Για τη Σουζάνα Αντωνακάκη

Τη Σουζάνα Αντωνακάκη όλοι οι νέοι αρχιτέκτονες τη γνωρίσαμε στις σπουδές μας, στη βιβλιογραφία που μας έδιναν, στα περιοδικά που ξεφυλλίζαμε, στις διαλέξεις που την ακούγαμε, στα έργα της που μελετούσαμε.

Για όλους μας, η Σουζάνα Αντωνακάκη, μαζί με το σύντροφό της Δημήτρη Αντωνακάκη στη ζωή και στην αρχιτεκτονική, ξεχώριζαν ως από τους πιο καταξιωμένους Έλληνες αρχιτέκτονες που προσάρμοσαν το Μοντέρνο στο νεοελληνικό τοπίο. Μας γοήτευε η λιτή τους γραμμή που ποτέ δε γινόταν βαρετή. Μας εντυπωσίαζε το χρώμα στο έργο τους που με τόση φροντίδα όπως χαρακτηριστικά περιέγραφαν «ήταν πάνω από το κεφάλι του σοφατζή ώστε ο σοβάς να αποκτήσει το χρώμα που επεδίωκαν».

Όλες οι νέες αρχιτεκτόνισσες στη Σουζάνα Αντωνακάκη βρίσκαμε την απάντηση πώς μπορεί μια γυναίκα στην Ελλάδα να ξεχωρίσει στον ανδροκρατούμενο χώρο της αρχιτεκτονικής. Βέβαια οι φιλοδοξίες μας σύντομα καταρρίπτονταν συνειδητοποιώντας πως το πρόβλημα δεν είναι ότι είμαστε γυναίκες αλλά ότι είμαστε εργαζόμενες σε ένα εκμεταλλευτικό σύστημα που ο χαρακτήρας της εκμετάλλευσης μας είναι διττός.

Προσωπικά είχα την ευκαιρία να γνωρίσω μια φορά τη Σουζάνα Αντωνακάκη και να τη ξεχωρίσω για τη μετριοπάθειά της και την απλότητα της. Βρέθηκα εντελώς τυχαία σε μια παρέα όπου τους μίλαγα για την ελληνική πραγματικότητα στην αρχιτεκτονική και τις εξαιρέσεις της. Έτσι τους μίλησα για την αρχιτεκτονική μιας γυναίκας με μακριά γκρίζα μαλλιά, που τη λένε Σουζάνα Αντωνακάκη. Φάνηκαν έκπληκτοι καθώς όπως μου είπαν η Σουζάνα είναι πολύ καλή φίλη τους.

Τις επόμενες μέρες επικοινώνησαν μαζί της και της είπαν για ένα νεαρό κορίτσι που τους μίλαγε για αυτή με θαυμασμό. Ακολούθησε ένα τηλέφωνο στο οποίο άκουσα μια γυναίκα να μου λέει: θέλω να γνωρίσω την κοπέλα που μιλάει τόσο όμορφα για μένα.

Έτσι βρέθηκα ένα απόγευμα στο Atelier 66. Ένα γραφείο που πλημμύριζε από αρχιτεκτονική: μύριζε το μολύβι και το χαρτί, παντού υπήρχαν βιβλία και περιοδικά μισοανοιγμένα και σημειωμένα, οι τοίχοι ήταν γεμάτοι σκίτσα και προσχέδια.

Δεν έχω μάθει αν η Σουζάνα Αντωνακάκη ήταν (όπως οφείλει κάθε αρχιτέκτονας και επιστήμονας) παρούσα στους κοινωνικούς αγώνες για τα δικαιώματα των εργαζόμενων γυναικών, τους αγώνες για τη θέση της αρχιτεκτονικής και της τέχνης στην σχολική παιδεία, για τα δικαιώματα των επιστημόνων και ερευνητών, για την υπεράσπιση του δημόσιου χώρου.

Είχα τη τύχη όμως να δω πως η Σουζάνα Αντωνακάκη, παρ’ όλη τη φήμη της και το καταξιωμένο όνομα που είχε αποκτήσει από όλη τη πορεία και το έργο της, παρέμεινε σεμνή, χωρίς ίχνος υπεροψίας και αλαζονείας και αίσθηση ανωτερότητας.

Άρτεμις Αποστόλου
Αρχιτέκτων