Έρευνα για εξωγήινη ζωή- Διαμόρφωση νέων μηνυμάτων με στόχο την «πρώτη επαφή»

Κοντεύει να περάσει μισός αιώνας, από τότε που έγινε η πρώτη προσπάθεια επικοινωνίας με τυχόν εξωγήινους πολιτισμούς, στέλνοντας μηνύματα στο Διάστημα, μέσω του μεγάλου ραδιοτηλεσκοπίου «Αρεσίμπο», στο Πουέρτο Ρίκο. Στο μεταξύ, οι πρόοδοι στην αστρονομία και τις τεχνολογίες που χρησιμοποιεί, αποκάλυψαν ότι η πλειοψηφία των άστρων στον Γαλαξία μας διαθέτουν πλανήτες και αρκετοί απ’ αυτούς έχουν θερμοκρασία επιφάνειας, που επιτρέπει νερό σε υγρή μορφή, προϋπόθεση για εμφάνιση ζωής, όπως τη γνωρίζουμε στη Γη. Η πιθανότητα ένας από τα δισεκατομμύρια εξωπλανήτες να είναι τόπος όπου ανθεί σήμερα νοήμων ζωή, είναι αρκετά μεγάλη, ώστε οι επιστήμονες να επανεξετάσουν ποιος θα ήταν ο καταλληλότερος τρόπος επικοινωνίας με έναν τέτοιο πολιτισμό.

Το Σφαιρικό Ραδιοτηλεσκόπιο Διαμέτρου Πεντακοσίων Μέτρων (FAST) στην Κίνα, είναι ένα από τα δύο λειτουργικά ραδιοτηλεσκόπια που προκρίνονται για την εκπομπή των μηνυμάτων προς ενδεχόμενους εξωγήινους παραλήπτες

Μια ερευνητική ομάδα της NASA, σε μελέτη της με τίτλο «Φάρος στον Γαλαξία», προτείνει ένα σύνολο μηνυμάτων, έναν «οδηγό», που θα λειτουργήσει ως «στήλη της Ροζέτας», ώστε οι εξωγήινοι παραλήπτες να μπορέσουν να καταλάβουν το περιεχόμενο της επικοινωνίας. Και η νέα πρόταση, όπως και εκείνη που στάλθηκε από το «Αρεσίμπο», χρησιμοποιεί τις επιστήμες ως κοινή βάση για την κατανόηση των νοημάτων, κάνοντας στην ουσία κάτι σαν εισαγωγή στα μαθηματικά, τη χημεία, τη φυσική και τη βιολογία. Οι ερευνητές προτείνουν το μήνυμα να κατευθυνθεί προς έναν πυκνό δακτύλιο άστρων κοντά στο κέντρο του Γαλαξία, ώστε να είναι αυξημένες οι πιθανότητες να φτάσει σε κάποιον προηγμένο πολιτισμό, αλλά και την καλύτερη στιγμή μέσα στο έτος για την αποστολή του. Παράλληλα, διατυπώνουν έναν νέο τρόπο συμπερίληψης της διεύθυνσης αποστολέα, ώστε οι τυχόν παραλήπτες να μπορούν να εντοπίσουν τη θέση της Γης μέσα στον Γαλαξία, με την ελπίδα να ξεκινήσει μια – αργή έστω, λόγω της απόστασης – διαστρική επικοινωνία.

Παγκόσμια γλώσσα

Κάθε διαστρικό μήνυμα πρέπει να έχει σωστό περιεχόμενο, αλλά και τρόπο αποτύπωσης του περιεχομένου που να μπορεί να γίνει κατανοητός από την άλλη πλευρά. Γι΄ αυτό επιλέγεται να αρχίζει με ένα εισαγωγικό μάθημα φυσικής και μαθηματικών, δύο επιστήμες που λογικά πρέπει να έχει αναπτύξει κάθε ανεπτυγμένος εξωγήινος πολιτισμός. Αν μπορεί να κατασκευάσει ένα ραδιοτηλεσκόπιο για να λάβει το μήνυμα, τότε πρέπει κάτι να ξέρει από μαθηματικά και φυσική.

Μήνυμα με περιεχόμενο που προέρχεται από την «παγκόσμια γλώσσα», τα μαθηματικά, διατυπωμένο με τον νέο τρόπο απόδοσης

Όσον αφορά την αποτύπωση του περιεχομένου, οι ανθρώπινες γλώσσες, ακόμη και οι αριθμοί, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για προφανείς λόγους. Ωστόσο, η έννοια των αριθμών είναι παγκόσμια, έστω κι αν η μορφή που τους δίνουμε είναι διαφορετική (π.χ. αραβική αρίθμηση, ρωμαϊκή κ.ο.κ.). Γι΄ αυτό η πρόταση των ερευνητών προβλέπει την αναπαράσταση των αριθμών ως bitmap (ψηφιογραφικές εικόνες ή χάρτες δυαδικών ψηφίων), δηλαδή εικόνες που αποτελούνται από πολλές κουκκίδες ή εικονοστοιχεία (pixel). Θεωρείται εύλογο η μορφή ύπαρξης / μη ύπαρξης κουκκίδας να είναι αναγνωρίσιμη από κάθε νοήμον είδος. Αρκεί βέβαια οι εξωγήινοι να μπορούν να δουν τις εικόνες. Αλλά ακόμη κι αν διαθέτουν όραση, πράγμα πολύ πιθανό για να καταφέρουν να αναπτύξουν πολιτισμό, δεν είναι σίγουρο ότι θα μπορούν να τις ερμηνεύσουν όπως εμείς, ώστε να αποκομίσουν το ίδιο νόημα. Κανένας από τους νομπελίστες, στους οποίους ο Φρανκ Ντρέικ, του προγράμματος αναζήτησης εξωγήινης ζωής SETI, είχε στείλει δοκιμαστικά το δυαδικό μήνυμα του «Αρεσίμπο», δεν μπόρεσε να καταλάβει ότι επρόκειτο για bitmap. Θα μπορέσουν άραγε να το καταλάβουν εξωγήινοι;

Αλφάβητο

Το 2017 άλλοι επιστήμονες είχαν στείλει ένα διαστρικό μήνυμα προς κοντινό αστέρι, επίσης με δυαδικό κώδικα, όχι εικόνων, αλλά περιγραφής των εννοιών του χρόνου και των ραδιοκυμάτων, με αναφορά στο ίδιο το ραδιοκύμα φορέα του μηνύματος. Το μήνυμα αυτό περιείχε και ένα δυαδικό «αλφάβητο», ως βάση μιας στοιχειώδους επικοινωνίας μεταξύ εντελώς ξένων μεταξύ τους πολιτισμών. Η ομάδα της NASA ενσωμάτωσε και αυτήν τη μεθοδολογία. Μετά την αποστολή ενός πρώτου αριθμού (φυσικού αριθμού που διαιρείται ακριβώς μόνο με το 1 και τον εαυτό του), ώστε να γίνει σαφές ότι το μήνυμα είναι τεχνητής προέλευσης και δεν προέρχεται από κάποιο φυσικό φαινόμενο, προτείνει τη χρήση του ίδιου «εξωγήινου» αλφαβήτου, ώστε να εισάγει το δεκαδικό αριθμητικό σύστημα και βασικές έννοιες των μαθηματικών. Με αυτήν τη βάση, συνεχίζει παρουσιάζοντας την αλλαγή σπιν του ηλεκτρονίου του υδρογόνου, ώστε να εισάγει την έννοια του χρόνου και να σηματοδοτήσει πότε το μήνυμα στάλθηκε από τη Γη, να εισάγει τις έννοιες κοινών στο σύμπαν στοιχείων του περιοδικού πίνακα και να δείξει τη δομή και τη χημεία του DNA.

Μήνυμα με περιεχόμενο που προέρχεται από τη φυσική

Οι τελευταίες «σελίδες» του μηνύματος θα είναι μάλλον οι πιο δυσνόητες για τους εξωγήινους, καθώς δείχνουν τη φιγούρα ενός άντρα και μιας γυναίκας, έναν χάρτη της επιφάνειας της Γης, ένα διάγραμμα του ηλιακού συστήματος, τη ραδιοσυχνότητα που πρέπει να χρησιμοποιήσουν οι εξωγήινοι αν θέλουν να απαντήσουν και τις συντεταγμένες του ηλιακού συστήματος μέσα στον Γαλαξία, χρησιμοποιώντας ως σύστημα αναφοράς περισσότερα από 50 σφαιρωτά σμήνη (σφαιρικές ομάδες άστρων) του Γαλαξία, που κάθε πολιτισμός με γνώσεις αστρονομίας θα έχει εντοπίσει.

Σκοπιμότητα

Το ραδιοτηλεσκόπιο «Αρεσίμπο» δεν υπάρχει πια, καθώς κατέρρευσε εξαιτίας έλλειψης συντήρησης. Γι΄ αυτό οι επιστήμονες της NASA προτείνουν την αποστολή των μηνυμάτων είτε από τη Διάταξη Τηλεσκοπίων «Αλεν» στη βόρεια Καλιφόρνια, είτε από το Σφαιρικό Ραδιοτηλεσκόπιο Διαμέτρου Πεντακοσίων Μέτρων (FAST) στην Κίνα. Προς το παρόν και τα δύο αυτά μεγάλα ραδιοτηλεσκόπια μπορούν μόνο να λάβουν μηνύματα. Η μετατροπή τους, ώστε να μπορούν και να στείλουν μηνύματα δεν είναι εύκολη, αλλά δεν είναι και αδύνατη. Ήδη οι ερευνητές βρίσκονται σε συζήτηση με τους υπευθύνους του FAST, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες μετατροπές. Καλύτερες περιόδους για αποστολή του μηνύματος θεωρούν είτε τον Μάρτη, είτε τον Οκτώβρη, όταν η Γη, ο Ήλιος και ο στόχος στο κέντρο του Γαλαξία σχηματίζουν γωνία 90 μοιρών, ελαχιστοποιώντας την πιθανότητα το μήνυμα να «πνιγεί» μέσα στη ραδιοακτινοβολία του Ήλιου, όπως θα συνέβαινε αν τα τρία σημεία βρίσκονταν σε ευθεία.

Μήνυμα με περιεχόμενο που προέρχεται από τη βιολογία και τη χημεία

Σήμερα οι περισσότεροι ερευνητές του SETI ασχολούνται με την ακρόαση ενδεχόμενων εξωγήινων εκπομπών, παρά με την αποστολή γήινων μηνυμάτων προς τους εξωγήινους. Άλλοι το θεωρούν χάσιμο χρόνου και άλλοι επικίνδυνο τζογάρισμα. Δεν ξέρουμε ποια είναι τα άστρα, που έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να διαθέτουν πλανητικά συστήματα με ανεπτυγμένους πολιτισμούς, όταν φτάσει εκεί το μήνυμά μας, αλλά και δεν ξέρουμε ποιος μπορεί να ακούσει τα μηνύματα που τυχόν στείλουμε και τι διαθέσεις μπορεί να έχει.

Μήνυμα που δείχνει τη μορφή των δύο φύλων του ανθρώπου και της έλικας του DNA

Ο αντίλογος είναι ότι τα οφέλη υπερτερούν κατά πολύ των κινδύνων. Η πρώτη επαφή με ένα νοήμον εξωγήινο είδος θα ήταν μια από τις κορυφαίες στιγμές για το δικό μας είδος κι αν περιμένουμε να γίνει τυχαία, δεν θα συμβεί ποτέ. Αλλωστε, έχουμε προ πολλού αποκαλύψει την ύπαρξή μας από τις εκπομπές ραδιοφωνικών κυμάτων, τηλεοπτικών εκπομπών, ραντάρ κ.τ.λ. Κάθε εξωγήινος πολιτισμός ικανός να επισκεφθεί τη Γη, θα έχει ήδη εντοπίσει τις εκπομπές αυτές, που ταξιδεύουν στο Διάστημα εδώ και έναν αιώνα (εφόσον βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη των 100 ετών φωτός), αλλά και τη χαρακτηριστική χημική υπογραφή της ύπαρξης ζωής στην ατμόσφαιρα της Γης.

Eπιμέλεια: Σταύρος Ξενικουδάκης
Πηγή: «Scientific American»
Ριζοσπάστης