Χειμώνας και φυσική: Τα νέα του Δεκεμβρίου

Στην Ιταλία, στα έγκατα του Γκραν Σάσο, παραμονεύει το XENON1T, ο δολοφόνος των ελπίδων για σκοτεινή ύλη. Η ψυχρή καρδιά αυτού του πειράματος κρύβει δύο τόνους ξένου, συνήθως γνωστό σαν ευγενές αέριο μόνο που εδώ είναι σε υγρή μορφή. Και τα σωματίδια σκοτεινής ύλης που το διασχίζουν μπορούν να κλωτσούν εκτός θέσης τα άτομα ξένου που καταλήγουν να δίνουν αυτό που μας ενδιαφέρει, δηλαδή μικρές λάμψεις. Ή τουλάχιστον αυτό θα εύχονταν οι άνθρωποι του πειράματος· στην πραγματικότητα το μόνο πράγμα που έχει κλωτσήσει άτομα ξένου μέχρι τώρα ήταν κάποια βαρετά σωματίδια, όπως νετρίνα που έρχονται από τον ήλιο.

Παρόλ’ αυτά το XENON1T βρίσκεται σε εκπληκτική φόρμα. Αναβαθμίσεις του υλικού του και βελτιώσεις στην ανάλυσή του το έχουν φέρει στην κορυφή των παρόμοιων πειραμάτων. Έτσι η πρόσφατη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του από τις παρατηρήσεις των τελευταίων χρόνων κατακρεούργησε μια μεγάλη γκάμα “υποψήφιων” – υποτιθέμενων σωματίδιων που θα μπορούσαν να αποτελούν τη σκοτεινή ύλη – χωρίς κανένα σημάδι καινούργιας ανακάλυψης στα άσπλαχνα βάθη του. (Φυσικά η αναζήτηση δεν τελειώνει και φυσικά οι αισιόδοξοι προτιμούν να σκέφτονται ότι όσο περισσότεροι υποψήφιοι εξοντώνονται τόσο πιο κοντά ερχόμαστε στον Εκλεκτό του υποατομικού κόσμου.)

.

Μπορεί ο Ιανουάριος να έχει χαρακτηριστικά καθαρό ουρανό και να είναι ιδανικός για να θαυμάζει κανείς το λαμπύρισμα των άστρων (αν βρει πώς να ξεφύγει από τη φωτορύπανση), αλλά αυτή τη φορά ήταν ο Δεκέμβρης που έφερε δυο σοβαρές περιπτώσεις λαμπυρίσματος. Η μία αφορά τις προηγούμενες δεκαετίες, η άλλη συμβαίνει αυτή τη στιγμή μπροστά στα μάτια μας, και οι δυο τους είναι απρόσμενες.

Συγκρίνοντας δεδομένα των τελευταίων εφτά δεκαετιών, το ερευνητικό πρόγραμμα VASCO βρήκε μια εκατοστή αστέρια του γαλαξία μας που αλλάζουν φωτεινότητα σε αξιοσημείωτο βαθμό. Μπορεί το φως τους να φουντώνει, να λιγοστεύει, να παίζει ή ακόμα και να χάνεται. Πάντως δεν πρόκειται για πέρασμα σε διαφορετικές φάσεις της ζωής τους (θα ήταν πιο αργό), ή για δημιουργία σουπερνόβα (θα ήταν πιο γρήγορη) και για την ακρίβεια η κατάσταση δεν ταιριάζει με κανένα από τα ήδη γνωστά φαινόμενα.

Ταυτόχρονα έχουμε τον Μπέτελγκεζ, τον αριστερό “ώμο” του Ωρίωνα και ένα από τα φωτεινότερα αστέρια στον ουρανό. Ο Μπέτελγκεζ είναι ένας ερυθρός γίγαντας που χάνει συνεχώς μάζα, με αποτέλεσμα το φως του να αλλάζει συχνά σε μικρό βαθμό – τις τελευταίες βδομάδες όμως έπεσε τόσο εντυπωσιακά ώστε η αλλαγή φαίνεται ακόμα και με γυμνό μάτι.

Παρόμοιες αλλαγές έχουν ξανασυμβεί, αλλά δεν υπήρξαν τόσο απότομες εδώ και πάνω από έναν αιώνα, και ο κύριος λόγος που η τωρινή έχει τραβήξει την προσοχή είναι ότι θα μπορούσε να σημαίνει πως ο Μπέτελγκεζ ετοιμάζεται να γίνει σουπερνόβα. Πάντως για να πούμε την αλήθεια, η πιθανότητα για κάτι τέτοιο είναι απογοητευτικά μικρή (αν όμως συμβεί τότε δε χρειάζεται διαφήμιση εκ των προτέρων: θα είναι το φωτεινότερο αντικείμενο στο νυχτερινό ουρανό επί μήνες).

.

Τέλος, πριν ένα χρόνο το διαστημόπλοιο Parker Solar Probe, που έφυγε πριν δύο καλοκαίρια για να συναντήσει τον ήλιο από κοντά, έφτασε στις άκρες του στέμματος και το τι είδε άρχισε τώρα να παρουσιάζεται στο κοινό. (Το στέμμα, αν και είναι το εξωτερικό στρώμα της ατμόσφαιρας του ήλιου, είναι ανεξήγητα θερμότερο από την επιφάνειά του κι όταν λέμε “θερμότερο” εννοούμε κατά ένα εκατομμύριο βαθμούς. Γι’αυτό είναι και το μάλλον πιο μυστηριώδες τμήμα του ήλιου.) Στα αποτελέσματα κάνουν ήδη την εμφάνισή τους ενδιαφέροντα πράγματα – όπως π.χ. κύματα μέσα στον ηλιακό άνεμο που μπορούν να αγγίξουν τα 500 χιλιάδες χιλιόμετρα την ώρα – και γενικά υπάρχει η αίσθηση ότι η ιστορία με το Parker μόλις άρχισε._