Από τους άστεγους της Νέας Υόρκης του Μπρεχτ, στο κλεινόν άστυ

Αν περπατήσεις στους δρόμους της Αθήνας, εκεί που πραγματικά μαθαίνει κανείς τι σημαίνει η λέξη άνθρωπος, η φτώχεια, η ανέχεια, η συνεχής πάλη για επιβίωση, εκεί που η ελπίδα και το όνειρο για μια ζωή με αξιοπρέπεια φαντάζει όνειρο απατηλό, εκεί που οι περισσότεροι βλέπουν γύρω τους μόνο σκοτάδι και όχι φως, θα δεις κατάματα την κοινωνία που ζεις και αλληλεπιδράς, θα βγεις για μια στιγμή από το μικρόκοσμό σου και θα καταλάβεις τι σημαίνει να είναι κάποιος τόσο «ευάλωτος» ώστε το χέρι που του απλώνεις για βοήθεια να φαντάζει πελώριο. Σωκράτους, Βάθης, Σατωβριάνδου, Αχαρνών, Καποδιστρίου, Ζήνωνος και Σουρμερλή. Άνθρωποι ζωντανοί-νεκροί με συννοσηρότητα ψυχικών και σωµατικών διαταραχών που, αντιμετωπίζοντας τη συνθήκη της αστεγίας, της χρόνιας ουσιοεξάρτησης, της εξαθλίωσης και της κοινωνικής απόσυρσης, αναζητούν το δικό τους «καταφύγιο για τη νύχτα»…

Υπάρχει;! Θα με ρωτήσει εύλογα κάποιος. Υπάρχει, θα σου απαντούσα. Το ζήτημα όμως είναι να εστιάσει κάποιος στη μικρή εικόνα, να κάνει ένα επόμενο βήμα και να δει αν τελικά είναι ασφαλές, αν πληρούνται οι προϋποθέσεις, και αν τελικά επαρκεί για την κάλυψη όλων των αναγκών-αιτημάτων που καταγράφονται διαχρονικά. Μέσα στο διαδίκτυο, μπορεί να δει κανείς διθυραμβικά σχόλια για το διαμάντι της Αθήνας όπως το αποκαλούσαν από την αρχή της λειτουργίας του, το Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων του Δήμου Αθηναίων. Ψάχνοντας, θα μάθει κανείς και για το μοναδικό Ξενώνα Μεταβατικής Φιλοξενίας στην Αθήνα με τη σύμπραξη ΟΚΑΝΑ-ΚΕΘΕΑ-ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ, ο οποίος υποδέχεται άστεγους χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών.

Ναι, καλά διαβάζεις. Ένας και μοναδικός Ξενώνας για άστεγους χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών που καλείται να καλύψει βασικές ανάγκες των ληπτών υπηρεσιών υγείας όπως ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, κοινωνικοπρονοιακά ζητήματα, εργασιακή συμβουλευτική και προετοιμασία για εύρεση σταθερής στέγης και κοινωνικής επανένταξης καθώς ο Ξενώνας αφορά σε βραχεία διαμονή. Τις ίδιες ανάγκες βέβαια καλούνται να καλύψουν τόσο το Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων του Δήμου Αθηναίων όσο και Υπνωτήρια που υπάγονται σε αυτόν. Ποια είναι όμως η πραγματικότητα;! Συμβαίνει αυτό στη πράξη;!

Η πιο πρόσφατη έρευνα για συγκεκριμένους δήμους-μεταξύ αυτών και της Αθήνας διεξήχθη τον Μάιο του 2018 από το υπουργείο Εργασίας σύμφωνα με την οποία είχαν καταγραφεί 793 άστεγοι εντός των ορίων του Δήμου Αθηναίων, 380 στο Δήμο Θεσσαλονίκης και 265 στον Δήμο Πειραιά. Εντυπωσιακό (δεν) είναι πως ενώ η αστεγία αποτελεί τεράστιο πρόβλημα για όλη την Ευρώπη με περισσότερα από 700.000 άτομα να αντιμετωπίζουν την έλλειψη στέγης, πρόσφατη Πανελλαδική καταγραφή για τον αριθμό των αστέγων που βρίσκονται στους ελληνικούς δρόμους δεν υπάρχει. Το μόνο που θα βρει κάποιος είναι μια μελέτη από το όχι και τόσο μακρινό 2015 από το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ που μόνο στην Αττική καταγράφονταν 17.720 άστεγοι στον δρόμο αλλά και άτομα στερούμενα κατοικίας, τα οποία διέμεναν σε καταλύματα για άστεγους.

Αντιλαμβάνεται κανείς, ότι αν υπήρχε πιο πρόσφατη έρευνα, ο αριθμός των αστέγων θα ήταν δραματικά αυξητικά προς τα πάνω. Επίσης, αντιλαμβάνεται κανείς, ότι δεν μπορούμε να θεωρούμε καθεστώς στέγασης τη βραχεία φιλοξενία σ’ έναν ξενώνα που λειτουργεί ως κοινωφελές πρόγραμμα της ΔΥΠΑ και στηρίζεται στη λογική του κόστους-οφέλους και στη λογική «Φύγε εσύ-Έλα εσύ» με σκοπό την ανακύκλωση και τη συντήρηση μιας κατάστασης ή σε ένα υπνωτήριο που πρακτικά δεν παρέχει σε κάποιον λήπτη υπηρεσιών, δικό του προσωπικό χώρο αλλά μονάχα παραμονή σε κοινόχρηστους χώρους με ετερόκλητες πληθυσμιακές ομάδες και πρόσβαση μόνο κατά την διάρκεια της νύχτας ώστε να μπορέσει να περάσει εκεί το βράδυ και να έχει ένα κρεβάτι πρακτικά για να κοιμηθεί.

Αν μιλήσει κανείς με εργαζόμενους του Πολυδύναμου Κέντρου Αστέγων του Δήμου Αθηναίων θα διαπιστώσει ότι δεν είναι τελικά και τόσο ωραίο κόσμημα μέσα στο κέντρο της Αθήνας όπως αυτό προβάλλεται από όλα τα μέσα: Πολλαπλές ταχύτητες εργαζομένων με συμβάσεις μίσθωσης έργου, COVID και ΕΣΠΑ (ορισμένου χρόνου) καθώς και εργολαβικοί εργαζόμενοι για τη φύλαξη. Εργαζόμενοι δηλαδή με ημερομηνία λήξης σε μια συνθήκη διαρκούς επισφάλειας και ανασφάλειας και σε μια συνθήκη επιβλαβή για την υγεία τόσο των ίδιων των εργαζομένων όσο και των ατόμων που διαβιούν εκεί, καθώς στον 21^ο αιώνα ένα κτίριο επτά ορόφων είναι γεμάτο κοριούς χωρίς να προτείνεται ρεαλιστική και ουσιαστική λύση από την πλευρά της Διοίκησης. Πώς μπορεί στ’ αλήθεια οποιοσδήποτε εργαζόμενος να προασπιστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα όταν την ίδια στιγμή δεν έχει ο ίδιος κανένα δικαίωμα;!

Παράλληλα, πρέπει να αναρωτηθούμε αν θέλουμε να μιλάμε για «κοινωνική ενσωμάτωση» και «επανένταξη», γιατί όλοι οι Ξενώνες, τα υπνωτήρια και οι λοιπές δομές που εξυπηρετούν «ευάλωτες» πληθυσμιακές ομάδες έχουν εγκατασταθεί στις υποβαθμισμένες περιοχές του κέντρου με απόρροια να έχουν δημιουργήσει περιοχές γκέτο και «γκετοποιημένους πληθυσμούς». Μια βόλτα έξω από το Χώρο Εποπτευόμενης Χρήσης του ΟΚΑΝΑ και το Ανοιχτό Κέντρο Ημέρας Αστέγων- Υπνωτήριο επίσης του ΟΚΑΝΑ μπορεί να πείσει και τον πιο …δύσπιστο για αυτό που συμβαίνει.

Άλλο ένα μεγάλο ζήτημα, είναι η υποστελέχωση των δομών φιλοξενίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ σε πολλές από αυτές δεν υπάρχει Ψυχίατρος ή επαρκές νοσηλευτικό προσωπικό, διαβιούν ωστόσο άτομα με κάποια ψυχική νόσο. Αυτό συμβαίνει, καθώς προκειμένου να «εξαφανίσουμε» την συνθήκη της αστεγίας, τι κάνουμε στη πράξη;! Κρύβουμε και τσουβαλιάζουμε όλον αυτόν τον ετερόκλητο πληθυσμό μέσα σε Υπνωτήρια και Ξενώνες που δεν έχουν τις σωστές προϋποθέσεις και προδιαγραφές. Δηλαδή, ένας άστεγος με διπλή διάγνωση χρήζει της ίδιας φροντίδας με έναν άνθρωπο που δεν αντιμετωπίζει κάποιο σύνοδο πρόβλημα υγείας και ταυτόχρονα και οι δυο μπορούν να διαβιούν στην ίδια δομή ανεξαρτήτως αν ο ένας επιβάλλεται να παραπεμφθεί σε αντίστοιχη δομή πλήρως στελεχωμένη(το οποίο στην πράξη δεν συμβαίνει). Αυτό βέβαια γίνεται καθώς και εδώ, δυστυχώς παρατηρείται η κυρίαρχη αντίληψη του «το μη χείρον βέλτιστων», και του «ανάμεσα στους τυφλούς επικρατεί ο μονόφθαλμος».

Στο δια ταύτα, και στο τι πρέπει να γίνει;! Αποκλειστικά κρατικό και δωρεάν, σύγχρονο και καθολικό σύστημα Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικής Πολιτικής, έγκαιρη παρέμβαση εστιασμένη στις πραγματικές αιτίες που «γεννούν» ανθρώπους στον δρόμο και πρόληψη της συνθήκης της αστεγίας καθώς η βαθιά οικονομική κρίση, η ανεργία, οι πλειστηριασμοί, η συνθήκη του COVID-19 οδήγησαν διαχρονικά ανθρώπους στο δρόμο, χωρίς εισόδημα, χωρίς δικαιώματα και χωρίς ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ενίσχυση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, με Κέντρα Υγείας επαρκώς εξοπλισμένα και στελεχωμένα, με μαζικές προσλήψεις προσωπικού όλων των ειδικοτήτων, μόνιμης, πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης, με πλήρη εργασιακά, ασφαλιστικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Είναι σημαντικό άλλωστε να αντιληφθεί κανείς ότι μέσα από ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούν να παρέχονται σε όλους ανεξαιρέτως, χωρίς όρους και προϋποθέσεις, είτε ασφαλισμένους είτε ανασφάλιστους πολίτες πλήρεις, ποιοτικές και απολύτως δωρεάν υπηρεσίες Υγείας, στελέχωση των κοινωνικών (και όχι) μόνο υπηρεσιών, αξιοπρεπείς και ασφαλείς εργασιακές συνθήκες και ασφαλείς συνθήκες διαβίωσης για τα άτομα που διαβιούν σε αυτές τις δομές, μονιμοποίηση όλων των συμβασιούχων, μαζικές προσλήψεις με πλήρη εργασιακά δικαιώματα, χορήγηση επιδόματος επικίνδυνης και ανθυγιεινής εργασίας, πρόβλεψη για εξατομικευμένη κάλυψη όλων των αναγκών και κατηγοριών των ετερόκλητων πληθυσμιακών ομάδων, παροχή μέσων προστασίας και λήψη ουσιαστικών μέτρων για την πρόληψη του φαινομένου της αστεγίας και όχι ανακύκλωση της υπάρχουσας συνθήκης που θέλει τον άνθρωπο αόρατο.

Διεκδικούμε μαζί με τους ανθρώπους αυτής της πόλης, για τους ανθρώπους αυτής της πόλης και ίσως έτσι αρχίσουμε να τους αφουγκραζόμαστε και να καταλάβουμε λίγο καλύτερα και εκείνα τα «Καταφύγια για τη νύχτα» του Μπέρτολτ Μπρεχτ:

«Ακούω πως στη Νέα Υόρκη

Στη γωνιά της 26ης Οδού και του Μπρόντγουαίη

Στέκει ένας άντρας κάθε βράδυ τους μήνες του χειμώνα

Και στους άστεγους που μαζεύονται βρίσκει ένα καταφύγιο για τη νύχτα

Κάνοντας εκκλήσεις στους διαβάτες.

Ο κόσμος έτσι δε θ’αλλάξει.

Δε θα καλυτερέψουνε ανάμεσα στους ανθρώπους οι σχέσεις

Δε συντομεύει έτσι η εποχή της εκμετάλλευσης

Μα ωστόσο λίγοι άνθρωποι βρίσκουνε καταφύγιο για τη νύχτα

Για μια νύχτα τους φυλάγεις απ’ τον άνεμο

Το χιόνι που προορίζονταν γι’αυτούς πέφτει στο δρόμο.

Σαν διαβάσεις τούτο ‘δω, μην κλείσεις το βιβλίο, άνθρωπε.

Λίγοι άνθρωποι βρίσκουνε καταφύγιο για τη νύχτα

Για μια νύχτα τους φυλάγεις απ’ τον άνεμο

Το χιόνι που προορίζονταν γι αυτούς πέφτει στο δρόμο

Μα ο κόσμος έτσι δε θ’ αλλάξει

Δε θα καλυτερέψουνε ανάμεσα στους ανθρώπους οι σχέσεις

Δε συντομεύει έτσι η εποχή της εκμετάλλευσης». 

 

Έφη Θάνου, Κοινωνική Λειτουργός, μέλος του ΔΣ του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδας
Το άρθρο αναδημοσιεύεται από το πόρταλ 902.gr