Χανς Μέγιερ – Ο μαρξιστής αρχιτέκτονας κι η υλιστική διάσταση του Bauhaus

Το 1927 καλείται ο Hannes Meyer (που γεννήθηκε σαν χτες το 1889 στη Βασιλεία και πέθανε το 1954 στο Κροτσιφίσο ντι Σαβόζα, Ελβετία) να διδάξει στη σχολή Bauhaus στο Ντεσάου της Γερμανίας. Στις αρχές Φεβρουαρίου του 1928 ο Walter Gropius παραιτείται και προτείνει τον Meyer σαν διάδοχό του στη διεύθυνση της σχολής του Μπαουχάους. Τον Φεβρουάριο κιόλας ο Meyer αναπτύσσει σε εκπροσώπους των σπουδαστών το διδακτικό του πρόγραμμα, που αποσκοπεί σε μια στενότερη σχέση της διδασκαλίας και της εργασίας στο Μπαουχάους με τη ζωή: «Θέλουμε να ασχοληθούμε με τα προβλήματα του έξω κόσμου… ή θέλουμε να είμαστε μια νησίδα, που προάγει βέβαια τις αξίες της προσωπικότητας, αλλά αμφισβητείται η θετική της παραγωγικότητα;»

Τις θέσεις του για την «Αρχιτεκτονική» τις δημοσιεύει ο Meyer στο περιοδικό «Bauhaus» όπου χαρακτηριστικά λέει μεταξύ άλλων:

Όλα τα πράγματα αυτού του κόσμου είναι προϊόν του τύπου: λειτουργία επί οικονομία
Γι’ αυτό όλα τα πράγματα δεν είναι έργα τέχνης:
Όλη η τέχνη είναι σύνθεση και γι’ αυτό ενάντια στη σκοπιμότητα.
Όλη η ζωή είναι λειτουργία και γι’ αυτό μη καλλιτεχνική.
Η ιδέα της «σύνθεσης ενός λιμανιού» σε κάνει να ξεκαρδίζεσαι στα γέλια!
Πώς γίνεται όμως ένα σχέδιο πόλεως; Ή το σχέδιο μιας κατοικίας; Σύνθεση ή λειτουργία; Τέχνη ή ζωή;;;
Η αρχιτεκτονική είναι μια βιολογική λειτουργία. Η αρχιτεκτονική δεν είναι αισθητική διαδικασία. Στοιχειωδώς διαμορφωμένο το νέο σπίτι δε γίνεται μόνο ένας οικιστικός μηχανισμός αλλά ένα βιολογικό όργανο για να καλύπτει ψυχικές και σωματικές ανάγκες.

Η άνεση και η επίδειξη δεν είναι κατευθυντήριες γραμμές για το κτίσιμο του σπιτιού. Η πρώτη βρίσκεται στην καρδιά του ανθρώπου και δεν κρέμεται στον τοίχο του δωματίου του… Η δεύτερη βγαίνει από τη στάση του οικοδεσπότη κι όχι από το περσικό χαλί!

Η αρχιτεκτονική σαν «συναισθηματική έκφραση του καλλιτέχνη» δεν έχει δικαίωμα ύπαρξης.
Η αρχιτεκτονική σαν «συνέχιση της παράδοσης» είναι ιστορία της αρχιτεκτονικής.

Αυτή η λειτουργική – βιολογική άποψη της αρχιτεκτονικής σαν διαμόρφωση της διαδικασίας της ζωής οδηγεί με συνέπεια σε καθαρή κατασκευή: ο κατασκευαστικός κόσμος των μορφών δεν γνωρίζει πατρίδα. Είναι έκφραση διεθνούς αρχιτεκτονικού φρονήματος. Ο διεθνισμός είναι προτέρημα της εποχής. Η καθαρή κατασκευή είναι βάση και γνώρισμα του νέου κόσμου των μορφών.

Το νέο σπίτι είναι κοινωνικό έργο. Λυτρώνει το οικοδομικό επάγγελμα από την ανεργία της εποχιακής εξάρτησης και το απαλλάσσει από το κακό της καταναγκαστικής εργασίας. Με την ορθολογική οργάνωση της οικιακής εργασίας προστατεύει τη γυναίκα από τη σκλαβιά του νοικοκυριού και με την ορθολογική οργάνωση της κηπουρικής προστατεύει τον άντρα από τον ερασιτεχνισμό του μικροκηπουρού. Είναι βασικά ένα κοινωνικό έργο, γιατί είναι τυποποιημένο βιομηχανικό προϊόν μιας ανώνυμης κοινότητας εφευρετών.

Ο νέος οικισμός σαν τελικός σκοπός της λαϊκής πρόνοιας είναι πέρα για πέρα ένα συνειδητά οργανωμένο κοινωνικό έργο όπου σε συνεταιριστική βάση εξισορροπούνται απόλυτα οι συνεργατικές και ατομικές δυνάμεις. Ο μοντερνισμός αυτού του οικισμού δε συνίσταται στην επίπεδη σκεπή και στην κάθετη –οριζόντια πρόσοψη- αλλά στην άμεση σχέση με την ανθρώπινη ύπαρξη. Οι εντάσεις του ατόμου, των φύλων, της γειτονιάς και της κοινότητας και οι γεωφυσικές σχέσεις έχουν βρει μια νεώτερη διαμόρφωση.

Αρχιτεκτονική σημαίνει ανώτερη οργάνωση των διαδικασιών της ζωής.
Αρχιτεκτονική σαν τεχνική διαδικασία είναι μόνο μερική διαδικασία. Το λειτουργικό διάγραμμα και το οικονομικό πρόγραμμα είναι οι αποφασιστικές κατευθυντήριες γραμμές του δομικού έργου.
Αρχιτεκτονική δεν είναι πια ξεχωριστό καθήκον της φιλοδοξίας του αρχιτέκτονα.
Αρχιτεκτονική είναι συλλογική εργασία εργαζομένων και εφευρετών. Μόνο όποιος σαν αρχιμάστορας στην ομάδα εργασίας άλλων διευθύνει μόνος του τη διαδικασία της ζωής… είναι αρχιτέκτονας.
Αρχιτεκτονική είναι η προσωπική υπόθεση ξεχωριστών ανθρώπων που γίνεται (προαγόμενη από την ανεργία και την έλλειψη στέγης) συλλογική υπόθεση των λαϊκών συντρόφων.

Η αρχιτεκτονική είναι μόνο οργάνωση: κοινωνική, τεχνική, οικονομική, ψυχική οργάνωση.

Επιμέλεια: Χριστίνα Κλωνιζάκη