόμαστε ότι υπήρξε κι αυτή η Σρεμπρένιτσα.
Παρτιζάνοι/ες της 6ης Ανατολικοβοσνιακής Προλεταριακής Ταξιαρχίας τον Μάιο του 1943
http://balkans.aljazeera.net/vijesti/u-srebrenici-1942-bosnjaci-od-pokolja-spasili-3500-srba
