«Ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα…»

Για όσους έζησαν εκείνες τις στιγμές μέσα από τις μεταδόσεις της τηλεόρασης – που υπήρχε ακόμη τότε σε λίγα ελληνικά σπίτια – ήταν μια αξέχαστη εμπειρία, έστω κι αν ήταν πεντάχρονα παιδιά. Σαν σήμερα 21 Ιουλίου πριν από 50 χρόνια, ο άνθρωπος πατούσε για πρώτη φορά το πόδι του στη Σελήνη, σε ένα άλλο ουράνιο σώμα από το λίκνο του είδους μας, τη Γη. Ο πρώτος ήταν ο Αμερικανός αστροναύτης Νιλ Αρμστρονγκ, διοικητής της αποστολής «Απόλλων-11». Τον ακολούθησε ο πιλότος της σεληνακάτου Εντουιν Ολντριν, ενώ ο «άτυχος» της αποστολής, ο πιλότος του μητρικού σκάφους, Μάικλ Κόλινς παρέμεινε σε τροχιά. Κάτι που την εποχή του μυθιστορήματος «Από τη Γη στη Σελήνη» του Ιουλίου Βερν φαινόταν απίθανο και προωθημένη επιστημονική φαντασία είχε γίνει σαφώς πιο εφικτός στόχος ύστερα από την πτήση του Γιούρι Γκαγκάριν και τώρα γινόταν πραγματικότητα.

Ταξίδι

Η αποστολή «Απόλλων-11» ξεκίνησε στις 16 Ιούλη του 1969 από το Διαστημικό Κέντρο «Κένεντι» και αποτελεί την κορυφαία στιγμή του προγράμματος «Απόλλων», που εξήγγειλε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Κένεντι, μετά την πτήση Γκαγκάριν. Το σκάφος αποτελούνταν από δύο ξεχωριστά τμήματα, το Τμήμα Διοίκησης και Εξυπηρέτησης με την ονομασία «Κολούμπια», δηλαδή το βασικό σκάφος που μετέφερε το πλήρωμα στη Σελήνη και πάλι πίσω στη Γη και τη σεληνάκατο «Αετός», για την προσεδάφιση στη Σελήνη. Ο πύραυλος τριών σταδίων «Κρόνος-5» («Saturn V»), με τον οποίο έγινε η εκτόξευση, είχε ύψος 111 μέτρων και προωθητική δύναμη 3.400 τόνων. Οι προσαρμογές της τροχιάς του σκάφους γίνονταν κυρίως με βάση τις οδηγίες από το κέντρο ελέγχου στη Γη, αλλά και με χαρτί και μολύβι από τους αστροναύτες. Ο υπολογιστής που διέθετε το σκάφος είχε ισχύ μικρότερη από μιας σημερινής αριθμομηχανής, ενώ και το απλούστερο σημερινό έξυπνο τηλέφωνο μοιάζει με υπερυπολογιστή μπροστά του.

Η στιγμή της εκτόξευσης της αποστολής «Απόλλων-11» με έναν πύραυλο «Κρόνος-5» από το Διαστημικό Κέντρο «Κένεντι», στο ακρωτήριο Κανάβεραλ της Φλόριντα

Σε απόσταση περίπου 5.000 χιλιομέτρων από τη Γη, το «Κολούμπια» αποχωρίστηκε από το τρίτο στάδιο του πυραύλου, περιστράφηκε κατά 180 μοίρες και οδηγήθηκε από τον Κόλινς, ώστε να συνδεθεί με τον «Αετό», που παρέμενε προσκολλημένος στο τρίτο στάδιο. Στη συνέχεια, το σύμπλεγμα των δύο σκαφών αποχωρίστηκε και το τρίτο στάδιο του πυραύλου κατευθύνθηκε σε τροχιά γύρω από τον Ηλιο. Με την ταχύτητα που μπορούν να αναπτύξουν τα διαστημόπλοια με χημικά καύσιμα, το «Απόλλων-11» διήνυσε τα 384.000 χιλιόμετρα της απόστασης Γης – Σελήνης σε τρεις μέρες. Μπήκε σε τροχιά και έκανε μερικές περιφορές μέχρι που την τέταρτη μέρα πυροδότησε τον κινητήρα του, ώστε να μπει σε κυκλική τροχιά. Στις 20 Ιούλη, ο Αρμστρονγκ και ο Ολντριν μπήκαν στη σεληνάκατο, αποσπάστηκαν από το «Κολούμπια» και ο Ολντριν οδήγησε τον «Αετό» στο προβλεπόμενο σημείο προσεδάφισης.

Ο Ε. Ολντριν ετοιμάζεται να πατήσει για πρώτη φορά το έδαφος της Σελήνης, μετά τον συνάδελφό του Ν. Αρμστρονγκ

Άλμα

Ο Ν. Αρμστρονγκ πατώντας το πόδι του στη Σελήνη είπε τη φράση: «Αυτό είναι ένα μικρό βήμα για έναν άνθρωπο, ένα μεγάλο άλμα για την ανθρωπότητα». Οι δύο αστροναύτες, χοροπηδώντας με μεγάλα άλματα λόγω της μικρής βαρύτητας (ένα έκτο της γήινης), εξερεύνησαν τη γύρω περιοχή επί δυόμισι ώρες, μάζεψαν δείγματα εδάφους, φωτογράφισαν την περιοχή και άφησαν πίσω μια αμερικανική σημαία και μια πλάκα που έγραφε: «Εδώ άνθρωποι από τον πλανήτη Γη πάτησαν για πρώτη φορά στο φεγγάρι. Ιούλιος 1969 μ.Χ. Ηρθαμε εν ειρήνη εκ μέρους ολόκληρης της ανθρωπότητας». Στη συνέχεια, ξαναμπήκαν στον «Αετό» και η σεληνάκατος αποσεληνώθηκε, για να συναντήσει το «Κολούμπια» σε τροχιά, με το οποίο επανασυνδέθηκε για να αρχίσει το ταξίδι της επιστροφής. Το «Απόλλων-11» προσθαλασσώθηκε στα ανοιχτά της Χαβάης στις 24 Ιούλη 1969. Οι δηλώσεις για ειρηνική και προς όφελος όλων εξερεύνηση της Σελήνης ήταν σε συμφωνία και στο πνεύμα της Συνθήκης για την εξερεύνηση του Διαστήματος, που είχε υπογραφεί το 1967 από τη Σοβιετική Ενωση, τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, ενώ στην πορεία συνυπογράφηκε από 109 χώρες συνολικά. Τώρα που οι ΗΠΑ έχουν βάλει τον ιδιωτικό τομέα σε πρώτο πλάνο στην εξερεύνηση και αξιοποίηση του Διαστήματος (με προοπτική και εξορύξεων), ακούγονται όλο και πιο έντονα φωνές για απόσυρση των ΗΠΑ από τη Συνθήκη, ότι αυτή δεν έχει εφαρμογή σε άλλα ουράνια σώματα κ.τ.λ.

Ο ναζί επιστήμονας Βέρνερ Φον Μπράουν, διευθυντής του Κέντρου Διαστημικών Πτήσεων Μάρσαλ, ο άνθρωπος που οικοδόμησε το αμερικανικό διαστημικό πρόγραμμα, παρακολουθεί την εξέλιξη της αποστολής του «Απόλλων-11» από το Κέντρο Ελέγχου Εκτοξεύσεων του Διαστημικού Κέντρου «Κένεντι»

Η αποστολή «Απόλλων-11» ήταν η μεγαλύτερη πρωτιά που είχαν σημειώσει έως εκείνη τη στιγμή οι ΗΠΑ στην αδήλωτη, αλλά ολοφάνερη κούρσα τους να προφτάσουν την ΕΣΣΔ στο Διάστημα. Πέρα από ζήτημα γοήτρου ήταν και θέμα επίδειξης δύναμης και ικανότητας της κορυφαίας καπιταλιστικής χώρας απέναντι σε αντιπάλους και συμμάχους. Γι’ αυτό κατηύθυνε τεράστιους υλικούς πόρους που της εξασφάλιζε η θέση της στην κορυφή της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας, τους έβαλε υπό τον έλεγχο και την καθοδήγηση των ναζί επιστημόνων, με επικεφαλής τον Βέρνερ φον Μπράουν, στους οποίους έδωσε αμνηστία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και αξιοποίησε τους πυραύλους V-2 και τα σχέδια που βρήκε άθικτα στη βάση των ναζί στο Πεενεμούντε της Νορβηγίας. Την ίδια ώρα, το σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα είχε αρχίσει να χάνει την ορμή του, ως παρενέργεια των λαθεμένων από την σκοπιά της σοσιαλιστικής οικοδόμησης επιλογών, τόσο στο επίπεδο οργάνωσης της παραγωγής, της οικονομίας γενικά, όσο και στο εποικοδόμημα.

Μετά την ολοκλήρωση της αποστολής πάνω στη Σελήνη, η σεληνάκατος Αετός επιστρέφει για να επανασυνδεθεί με το μητρικό σκάφος του «Απόλλων-11», που παρέμεινε σε τροχιά. Στο βάθος, η Γη ανατέλλει στο σεληνιακό ορίζοντα, με φόντο το μαύρο της διαστημικής αβύσσου.

Εξερεύνηση

Είχαν προηγηθεί πολλές πρωτιές της Σοβιετικής Ενωσης στην εξερεύνηση του Διαστήματος: Πρώτος τεχνητός δορυφόρος της Γης («Σπούτνικ-1» το 1957), πρώτος ζωντανός οργανισμός σε τροχιά (η σκυλίτσα Λάικα το 1957), πρώτοι ζωντανοί οργανισμοί που επιστρέφουν στη Γη (τα σκυλάκια Μπέλκα και Στρέλκα 1960), πρώτος άνθρωπος στο Διάστημα (Γιούρι Γκαγκάριν το 1961), πρώτη αποστολή στην Αφροδίτη («Βενέρα-1» το 1961), πρώτη γυναίκα στο Διάστημα (Βαλεντίνα Τερέσκοβα το 1963), πρώτος περίπατος στο Διάστημα (Αλεξέι Λεόνοφ το 1965). Ειδικότερα, είχαν προηγηθεί και αρκετές σοβιετικές πρωτιές στην εξερεύνηση της Σελήνης: Πρώτο σκάφος στη Σελήνη («Λούνα-2» το 1959), πρώτες φωτογραφίες της αθέατης από τη Γη πλευράς της Σελήνης («Λούνα-3» το 1959), πρώτη ομαλή προσελήνωση και αποστολή λεπτομερών φωτογραφιών του εδάφους της («Λούνα-9» το 1966). Μετά το πρόγραμμα «Απόλλων», οι ΗΠΑ ξανάχασαν για ένα διάστημα τις πρωτιές και τα ρεκόρ από τους Σοβιετικούς (πρώτος τροχιακός διαστημικός σταθμός, μεγαλύτερης διάρκειας παραμονής στο Διάστημα, μεγαλύτερος χρόνος διαστημικού περιπάτου κ.τ.λ.).

Το πλήρωμα της αποστολής «Απόλλων-11». Από αριστερά προς τα δεξιά: Νιλ Αρμστρονγκ, Εντουιν Ολντριν και Μάικλ Κόλινς

Η πρώτη επανδρωμένη αποστολή στο έδαφος ενός άλλου ουράνιου σώματος και η επιστροφή στη Γη δειγμάτων εδάφους απ’ αυτό είναι μια από τις μεγάλες ιστορικές στιγμές του ανοίγματος του ανθρώπου στο Διάστημα, που ξεκίνησε το 1957 και το 1961. Εδειξε ότι ο άνθρωπος μπορεί να δράσει αποτελεσματικά και πάνω σε τέτοιο αφιλόξενο έδαφος και περιβάλλον. Οι αστροναύτες που συμμετείχαν στην αποστολή «Απόλλων-11» δικαίως τιμήθηκαν, αν και δεν άξιζαν λιγότερη τιμή εκείνοι που προηγήθηκαν στις αποστολές «Απόλλων» σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη και εκείνοι που ακολούθησαν έως την αποστολή «Απόλλων-17», έστω κι αν αμφισβητείται η επιστημονική αξία αυτών των τελευταίων αποστολών σε σχέση με το κόστος τους. Τώρα οι ΗΠΑ (πρόγραμμα «Αρτεμις») και άλλες χώρες και ομάδες χωρών έχουν και πάλι το βλέμμα στραμμένο προς τη Σελήνη, για μια πιο μόνιμη παρουσία στον φυσικό δορυφόρο της Γης, αλλά και ως βάση για την πραγματοποίηση της πρώτης επανδρωμένης αποστολής στον πλανήτη Αρη.

Επιμέλεια: Σταύρος Ξενικουδάκης
Πηγή: www.nasa.gov
Ριζοσπάστης