Ντενγκ Ζιαοπίνγκ – Πιάνοντας ποντίκια
“Κίτρινη ή μαύρη, μια γάτα που πιάνει ποντίκια, είναι μια καλή γάτα” έλεγε ο Ντενγκ που ήταν ο ντε φάκτο ηγέτης της Κίνας, στην περίοδο που η οικονομία της αστικοποιήθηκε ραγδαία.
Μπορεί ακόμα και στη σημερινή Κίνα τα πορτρέτα και γενικότερη η δημόσια μνήμη για το Μάο να είναι πολύ πιο έντονη από εκείνη του διαδόχου του Ντενγκ Ζιαοπίνγκ, εκείνος ωστόσο είναι ο άνθρωπος που συνέβαλε όσο κανείς άλλος στη διαμόρφωση της σύγχρονης Κίνας.
Χωρίς ποτέ να καταλάβει επίσημα το ανώτατο κρατικό κομματικό αξίωμα, υπήρξε ο ντε φάκτο ηγέτης της ΛΔ Κίνας, από το 1979 ως το 1997, ηγούμενος της “δεύτερης γενιάς” της κινεζικής ηγεσίας, υπό την οποία η χώρα άλλαξε πρόσωπο, μετατρεπόμενη σε οικονομική υπερδύναμη, μέσω ενός ιδιότυπου κράματος καπιταλιστικής οικονομίας με έντονη κρατική παρέμβαση και απόλυτη κυριαρχία του ΚΚ Κίνας στο πολιτικό πεδίο.
Γεννήθηκε στις 22 Αυγούστου του 1904 στο χωριό Πάι-ρονγκ του Σετσουάν με το όνομα Ντενγκ Ζιαν Σενγκ, λαμβάνοντας το επίθετο Ζιαοπίνγκ (Μικρή Ειρήνη) το 1923. Ο πατέρας του είχε κάποια κτηματική περιουσία και ήταν ταυτόχρονα δάσκαλος και αστυνομικός της κοινότητας. Η μητέρα του ήταν αγράμματη αλλά από πλούσια οικογένεια. Πέθανε όταν ο Ντενγκ ήταν 14 ετών κι έκτοτε ο πατέρας του παντρεύτηκε πολλές φορές. Έλαβε κομφουκιανή μόρφωση κι αργότερα στάλθηκε σε σχολείο προπαρασκευαστικό για σπουδές στη Γαλλία. Στις 11 Σεπτέμβρη 1920, ο Ντενγκ αναχώρησε από τη Σανγκάη προς τη Μασσαλία. Στις ενδιάμεσες στάσεις έπεσε θύμα υποτιμητικής συμπεριφοράς των Ευρωπαίων αποικιοκρατών, κάτι που αποτέλεσε ερέθισμα για τη μετέπειτα πολιτικοποίησή του. Έφτασε μαζί με το θείο του στο Μπαγέ, μετά από λίγο όμως η υποτροφία του έληξε και αναγκάστηκε να δουλέψει ως εργάτης, μεταξύ άλλων στο εργοστάσιο της Ρενό.
Το 1922 μαζί με άλλους πρώην συμφοιτητές του ίδρυσε οργάνωση που μπήκε αργότερα στην Κομμουνιστική Νεολαία του ΚΚΚ. Από το 1923 εργάστηκε για τους Κινέζους κομμουνιστές στο Παρίσι υπό τον Τσου Εν Λάι, αρθρογραφώντας στην εφημερίδα “Κόκκινο Φως” και συμμετέχοντας σε σειρά δράσεων του κόμματος, στο οποίο κατά την επίσημη εκδοχή μπήκε το 1924. Γλίτωσε τη σύλληψη από τη γαλλική αστυνομία έχοντας καταφύγει στη Μόσχα, όπου για 11 μήνες φοίτησε στην περίφημη ΚΟΥΤΒ.
Επέστρεψε στην Κίνα το 1926 συμμετέχοντας στον κινεζικό εμφύλιο. Με τη ρήξη κομμουνιστών-εθνικιστών (Κουομιτάνγκ) και τη σφαγή κομμουνιστών στη Σανγκάη, ο Ντενγκ καταφεύγει στο Βουάν και αναλαμβάνει υψηλόβαθμες κομματικές θέσεις, ενώ γνωρίζεται για πρώτη φορά με το Μάο Τσε Τουνγκ.
Ενεπλάκη την περίοδο 1929-1931 στην προσπάθεια καταπολέμησης των Εθνικιστών μέσω του 7ου Κόκκινου Στρατού, που κατέληξε σε πανωλεθρία. Ο ίδιος κατηγόρησε αντιδραστικά στοιχεία για την αποτυχία και δεν τιμωρήθηκε, ίσως λόγω της καλής του σχέσης με τον Τσου Εν Λάι. Λόγω νέας στρατιωτικής αποτυχίας στην περιοχή αρμοδιότητάς του, έχασε όλα του τα αξιώματα στο Κόμμα το 1933. Σύντομα όμως έγινε αρχισυντάκτης της “Κόκκινης Κίνας” στη Σοβιετική Ένωση.
Συμμετείχε στη “Μεγάλη Πορεία” των Κινέζων κομμουνιστών, επιβιώνοντας από πολλές κακουχίες. Ο Μάο αρχίζει να ενδιαφέρεται για τον πολιτικά ικανό Ντενγκ, αναθέτοντάς του το 1937 τη θέση του πολιτικού επιτρόπου στο νέο κομμουνιστικό στρατό που συγκροτήθηκε, σε συνεργασία και με το Κουομιτάνγκ, για να ηττηθούν οι Ιάπωνες εισβολείς.
Μετά τον πόλεμο, συνέβαλε σημαντικά ως πολιτικός επίτροπος στην επικράτηση των κομμουνιστών έναντι του Κουομιτάνγκ. Με τη νίκη της Κινέζικης Επανάστασης και την ίδρυση της ΛΔ Κίνας, ήταν στο πλευρό του Μάο κατά τη διάρκεια της σχετικής τελετής στην πλατεία Τιεν Αν Μεν, την 1η Οκτώβρη 1949. Αρχικά κατέλαβε διοικητικές θέσεις στη νοτιοδυτική Κίνα και συνέβαλε στην ενσωμάτωση του Θιβέτ στην κινεζική επικράτεια το 1951. Δυο χρόνια μετά έγινε υπουργός Οικονομικών και μετά από εσωκομματικές διαμάχες, πρώτος γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΚ.
Την περίοδο της πολιτικής του “αφήστε όλα τα λουλούδια να ανθίσουν” ο Ντενγκ απέφυγε την έκφραση δημόσιας κριτικής, συμμετέχοντας ωστόσο στην εκστρατεία καταστολής όσων είχαν προβεί σε αυτήν. Παρόμοια “προσεκτική” στάση τήρησε και την περίοδο του “Μεγάλου Άλματος προς τα εμπρός”, που το 1959 οδήγησε σε κατάρρευση της αγροτικής οικονομίας, καθώς οι καλλιεργητές είχαν μετατραπεί μαζικά σε εργάτες βαριάς βιομηχανίας. Το 1962 η πολιτική αυτή τερματίστηκε, περίοδος κατά την οποία ο Ντενγκ είπε ότι καλύτερο αγροτικό σύστημα είναι εκείνο που μπορεί να τονώσει γρήγορα την παραγωγή και να είναι αποδεκτό από τον πληθυσμό. “Αν δεν είναι νόμιμο, πρέπει να νομιμοποιηθεί. Κίτρινη ή μαύρη, μια γάτα που πιάνει ποντίκια, είναι μια καλή γάτα”. Πρωταγωνίστησε στο σινοσοβιετικό σχίσμα, προβάλλοντας ως απεσταλμένος του ΚΚΚ στη Μόσχα το 1963 εξαιρετικά εθνικιστικές θέσεις.
Το 1966 βρέθηκε στο στόχαστρο της “Μεγάλης Πολιτιστικής Επανάστασης”, με τους ερυθροφρουρούς να κυκλοφορούν τατζεμπάο (εφημερίδες τοίχου) με ζωόμορφες καρικατούρες του και χαρακτηρισμούς όπως “μεγάλο δηλητηριώδες φυτό” και “βασική ρίζα της αντιδραστικής γραμμής της μπουρζουαζίας”. Τις μεγαλύτερες ταλαιπωρίες υπέστη η οικογένειά του, με το γιο του Ντενγκ Ραντάνγκ να μένει ανάπηρος, μετά από απόπειρα αυτοκτονίας κατά την ανάκριση. Το 1968 ο Ντενγκ Ζιαοπίνγκ προχώρησε σε δημόσια αυτοκριτική κι απαλλάχθηκε από την κατηγορία του “ταξικού εχθρού”.
Αν και δε διαγράφτηκε από το κόμμα, εξορίστηκε το 1969 στην επαρχία Γιανγκζί, όπου εργάστηκε σε εργοστάσιο επισκευής τρακτέρ. Μετά από επανειλημμένες επιστολές στο Μάο και τη χαλάρωση της ΜΠΕ, ο Ντενγκ επέστρεψε το 1974 στην ΚΕ του κόμματος και αργότερα στο ΠΓ. Δραστηριοποιήθηκε στην εξωτερική πολιτική και σε ομιλία του στον ΟΗΕ διατύπωσε για πρώτη φορά στο διεθνές ακροατήριο τη μαοϊκή θεωρία των “τριών κόσμων”, που εξίσωνε ως ιμπεριαλιστικές ΗΠΑ και ΕΣΣΔ.
Το 1974 έγινε αναπληρωτής πρωθυπουργός, ενώ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αναδιοργάνωση του στρατού. Ως επικεφαλής του ΠΓ από το Μάη του 1975 εργάστηκε για το ξήλωμα των πολιτικών της ΜΠΕ και όσων αξιωματούχων είχαν αναδειχθεί χάρη σε αυτήν. Για αυτό το λόγο συγκρούστηκε με το Μάο, που είχε αντιληφθεί πως μετά το θάνατό του δε θα έμεναν πολλά ίχνη της πολιτικής του. Ο Ζιαοπίνγκ τελικά παραιτήθηκε και τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Μετά το θάνατο του Μάο το 1976 και τη σύλληψη της λεγόμενης “συμμορίας των τεσσάρων”, σήμανε οριστικά η ώρα της επικράτησης του Ντενγκ, που το 1977 επανήλθε στα αξιώματά του.
Το Δεκέμβρη του 1978, στη διάρκεια της Γ’ Ολομέλειας του 11ου Συνεδρίου του ΚΚΚ, ο Ντενγκ ανέλαβε πρακτικά τα ηνία της χώρας, ανοίγοντας το δρόμο για το “σοσιαλισμό με κινέζικα χαρακτηριστικά“. Η σταδιακή κατάργηση της κολεκτιβοποίησης, η αναγνώριση της ΛΔ Κίνας από τις ΗΠΑ την Πρωτοχρονιά του 1979 και το άνοιγμα του πρώτου εργοστασίου της Κόκα-Κόλα στη Σανγκάη στα τέλη του 1978, ήταν συμβολικοί σταθμοί της κινέζικης “στροφής” που οδήγησε τη χώρα, τα αμέσως επόμενα χρόνια, σε θεαματική οικονομική ανάπτυξη, αλλά και παράλληλη τεράστια όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων.
Ο Ντενγκ συνέχισε την αντισοβιετική πολιτική και την προσέγγιση της Δύσης, που είχε εγκαινιάσει ο προκάτοχός του, ενώ ήταν άτεγκτος στη διασφάλισης της πολιτικής ηγεμονίας του ΚΚΚ, συντασσόμενος με την κομματική απόφαση της καταστολής των διαδηλώσεων στην πλατεία Τιεν Αν Μεν το 1989. Παραιτήθηκε από το τελευταίο του αξίωμα στην Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή το 1992, συνεχίζοντας ωστόσο να είναι ο ουσιαστικός ηγέτης της χώρας ως το θάνατό του, στις 19 Φλεβάρη 1997, από πνευμονία και Πάρκινσον. Η κηδεία του ήταν η μεγαλύτερη μετά από εκείνη του Μάο, ενώ σειρά δυτικών ηγετών εξέφρασαν τη λύπη τους για την απώλεια ενός “μεγάλου μεταρρυθμιστή”.
