Γιατί άραγε υπάρχει η Μόρια;

Εδώ και λίγα χρόνια μάθαμε ότι υπάρχει ένα μικρό χωριό λίγο έξω από την πόλη της Μυτιλήνης στη Λέσβο που λέγεται Μόρια. Δεν το μάθαμε για τις λιχουδιές του, ούτε για την γραφικότητά του ούτε για τις παραλίες του. Το μάθαμε, μαζί με εμάς και όλος ο πλανήτης, γιατί αυτό το χωριό κατέληξε να είναι ό,τι πιο κοντά στην κόλαση. Για την ακρίβεια, κατέληξε να κάνει την κόλαση να μοιάζει μέτριο τουριστικό θέρετρο με αξιοπρεπή facilities.

Αυτή τη στιγμή το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης της Μόριας «στεγάζει» περίπου 9,000 ανθρώπους ενώ έχει σχεδιαστεί για να στεγάσει περίπου δύο με τρεις χιλιάδες. Μέσα σε αυτό κατοικούν άνθρωποι διάφορων ηλικιών  (από νεογέννητα βρέφη μέχρι υπερήλικες) και διάφορων εθνικοτήτων (Σύριοι, Αφγανοί, Ιρανοί, Ιρακινοί, Αφρικανοί). Καρκινοπαθείς, έγκυες, ανάπηροι, άνθρωποι με σοβαρές ασθένειες, άνθρωποι με σοβαρότατα ψυχιατρικά ζητήματα.

Για την Μόρια και την κατάσταση εκεί, αρκετά πράγματα είναι γνωστά και η επανάληψη δεν βοηθάει. Άλλωστε πρόσφατα κυκλοφόρησε και νέο μίνι ντοκιμαντέρ που περιγράφει μια τυπική μέρα στη Μόρια. Κατά καιρούς επίσης, διεθνείς οργανισμοί όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, έχουν εκτενώς αναφερθεί σε αυτά. Ο τρόμος, οι σκληρές εικόνες και αφηγήσεις μπορεί να σοκάρουν και να δημιουργούν ωραίες ειδήσεις, αλλά δεν αρκούν.

Ίσως θα είχε μεγαλύτερη σημασία να αναρωτηθούμε γιατί επικρατεί αυτή η κατάσταση. Γιατί ενώ όλα είναι γνωστά τίποτα δεν γίνεται. Για να ξετυλίξουμε το κουβάρι θα πάμε λίγο πίσω και θα το πιάσουμε από την πολιτική σκοπιά του το θέμα.

Πριν μερικά χρόνια, εκείνο το νούμερο ο Τζήμερος είχε βάλει στο (αντι)μεταναστευτικό του πρόγραμμα την πρωτοπόρα ιδέα να αναγκάζονται οι μετανάστες να καλούν τους συγγενείς τους στις χώρες καταγωγής και να τους λένε πόσο άσχημη είναι η κατάσταση ώστε να μην έρθουν στην Ελλάδα. Δεν το έχω πρόχειρο, αλλά πρέπει να ήταν η περίοδος στην οποία ο «Ξένιος Δίας» είχε τεθεί σε εφαρμογή και ανάλογες ιδέες έβρισκαν τα στόματα των Μπουμπούκων για να εκφραστούν. Με λίγα λόγια, το σκεπτικό ήταν ότι αν τους κάνουμε την καθημερινή ζωή κόλαση μπορεί και να μας αδειάσουν τη γωνιά και να σταματήσουν να έρχονται.

Εννοείται πως αυτές οι ιδέες εκτός από απάνθρωπες είναι και αναποτελεσματικές. Όταν ο άλλος φεύγει για να γλιτώσει από τον πόλεμο δεν προλαβαίνει να μπει στο… tripadvisor για να δει πού πηγαίνει. Του αρκεί ότι ξέρει πως αν φτάσει στην Ευρώπη έχει μια πιθανότητα να τον μεταχειριστούν ως άνθρωπο. Πρόσφατα, στο Μάτι, είδαμε πόσα δευτερόλεπτα χρειάστηκε για να βάλει ένας γονιος το παιδί του σε μια βάρκα με άγνωστους για να το σώσει. Ωστόσο είναι ιδέες και απόψεις που πράγματι εφαρμόζονται εδώ και καιρό σε όλη την καθως πρέπει Ευρώπη και πλέον και στη χώρα μας.

Έπειτα ήρθε στη ζωή μας η περίφημη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, τον Μάρτιο του 2016, η οποία απαγόρευε την μετακίνηση αυτών των ανθρώπων στην ελληνική ενδοχώρα και την επιστροφή στην… ασφαλή τρίτη χώρα Τουρκία, όσων δεν ενέπιπταν σε κάποιο από τα κριτήρια ευαλωτότητας.

Ο λόγος που τέθηκε ο περίφημος γεωγραφικός περιορισμός δεν είναι άλλος από το να μη διευκολύνεται η παράτυπη μετακίνηση των ανθρώπων αυτών στην κεντρική Ευρώπη, που για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, σημαίνει Γερμανία. Άλλωστε, οι Γερμανοί ήταν πολύ… φιλόξενοι για κάποιο διάστημα, μέχρι που μάζεψαν τα φτηνά εργατικά χέρια που χρειάζονταν και θυμήθηκαν να κλείσουν τα σύνορά τους.

Έτσι, όλο και περισσότεροι άνθρωποι έμεναν εγκλωβισμένοι στο όμορφο νησί της Λέσβου αλλά και στη Χίο, τη Λέρο, τη Σάμο και την Κω.

Και ενώ οι συνθήκες διαβίωσής τους χειροτέρευαν μέρα με τη μέρα, η κυβέρνηση δια του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής δεν έκανε τίποτα, αφήνοντας σκόπιμα αυτή την κατάσταση να διαιωνίζεται. Γιατί; Μια εξήγηση είναι ότι αποφάσισε να ακολουθήσει την ατζέντα των προκατόχων της. «Ας τους κάνουμε τη ζωή δύσκολη, μπας και σταματήσουν να έρχονται». Το ότι σταμάτησαν να εκφράζονται αυτές οι απάνθρωπες αντιλήψεις, δε σημαίνει ότι δεν εφαρμόζονται. Απλά το… κάνουμε να φανεί σαν ατύχημα.

Μια άλλη εξήγηση είναι ότι προσπαθεί να κρατήσει τους ανθρώπους αυτούς μακριά από την Αθήνα και να τους περιορίσει σε ένα νησί που έτσι κι αλλιώς ζει από το προσφυγικό τα τελευταία χρόνια και οι αντιδράσεις των κατοίκων του ήταν μέχρι πρότινος σχετικά ήπιες. Ωστόσο τελευταία έχουν πληθύνει οι επιθέσεις «αγανακτισμένων πολιτών» μέχρι και σε μικρά παιδιά, σε δημοσιογράφους αλλά και εργαζόμενους σε ΜΚΟ.

Τελευταία, η Μόρια ξαναμπήκε στην επικαιρότητα, μάλλον γιατί όλοι θέλουν να γίνουν κομμάτι της όποιας λύσης θα υπάρξει. Η περίφημη μετακίνηση μέρους των ανθρώπων από το νησί προς τη Βόρεια Ελλάδα ήταν απλά σταγόνα στον ωκεανό. Το διαφορετικό τώρα είναι ότι άλλαξαν οι διαδικασίες άρσης του γεωγραφικού περιορισμού προκειμένου να μπορούν να φύγουν από τα νησιά οι αιτούντες άσυλο, όχι πια όταν θα έχουν ολοκληρώσει την συνέντευξη ασύλου, αλλά όταν θα έχουν πάρει πρόσκληση για αυτή. Άλλη μια σταγόνα στο ωκεανό. Οι καθυστερήσεις παραμένουν με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να αναγκάζονται να παραμένουν στην Μόρια για μήνες.

Το ξαφνικό ενδιαφέρον κυβερνόντων, αντιπολιτευόμενων, ΜΜΕ, τοπικών αρχόντων αλλά και άλλων φορέων που δραστηριοποιούνται στο προσφυγικό ζήτημα μπορεί να ερμηνευτεί ως μια επένδυση στην υποτιθέμενη λύση που ήρθε, η οποία θα αποδειχθεί σύντομα ότι δε θα έχει καμία σχέση στην πραγματικότητα με αυτό που παρουσιάστηκε. Απλά θα προστεθεί στη γενικότερη υποκρισία που περιβάλλει τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος στην χώρα μας και στην ΕΕ τα τελευταία χρόνια.

Μια άλλη εξήγηση για την ύπαρξη της Μόριας είναι ότι απλά δε θέλουν να το λύσουν το πρόβλημα. Μόριες πρέπει να υπάρχουν για να θυμίζουν σε αυτούς τους ανθρώπους ότι εδώ που ήρθαν, δεν είναι άνθρωποι αλλά ζώα και ως τέτοια θα πρέπει να είναι χαρούμενοι όταν τους πετάμε ένα κοκκαλάκι από τα ξεκοκκαλισμένα δικαιώματά τους. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζονται από τις αρχές, από τους επαγγελματίες φιλάνθρωπους ή ακόμα και από κάποιους εργαζόμενους της κάθε λογής Υπηρεσίας ή ΜΚΟ, συχνά έρχεται να επιβεβαιώσει ότι ο ρατσισμός ή η αίσθηση ανωτερότητας είναι βαθιά χαραγμένα στην πέτσα μας.

Αυτά μπορεί να είναι εικασίες. Μπορεί να είναι πραγματικοτητα. Μπορεί και όχι. Το μόνο που δεν αμφισβητείται είναι ότι το να μιλάμε με όρους ανθρωπιάς στην ΕΕ είναι σαν σύντομο ανέκδοτο.  Όσο γράφεται αυτό το κείμενο, συνεχίζονται οι πολεμικές εντάσεις σε πάμπολλα μέρη της Αφρικης και της Μέσης Ανατολής. Συνεχίζουν να μπαίνουν σε βάρκες για να σωθούν. Συνεχίζονται οι φασιστικές επιθέσεις σε διάφορες χώρες της Ευρώπης σε βάρος προσφύγων. Θα συνεχιστούν και οι υποκριτικές αναφορές στη Μόρια. Γιατί Μόριες θα υπάρχουν, όπως υπήρχαν Άουσβιτς, ώσπου αυτό που τις γεννά να μπει στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας.

ΥΓ. Το γεγονός ότι ο Τσίπρας βραβεύτηκε για την προσφορά της χώρας στο προσφυγικό ζήτημα αποδεικνύει πως η αλληλεγγύη, όπως την αντιλαμβάνονται στον κόσμο τους, όχι μόνο δεν είναι ασύμβατη με τις Μόριες, αλλά τις αποτυπώνει με ακρίβεια.

ΥΓ. Να με συγχωρείτε που επέλεξα να μη βάλω κάποια ακόμα δραματική φωτογραφία που να απεικονίζει τις συνθήκες ζωής στη Μόρια. Η εξαθλίωση δεν προσφέρεται για θέαμα.