Ο Πύργος της Διεθνούς – Τάτλιν

«Στις πλατείες και τους δρόμους τοποθετούμε τη δουλειά μας, πεπεισμένοι ότι η τέχνη δεν πρέπει να παραμείνει ένα καταφύγιο για τους άεργους, μια παρηγοριά για τους κουρασμένους, ή μια δικαιολογία για τους οκνηρούς. Η τέχνη πρέπει να μας ακολουθά όπου η ζωή κυλά και διαδραματίζεται.»

Βλαντιμίρ Τάτλιν (1885 – 1953)

Βλαντιμίρ Τάτλιν (1885 – 1953)

Ο Βλαντιμίρ Τάτλιν, πατέρας του κονστρουκτιβισμού, γεννήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 1885 στη Μόσχα και μεγάλωσε στην Ουκρανία. Ο πατέρας του ήταν μηχανικός σιδηροδρόμων και η μητέρα του ποιήτρια. Σε νεαρή ηλικία, εργάστηκε ως ναυτικός, ταξιδεύοντας σε μέρη όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος, η Μικρά Ασία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Βουλγαρία. Τα ταξίδια του συνεχίζονται μέχρι το 1915 περίπου.

Άρχισε την καλλιτεχνική του εκπαίδευση ως εικονογράφος, παρακολουθώντας μαθήματα στη Σχολή Ζωγραφικής, Γλυπτικής και Αρχιτεκτονικής της Μόσχας από το 1902 έως το 1904 και στη συνέχεια, στη Σχολή Καλών Τεχνών της Πένζας από το 1904 έως το 1909.

Πολλές από τις αρχές που χρησιμοποιούνται στην εικονογράφηση και στις ρωσικές παραδοσιακές λαϊκές τέχνες π.χ. η αγροτική ξυλογλυπτική, είχαν ισχυρή και διαρκή επίδραση στον Τάτλιν, σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του.

Μετά την αποφοίτησή του από την Πένζα επαναλαμβάνει τις σπουδές του στη Σχολή Ζωγραφικής, Γλυπτικής και Αρχιτεκτονικής της Μόσχας από το 1909 έως το 1910. Την ίδια εποχή ανέπτυξε στενές φιλίες με κορυφαίους καλλιτέχνες της ρωσικής avant-garde και ξεκινά να εκθέτει σε μεγάλες πρωτοποριακές εκθέσεις σε πόλεις όπως η Οδησσός, η Μόσχα και η Πετρούπολη.

Το 1913, ο Τάτλιν ταξίδεψε στο Βερολίνο και στο Παρίσι. Επισκέφθηκε το στούντιο του Picasso και επηρεάστηκε όχι μόνο από τους πίνακες αλλά και από τις συνθέσεις του. Οι επιδράσεις που δέχεται, είναι εμφανείς στα μετέπειτα έργα του, από βιομηχανικά υλικά όπως γυαλί, μέταλλο, γύψο και ξύλο.

Βλαντιμίρ Τάτλιν (1885 – 1953)

Ανήκε σε μια ομάδα πρωτοπόρων καλλιτεχνών που επηρεάστηκε και εμπνεόταν από τις κοινωνικές και πολιτικές ανησυχίες της σύγχρονης Ρωσίας, ωστόσο, πριν από την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 δεν ήταν ουσιαστικά πολιτικοποιημένοι.  Μετά την επανάσταση, οι καλλιτεχνικές του ανησυχίες  μετατοπίζονται και τα έργα του συμβολίζουν την κομμουνιστική κοινωνία της νέας εποχής.

Το πιο γνωστό έργο του είναι «Ο Πύργος», το Μνημείο της Γ΄ Διεθνούς. Του ανατέθηκε από το Λαϊκό Επιτροπάτο Παιδείας το 1919 και έμεινε στο στάδιο της μακέτας, μιας και ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί με τα μέσα της εποχής. Ήταν προορισμένο να έχει ύψος 400 μέτρα και θα εδραζόταν στις δύο όχθες του Νέβα στο Λένινγκραντ.  

Ο Πύργος της Διεθνούς

Το έργο αναπαριστά τη σπειροειδή εξέλιξη της ιστορίας, την αδιάκοπη πορεία προς τα μπρος παρά τα προσωρινά πισωγυρίσματα. Αποτελεί ένα σπάνιο και μεγαλοφυές δείγμα καλλιτεχνικής δημιουργίας και ενσάρκωσης σύνθετων εννοιών της διαλεκτικής. Θα πραγμάτωνε και από αρχιτεκτονική άποψη «την έφοδο στον ουρανό».

Ο Πύργος του Τάτλιν σε κλίμακα 1:200, σε μακέτα, κατασκευάστηκε από ομάδα αρχιτεκτόνων και εκτέθηκε στο 43ο Φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή, στα πλαίσια μεγάλης έκθεσης με έργα της Ρώσικης Πρωτοπορίας

Ο εξωτερικός σιδερένιος του σκελετός θα στήριζε τρία γυάλινα θερμομονωμένα τμήματα της Διεθνούς. Το κατώτερο τμήμα με μορφή κύβου θα έκανε μια πλήρη περιστροφή στη διάρκεια ενός χρόνου και θα φιλοξενούσε την Αίθουσα Συνεδρίων.

Από πάνω μια πυραμίδα θα στέγαζε τις διοικητικές δραστηριότητες περιστρεφόμενη ανά μήνα, ενώ στην κορυφή, ένας κύλινδρος θα αποτελούσε το κέντρο πληροφοριών με τηλεγραφεία, ραδιοφωνικούς σταθμούς, εκδοτικές δραστηριότητες και θα εκτελούσε μια περιστροφή σε 24ωρη βάση. Η όλη κατασκευή θα είχε κλίση 23,5 μοίρες, ταυτιζόταν με την κλίση του άξονα της Γης κι έδειχνε τον πολικό αστέρα.

Ακόμα και στο στάδιο της μακέτας το εγχείρημα αγκαλιάστηκε από τους δημιουργούς της νέας κοινωνίας, γι’ αυτό και το 1923 οι εργάτες της Μόσχας διαδηλώνουν στην πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση, κρατώντας στα χέρια τους τη μακέτα του Πύργου, αλλά και το 1926 στην πορεία της Πρωτομαγιάς στο Λένινγκραντ, «έδωσε το δικό του παρών».

Ο Μαγιακόφσκι το χαιρέτισε ως το «πρώτο Οκτωβριανό αντικείμενο», ενώ ο Έρενμπουργκ δήλωσε, «Είχα την εντύπωση πως έριξα μια ματιά από μια χαραμάδα και είδα τον 21ο  αιώνα».

Επιμέλεια: Ίρις Αμάραντου