Οι μεταλλάξεις κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου – Λίγα επιστημονικά λόγια για τα εμβόλια κατά του κορονοϊού

Γράφει ο Κώστας Βροχόπουλος, Βιολόγος

Έχει καιρό τώρα που βομβαρδίζεται ο κόσμος με έννοιες που μέχρι πρότινος αγνοούσε ή τις είχε περάσει “στα ψιλά” στα σχολικά του χρόνια: μεταλλάξεις, γενετικό υλικό, ανοσία, αντισώματα, πρωτεΐνες, πρωτεϊνικά περιβλήματα και ένα σωρό άλλα. Οι περισσότεροι απλά τα ακούνε και έχουν πάθει “ανοσία” στο άκουσμα τους από τα μέσα ενημέρωσης, άλλοι τα ερμηνεύουν κατά το δοκούν, άλλοι τρομάζουν και τα δαιμονοποιούν, άλλοι τα παραφράζουν. Ωστόσο το πρόβλημα παραμένει: η ανθρωπότητα είναι αντιμέτωπη με μια πανδημία που σκοτώνει και σκοτώνει μαζικά.

Αν μέχρι “χτες” η αναγκαιότητα του εμβολιασμού του πληθυσμού ήταν άμεση, η εμφάνιση και η πιθανότατη επικράτηση των μεταλλαγμένων στελεχών του κορονοϊού την καθιστά ζήτημα ζωής ή θανάτου για πολλούς συνανθρώπους μας.

Ας προσπαθήσουμε, με απλά λόγια, να βάλουμε σε μια τάξη τα πράγματα:

Τι είναι οι “μεταλλάξεις”;

Όλοι οι οργανισμοί – και οι ιοί (για τους οποίους το αν είναι οργανισμοί θα αναφερθώ παρακάτω) διαθέτουν γενετικό υλικό, δηλαδή κάποιο ή κάποια μόρια (DNA ή RNA) που περιέχουν όλες τις πληροφορίες για τη δομή και τη λειτουργία μας. Είναι ο “σκληρός δίσκος” των κυττάρων μας. Το γενετικό υλικό περιέχει μία συγκεκριμένη αλληλουχία “γραμμάτων”, τις αζωτούχες βάσεις. Αν αυτή η αλληλουχία αλλάξει για κάποιον λόγο, τότε “χαλάει” η γενετική πληροφορία, με πιθανές συνέπειες για τον οργανισμό (κάποιες φορές αρνητικές, κάποιες φορές θετικές και τις περισσότερες αδιάφορες).

Πώς προκαλείται μία μετάλλαξη;

Οι μεταλλάξεις προκαλούνται:

• -από λάθη κατά την αντιγραφή (δηλαδή τον απαραίτητο διπλασιασμό) του γενετικού υλικού.
  Ο διπλασιασμός είναι απαραίτητος για να μπορέσουν να πολλαπλασιαστούν τα κύτταρα και οι οργανισμοί.
• -από λάθη στην διαίρεση των κυττάρων (δεν αφορά μικρές αλλαγές στην αλληλουχία του
  γενετικού μας υλικού, αλλά μεγάλες αλλαγές στα χρωμοσώματα)
• -από εξωγενείς παράγοντες (πχ επιβλαβείς ακτινοβολίες, χημικές ουσίες, κλπ).

Τι εννοούμε “Ο κορονοϊός μεταλλάχτηκε;”

Όταν ο συγκεκριμένος ιός μολύνει κάποιο ανθρώπινο κύτταρο βάζει το δικό του γενετικό υλικό (το οποίο είναι μόριο RNA) στο εσωτερικό των κυττάρων μας. Εκεί αξιοποιώντας δικά μας υλικά και “εργαλεία” (ειδικά ένζυμα, δηλαδή) αντιγράφει, μεταγράφει και μεταφράζει το γενετικό του υλικό.

• -Κατά την “αντιγραφή” φτιάχνει νέα όμοια μόρια RNA με το αρχικό για να εφοδιαστούν οι νέοι ιοί που θα παραχθούν.
• -Κατά την “μεταγραφή” και την “μετάφραση” του γενετικού υλικού ο ιός παράγει τις απαραίτητες πρωτεΐνες για να δημιουργηθούν τα νέα περιβλήματα των νέων ιών που θα παραχθούν (όλοι οι ιοί προφυλάσσουν το γενετικό τους υλικό σε ειδικά πρωτεϊνικά περιβλήματα – ο κορονοϊός ως γνωστό έχει ένα τέτοιο περίβλημα που μοιάζει με κορόνα, που του “χάρισε” και το όνομα του).

Ωστόσο κατά την αντιγραφή γίνονται μικρολαθάκια. Αυτά, δυστυχώς για μας, αποτελούν μεταλλάξεις. Οι περισσότερες είναι αδιάφορες, και για τον ιό και για μας. Κάποιες είναι προβληματικές για τον ιό και άρα καλές για μας. Υπάρχουν όμως και κάποιες που είναι καλές για τον ιό και άρα κακές για μας.

Γιατί κάποια μεταλλαγμένα στελέχη είναι πιο επικίνδυνα;

Οι ακίδες που έχει στο περίβλημα του ο ιός είναι πρωτεϊνικής φύσης. Οι πρωτεΐνες παράγονται με πληροφορίες που φέρει το γενετικό υλικό. Χάρη σε αυτές τις ακίδες καταφέρνει ο ιός και συνδέεται με κάποιους τύπους ανθρώπινων κυττάρων. Το μεταλλαγμένο γενετικό υλικό παράγει ελαφρά διαφοροποιημένες πρωτεΐνες που καθιστούν κάποια μεταλλαγμένα στελέχη του ιού πιο μεταδοτικά, πιο ικανά δηλαδή στη σύνδεση τους στα ανθρώπινα κύτταρα. Σε άλλες περιπτώσεις τα μεταλλαγμένα στελέχη παράγουν πρωτεΐνες που καθιστούν πιο επικίνδυνους τους ιούς ως προς την ικανότητά τους να δυσχεραίνουν την αμυντική ικανότητα των κυττάρων μας.

Ήταν φυσικό να μεταλλαχτεί ο ιός;

Είναι σα να ρωτάμε: “Είναι φυσικό να υπάρχει εξέλιξη”; Ναι, λοιπόν, ήταν μαθηματικά βέβαιο να υπάρξουν μεταλλάξεις. Οι μεταλλάξεις συμβαίνουν συνεχώς. Π.χ. κάθε χρόνο κολλάμε και ξανακολλάμε γρίπη, γιατί κάθε χρόνο εμφανίζονται μεταλλαγμένα στελέχη του ιού της γρίπης. Γι’ αυτό άλλωστε παράγονται κάθε χρόνο ανανεωμένα εμβόλια που θα “πιάνουν” τα “καινούργια” στελέχη. Ειδικά όταν μιλάμε για RNA ιούς, ο ρυθμός μετάλλαξης είναι μεγαλύτερος μιας και οι μηχανισμοί επιδιόρθωσης των όποιων λαθών γίνονται δεν είναι τόσο ισχυροί, όπως σε άλλες κατηγορίες ιών που έχουν γενετικό υλικό DNA.

Μήπως τα εμβόλια που κυκλοφορούν είναι υπεύθυνα για τις μεταλλάξεις του ιού;

Σε καμία περίπτωση. Γιατί τα εμβόλια αυτά είναι εμβόλια mRNA (τουλάχιστον αυτά που έχουν ήδη κυκλοφορήσει στη χώρα μας), που περιέχουν ελάχιστο ποσοστό της συνολικής γενετικής πληροφορίας του ιού και όχι όλο το γενετικό του υλικό. Ακόμα και τα υπόλοιπα εμβόλια που πρόκειται να κυκλοφορήσουν δεν περιέχουν ζωντανό ιό ικανό να πολλαπλασιαστεί στα κύτταρα μας.

Τα εμβόλια που διαθέτουμε είναι αποτελεσματικά έναντι των μεταλλαγμένων στελεχών;

Οι μέχρι τώρα μελέτες δείχνουν ότι τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά εν μέρει και μάλιστα σε ορισμένους τύπους μεταλλαγμένων στελεχών. Τα στοιχεία ακόμα δεν είναι επαρκή για όλους τους τύπους των εμβολίων και κυρίως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει όλες τις πιθανές μεταλλάξεις που θα αποχτήσει ο ιός στο μέλλον.

Γιατί ο εμβολιασμός είναι τώρα ακόμα πιο επιτακτικός;

Ο ιός μεταλλάχτηκε για να μας κάνει μεγαλύτερη ζημιά; Η απάντηση είναι όχι. Ο ιός, άλλωστε δε διαθέτει “ευφυΐα” με την έννοια που την ορίζουμε, π.χ. για το ανθρώπινο είδος. Ο ιός έχει ένα σκοπό: Να επιβιώσει και να πολλαπλασιαστεί. Έχει, όμως, ένα τρωτό σημείο, όπως και όλοι οι ιοί: Δεν είναι αυτοτελής οργανισμός, με την έννοια που συνηθίζουμε να ορίζουμε τους οργανισμούς στη φύση. Δε διαθέτει μεταβολικούς μηχανισμούς και ολοκληρωμένους μηχανισμούς αντιγραφής – μεταγραφής και μετάφρασης του γενετικού του υλικού. Για να επιβιώσει και να πολλαπλασιαστεί απαιτείται να παρασιτήσει, να αξιοποιήσει τους υπάρχοντες μηχανισμούς ενός κυττάρου – ξενιστή, στην προκειμένη περίπτωση των δικών μας κυττάρων.

Αν, για παράδειγμα, κάνουμε την εξής υπόθεση εργασίας: Τι θα συνέβαινε αν αύριο εμβολιάζονταν το σύνολο ή σχεδόν το σύνολο του ανθρώπινου πληθυσμού; Τότε ο ιός θα εξαφανίζονταν, γιατί ούτε έξω από τον ξενιστή θα επιβίωνε, ούτε μέσα σε αυτόν. Εκεί στοχεύει και ο εμβολιασμός. Αν όμως αυτός καθυστερήσει τότε μπορεί η προσπάθεια να μείνει στη μέση ή ακόμα και να ακυρωθεί, λόγω των μεταλλαγμένων στελεχών.

Στο ερώτημα: “Μα γιατί να επικρατήσουν τα μεταλλαγμένα στελέχη και όχι τα αρχικά (άγρια όπως ονομάζονται) στελέχη;” η απάντηση είναι γιατί αυτό θα επιβάλει η Φυσική Επιλογή. Η Φυσική Επιλογή είναι η επικράτηση στον πληθυσμό του καλύτερα προσαρμοσμένου στο περιβάλλον του, μία δεδομένη χρονική στιγμή. Εφόσον, λοιπόν, τα εμβόλια θα “σκοτώνουν” το άγριο στέλεχος, αυτά που θα επιβιώνουν θα είναι τα μεταλλαγμένα στελέχη, τα οποία θα αρχίσουν να αυξάνονται ποσοστιαία σε σχέση με τα άγρια. Έτσι στο τέλος θα υπάρχουν πολύ περισσότερα μεταλλαγμένα απ’ ότι άγρια. Κι αν τα εμβόλια δεν τα σκοτώνουν, τότε θα πρέπει να ξαναεμβολιαστούμε για να αποχτήσει ο πληθυσμός ανοσία στο νέο στέλεχος.

Συμπερασματικά: Άμεσα πρέπει να εμβολιαστεί ο πληθυσμός για να προλάβουμε τα χειρότερα, για να ξαναβρούμε τη ζωή μας.

Και τώρα το ερώτημα “του ενός εκατομμύριου”:

Ποιος φταίει που ο εμβολιασμός προχωρά με ρυθμούς χελώνας;

Οι κυβερνήσεις κάνουν τα αδύνατα δυνατά να μας πείσουν ότι φταίει ο κόσμος που αρνείται ή γενικά οι κακές φαρμακοβιομηχανίες. Δεν κλείνω τα μάτια σε περιπτώσεις ανθρώπων (δυστυχώς ακόμα και επιστημόνων ή υγειονομικών που ζουν το πρόβλημα στο πετσί τους και θα έπρεπε να έτρεχαν πρώτοι να εμβολιαστούν) που είτε από άγνοια, είτε από κακή ή ελλιπή πληροφόρηση, είτε και λόγω “ψεκασμένης” αντίληψης αρνούνται να εμβολιαστούν. Αλλά ακόμα κι αν δεν υπήρχαν αυτές οι περιπτώσεις, τα εμβόλια δε θα έφταναν ούτε “για ζήτω” για να καλύψουν άμεσα όλο τον πληθυσμό. Γιατί; Γιατί “είναι ο καπιταλισμός ηλίθιε” που λέει και ο συγγραφέας του ομώνυμου βιβλίου. Οι κυβερνήσεις που χρόνια τώρα πριμοδοτούν τα καρτέλ στο χώρο του φαρμάκου, που έχουν εμπορευματοποιήσει το πολυτιμότερο αγαθό, αυτό της υγείας, που αφήνουν ασύδοτες τις φαρμακοβιομηχανίες να παζαρεύουν για το μέγιστο δυνατό κέρδος στις πλάτες του κόσμου (πράγμα αναμενόμενο φυσικά), τώρα θέλουν να μας πείσουν ότι κόπτονται.

Είναι αυτοί που ανέχονται δεκαετίες τώρα τα ράντζα στα νοσοκομεία, που σε χώρες του “δυτικού”, δήθεν αναπτυγμένου κόσμου, αν είσαι άνεργος ή ανασφάλιστος, σε αφήνουν χωρίς ιατροφαρμακευτική κάλυψη, είναι αυτοί που αφήνουν χωρίς εξοπλισμό τα δημόσια νοσοκομεία για να τα τσεπώνουν και να γιγαντώνουν τα ιδιωτικά θεραπευτήρια και ιατρικά – διαγνωστικά κέντρα, είναι αυτοί που προσλαμβάνουν (όταν το κάνουν) μόνο έκτακτο υγειονομικό προσωπικό και όχι μόνιμο για να το έχουν του χεριού τους, είναι αυτοί που λοιδορούσαν χρόνια τώρα το Εθνικό Σύστημα Υγείας και τώρα δήθεν χειροκροτούν τους ήρωες του. Είναι αυτοί που επέτρεψαν και συνεχίζουν να το κάνουν, την πλήρη εμπορευματοποίηση των πάντων, ακόμα και “προϊόντων” της φύσης (για όσους δεν το ξέρουν ακόμα και ανθρώπινα γονίδια έχουν “πατενταριστεί” από μεγάλες ιδιωτικές εταιρίες βιοτεχνολογίας και τα προϊόντα αυτών των γονιδίων θεωρούν ότι μόνο εκείνες μπορούν να τα παράγουν και να τα αξιοποιούν).

Σκέφτομαι, λοιπόν, πώς θα ήταν αν ζούσαμε σε μια άλλη κοινωνία, όπου όλοι θα είχαν ίδια δυνατότητα πρόσβασης σε υψηλής ποιότητας παροχές υγείας, ανεξαρτήτως του πορτοφολιού ή της κοινωνικής ή της φυλετικής τους καταγωγής. Πώς θα ήταν αν ζούσαμε σε μια άλλη κοινωνία όπου όλοι οι επιστήμονες θα διέθεταν τις επιστημονικές τους γνώσεις αποκλειστικά για το κοινό όφελος και το κράτος θα τους παρείχε όλες τις δυνατότητες για να αξιοποιήσουν τις τεράστιες τεχνολογικές εξελίξεις που θα εκτίνασσαν τα επιστημονικά επιτεύγματα. Πώς θα ήταν αν ζούσαμε σε μια άλλη κοινωνία που η παραγωγή ενός εμβολίου και όλων των αγαθών κοινής ωφέλειας θα ήταν ευθύνη του κράτους που θα εξασφάλιζε παράλληλα τη δωρεάν και άμεση χορήγηση του στο σύνολο του πληθυσμού. Πώς θα ήταν αν ζούσαμε σε μια άλλη κοινωνία που τα δισεκατομμύρια που δίνονται για εξοπλισμούς και πολεμικές προετοιμασίες δίνονταν για να φτιαχτούν σύγχρονα και στελεχωμένα δημόσια νοσοκομεία, σχολεία, βιβλιοθήκες, ερευνητικά κέντρα…

Ονειροπόλος;;; Ίσως ναι, αλλά μπορεί και όχι αν το ονειρευτούμε (και όχι μόνο) όλοι μαζί…

Πηγή: Επιτροπή Αγώνα Μονάχου