Προσεχώς επιστροφή στο φεγγάρι για… «μπίζνες»

Τους μήνες που απομένουν έως το τέλος του 2022, οι ΗΠΑ θα επιστρέψουν στη Σελήνη, με νέες αποστολές, μη επανδρωμένες προς το παρόν, ακριβώς 50 χρόνια μετά την τελευταία αποστολή του προγράμματος «Απόλλων». Οι περισσότερες απ’ αυτές τις αποστολές θα πραγματοποιηθούν από τον ιδιωτικό τομέα και όχι από τη NASA, την αμερικανική κρατική διαστημική υπηρεσία, όπως στο παρελθόν. Η διαστημοσυσκευή προσελήνωσης «Peregrine» της εταιρείας «Astrobotics» θα εκτοξευθεί με τον πύραυλο «Vulcan Centaur», της «United Launch Alliance». Η ανταγωνιστική στην «Astrobotics» νεοφυής επιχείρηση «Intuitive Machines» σκοπεύει να εκτοξεύσει τη δική της διαστημοσυσκευή προσσελήνωσης «Nova-C», με τη βοήθεια ενός πυραύλου Falcon 9 της «SpaceX». Τουλάχιστον άλλες δέκα ανάλογες ιδιωτικές αποστολές αναμένεται να πραγματοποιηθούν μέσα στα επόμενα 6 χρόνια, μεταφέροντας εξοπλισμό και εφόδια, από μαγνητόμετρα και προμήθειες για μια μελλοντική σεληνιακή βάση μέχρι μικρές ποσότητες στάχτης αποτεφρωμένων πλουσίων, σε μια εκδοχή ματαιόδοξης κηδείας κοσμικών διαστάσεων.

Η διαστημοσυσκευή προσσελήνωσης «Peregrine» της «ASTROBOTICS» (καλλιτεχνική απεικόνιση)

Ωστόσο, την εκκίνηση της νέας φάσης εξερεύνησης και εκμετάλλευσης της Σελήνης από τους Αμερικανούς θα κάνει μια αποστολή της NASA. Ο πύραυλος Space Launch System (SLS), με το διαστημόπλοιο «Ωρίων» προσαρμοσμένο πάνω του, έχει ήδη πάρει θέση στην εξέδρα εκτόξευσης του Διαστημικού Κέντρου «Κένεντι» στη Φλόριντα, στο πλαίσιο της μη επανδρωμένης αποστολής «Αρτεμις 1», περιφοράς γύρω από τη Σελήνη, που αναμένεται να πραγματοποιηθεί στις 29 Αυγούστου. Σκοπός της διάρκειας 25 ημερών αποστολής θα είναι να δοκιμαστούν όλα τα συστήματα σε πραγματικές συνθήκες. Επιπλέον, η NASA είχε ανακοινώσει ότι την Παρασκευή 19 Αυγούστου θα έκανε γνωστές τις περιοχές κοντά στον Νότιο Πόλο της Σελήνης, που θεωρεί ως πιθανότερες για την προσσελήνωση αστροναυτών, στο πλαίσιο της αποστολής «Αρτεμις 3», το 2025.

Κρατική χρηματοδότηση

Οι διαστημικές αποστολές από τα μονοπώλια ξεκίνησαν το 2010, όταν η «SpaceX» εκτόξευσε τον πρώτο της πύραυλο Falcon 9, ενώ από το 2012 η εταιρεία αυτή του Ιλον Μάσκ και από κοντά η «Northrop Grumman» και άλλες πραγματοποιούν μεταφορές εφοδίων στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό και τελευταία και πληρωμάτων. Το 2021 άρχισε σε μεγαλύτερη από το παρελθόν κλίμακα ο διαστημικός τουρισμός πολυεκατομμυριούχων και διαφόρων προσωπικοτήτων (τον είχε εγκαινιάσει η Ρωσία), με πτήσεις σε χαμηλή τροχιά. Ομως οι πτήσεις προς τη Σελήνη είναι πολύ πιο απαιτητικές. Οι πύραυλοι πρέπει να κάψουν περισσότερα καύσιμα για να ξεφύγουν από την έλξη της Γης και να μπουν σε σεληνιακή τροχιά και το ταξίδι διαρκεί περίπου τρεις μέρες και όχι μερικά λεπτά, όπως για την τοποθέτηση σκαφών σε χαμηλή γήινη τροχιά. Προς το παρόν οι μεγαλύτερες εταιρείες δεν έχουν κάνει το βήμα, αφήνοντας χώρο στις μικρότερες, όπως η «Astrobotics».

Η εξωτερική ανάθεση σε ιδιώτες των λιγότερο απαιτητικών μεταξύ των σεληνιακών αποστολών είναι μέρος της στρατηγικής της NASA εδώ και χρόνια, ώστε σύμφωνα με τους επικεφαλής της υπηρεσίας, να μειωθεί το κόστος και να εξασφαλιστεί ότι αυτές οι αποστολές θα μπορούν να πραγματοποιηθούν ανεξάρτητα από το ποιος είναι ο κάθε φορά ένοικος του Λευκού Οίκου. Προς το παρόν πάντως, η κυβέρνηση Μπάιντεν συνεχίζει στη λεπτομέρειά του το πρόγραμμα επιστροφής στη Σελήνη που είχε αποφασίσει η κυβέρνηση Τραμπ. Από τη μεριά τους, οι εταιρείες ελπίζουν ότι οι χρηματοδοτούμενες από τη NASA αποστολές εφοδίων στη Σελήνη θα πυροδοτήσουν μια οικονομική έκρηξη, όπως έκανε ο διηπειρωτικός σιδηρόδρομος στην ανάπτυξη της Δύσης, στις ΗΠΑ του 19ου αιώνα. Αυτήν τη φορά οι νέοι «χρυσοθήρες» θα κυνηγούν τα μέταλλα στο φεγγάρι, το νερό και το ευγενές αέριο ήλιο, υλικά που θα ήταν πολύτιμα αν άρχιζε μια φάση εξερεύνησης του ηλιακού συστήματος από μια σεληνιακή βάση.

Γεωπολιτική

Ως αποτέλεσμα της επιστροφής των ΗΠΑ στη Σελήνη και της άπλετης χρηματοδότησης από το αμερικανικό κράτος μέσω της NASA, πρόκειται να αγγίξουν την επιφάνεια του φυσικού δορυφόρου της Γης διαστημοσυσκευές που αλλιώς δεν θα έφταναν ποτέ εκεί. Για παράδειγμα, το επιστημονικό όργανο SEAL, που θα περιληφθεί σε μια από τις αποστολές, είχε κατασκευαστεί ως αντίγραφο ασφαλείας το 1996 για μια άλλη αποστολή και παρέμενε αποθηκευμένο από τότε μέχρι σήμερα. Από το ξεκίνημα του προγράμματος COTS (Εμπορικές Υπηρεσίες Τροχιακών Μεταφορών) πριν 17 χρόνια, έχουν δοθεί ενισχύσεις 500 εκατομμυρίων δολαρίων, ώστε η «SpaceX» και η «Orbital Sciences» να κατασκευάσουν νέους πυραύλους και μεταγωγικά σκάφη. Μάλιστα ο Μασκ έχει δηλώσει ότι χωρίς αυτά τα χρήματα εκείνη την εποχή η «SpaceX» θα είχε καταρρεύσει, συμπαρασύροντας και τη μεγάλη εταιρεία του μεγιστάνα, την «Tesla», που επίσης δεν πήγαινε καλά.

Η διαστημοσυσκευή προσσελήνωσης «Blue Ghost» της «Firefly Aerospace» (καλλιτεχνική απεικόνιση)

Το 2018, η NASA ξεκίνησε το νέο πρόγραμμα CLPS (Εμπορικές Υπηρεσίες Σεληνιακών Φορτίων), με προϋπολογισμό 2,6 δισεκατομμυρίων, μοιράζοντας λεφτά σε ιδιωτικές εταιρείες για να κατασκευάσουν ακάτους προσσελήνωσης, ρόβερ και όργανα για πειράματα στη Σελήνη. Καθεμία αποστολή που έχει ενταχθεί σ’ αυτό θα μεταφέρει πάνω από μια δεκάδα εντελώς άσχετα μεταξύ τους φορτία. Η γεωπολιτική έπαιξε σημαντικό ρόλο για το πρόγραμμα CLPS, καθώς οι ΗΠΑ ανησύχησαν από την άνοδο της Κίνας στο Διάστημα και ιδιαίτερα από τις πετυχημένες μη επανδρωμένες αποστολές της στη Σελήνη. Τον Δεκέμβρη του 2020, μια κινεζική διαστημοσυσκευή και ένα ρόβερ έφτασαν στον Νότιο Πόλο του φεγγαριού, συνέλεξαν δείγματα εδάφους και επέστρεψαν στη Γη. Μέχρι τον Απρίλη του 2022, το CLPS έχει απονείμει συμβόλαια για 7 μεταφορές που θα πραγματοποιηθούν από 4 εταιρείες, τις: «Astrobotics», «Intuitive Machines», «Firefly Aerospace» και «Masten Space Systems».

Οι ανάγκες του κεφαλαίου

Φυσικά το κεφάλαιο έχει βάλει στόχο τη Σελήνη όχι για να ικανοποιήσει τις ανάγκες της επιστημονικής έρευνας και να εξερευνήσει το Διάστημα για το γενικό καλό, αλλά – όπως πάντα – για να αβγατίσει. Αλλωστε, αρκετοί επιστήμονες σημειώνουν ότι οι πολλές μικρές αποστολές του προγράμματος CLPS ίσως δεν επιτρέψουν το είδος των επιστημονικών μετρήσεων και πειραμάτων που θα μπορούσαν να γίνουν από μια μεγαλύτερη αποστολή. Προς το παρόν οι προοπτικές για κέρδη είναι ακόμη υποθετικές. Για παράδειγμα, θεωρείται ότι υπάρχει σημαντική ποσότητα νερού μέσα σε κρατήρες, που διαθέτουν περιοχές σε αιώνια σκιά. Θεωρητικά το νερό αυτό μπορεί να διασπαστεί στα συστατικά του, υδρογόνο και οξυγόνο, χρήσιμα ως καύσιμο και οξειδωτικό πυραύλων. Ωστόσο η εξόρυξη νερού στη Σελήνη θα είναι επικερδής μόνο αν το φεγγάρι αποκτήσει ένα δραστήριο διαστημικό κέντρο, που θα επιτρέψει την ανάπτυξη της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης στο ηλιακό σύστημα. Ακόμη κι αν αυτή η …αγορά υπάρξει, η μετατροπή του νερού σε καύσιμα πάνω σε ένα εχθρικό προς τη ζωή ουράνιο σώμα δεν είναι εύκολη υπόθεση.

Ο πύραυλος «Space Launch System» της NASA, με το διαστημόπλοιο «Orion», προσαρμοσμένο πάνω του, βρίσκεται ήδη στην εξέδρα εκτόξευσης, ενόψει της μη επανδρωμένης αποστολής «Αρτεμις Ι» γύρω από τη Σελήνη, που προβλέπεται να πραγματοποιηθεί τις τελευταίες μέρες του Αυγούστου

Πολλοί επενδυτές υποστηρίζουν ότι μπορούν να βγάλουν λεφτά στο φεγγάρι ακόμη και πριν γίνει τόπος εξόρυξης. Γι’ αυτόν τον λόγο από το 2013 περίπου 1.700 εταιρείες στις ΗΠΑ, που ασχολούνται με τον τομέα, έχουν δεχτεί ιδιωτικές επενδύσεις συνολικού ύψους 258 δισεκατομμυρίων δολαρίων! Οι αισιόδοξοι επενδυτές θεωρούν ότι όπως την εποχή της χρυσοθηρίας στις ΗΠΑ γύρω από τους χρυσοθήρες αναπτύχθηκε μια ολόκληρη οικονομία, πουλώντας σ’ αυτούς φτυάρια, ταψιά, κόσκινα και διάφορα άλλα εφόδια, έτσι και τώρα θα μπορέσουν να πουλήσουν ηλεκτρική ενέργεια, υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών και γενικά τα αναγκαία σε όποιον δραστηριοποιηθεί οικονομικά στη Σελήνη ή πάει εκεί για τουρισμό. Όπως λέει χαρακτηριστικά ο Μάθιου Γουάινζιρλ, καθηγητής της σχολής Επιχειρήσεων του Χάρβαρντ, η Γη «είναι γεμάτη από αδιάθετα κεφάλαια (σ.σ. κεφάλαια που δεν μπορούν να επενδυθούν αποδίδοντας τα αναμενόμενα κέρδη) και το Διάστημα προσφέρει ένα μέρος για να τοποθετηθούν»…

Οι φυσικοί πόροι στη Γη, κατ’ επέκταση στη Σελήνη και στο σύνολο του ηλιακού συστήματος, ανήκουν σε όλους τους ανθρώπους και όχι στο κεφάλαιο. Η αξιοποίηση κοντινών ουράνιων σωμάτων χρειάζεται να γίνει τόσο για την εξεύρεση πόρων επιτόπου για αύξηση του βεληνεκούς και των δυνατοτήτων της επανδρωμένης και ρομποτικής εξερεύνησης του Διαστήματος, όσο και για τον εμπλουτισμό του γήινου περιβάλλοντος με δυσεύρετους υψηλής αξίας χρήσης φυσικούς πόρους και προϊόντα, που κατασκευάζονται πιο εύκολα στο Διάστημα. Αυτό όμως να γίνει σε όφελος όλης της ανθρωπότητας, όχι της εκμεταλλεύτριας τάξης. Προϋπόθεση είναι να πάψει να υπάρχει το σύστημα της εκμετάλλευσης.

Επιμέλεια: Σταύρος Ξενικουδάκης
Ριζοσπάστης
Πηγές: «Scientific American», www.nasa.gov