Ο Φιντέλ το υποσχέθηκε: «Η Κούβα θα είναι η πρώτη χώρα στη Λ. Αμερική που μέσα σε διάστημα λίγων μηνών θα μπορέσει να πει πως δεν έχει ούτε έναν αναλφάβητο»

H 8η του Σεπτέμβρη έχει ανακηρυχτεί «Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη του Αναλφαβητισμού». Με αφορμή τη σημερινή μέρα, στρέφουμε το βλέμμα στη σοσιαλιστική Κούβα. Εκεί που ο επαναστατημένος λαός κάτω από την καθοδήγηση του ηγέτη του, Φιντέλ Κάστρο, έκανε πράξη αυτό που στα μάτια όλου του κόσμου φάνταζε ακατόρθωτο. Η Κούβα έγινε η πρώτη χώρα στη Λατινική Αμερική που μέσα σε διάστημα λίγων μηνών μπόρεσε να πει πως δεν έχει ούτε έναν αναλφάβητο.

Παραθέτουμε ενδεικτικό απόσπασμα από το βιβλίο «Γυναίκες στην Κούβα – Μια επανάσταση μέσα στην επανάσταση» (εκδ. Διεθνές Βήμα, Αθήνα 2015)

***

Ο Φιντέλ το υποσχέθηκε: «Η Κούβα θα είναι η πρώτη χώρα στη Λ. Αμερική που μέσα σε διάστημα λίγων μηνών θα μπορέσει να πει πως δεν έχει ούτε έναν αναλφάβητο»

«Όταν ειπώθηκε ότι η Κούβα θα εξάλειφε τον αναλφαβητισμό μέσα σε ένα μόνο χρόνο, αυτό φαινόταν ένας απερίσκεπτος ισχυρισμός, φαινόταν ακατόρθωτο. Οι εχθροί μας πιθανώς χλεύασαν αυτή την υπόσχεση, πιθανώς γέλασαν με αυτό τον στόχο που ο λαός μας είχε θέσει στον εαυτό του… Και είναι αλήθεια! Αυτός θα ήταν ένας ακατόρθωτος στόχος, αλλά θα ήταν ένας ακατόρθωτος στόχος για ένα λαό που ζει στην καταπίεση, θα ήταν ένας ακατόρθωτος στόχος για οποιοδήποτε λαό στον κόσμο, ωστόσο αυτό τον στόχο τον έθεσε ένας επαναστατημένος λαός. Μόνο ένας λαός σε επανάσταση θα ήταν ικανός να ξεδιπλώσει την απαραίτητη προσπάθεια και ενέργεια για να φέρει σε πέρας ένα τέτοιο γιγαντιαίο εγχείρημα».

Φιντέλ Κάστρο, 22 του Δεκέμβρη 1961 (1)

Στις αρχές του 1961, δεκάδες χιλιάδες κοπέλες, στην πλειονότητά τους έφηβες ακόμα, συμμετείχαν σε ένα σώμα εθελοντών που ανήλθε στις 250.000 το οποίο σε διάστημα ενός χρόνου, εξάλειψε τον αναλφαβητισμό. Σκορπίστηκαν στις πιο απομονωμένες γωνιές της χώρας για να ζήσουν, να δουλέψουν και να μάθουν μαζί με τις αγροτικές οικογένειες. Πριν την επανάσταση, οι γυναίκες αντιπροσώπευαν το 55% των ενηλίκων που δεν γνώριζαν ανάγνωση και γραφή, και το ποσοστό αυτό ήταν πολύ μεγαλύτερο στην επαρχία. Το 59% των αναλφάβητων ήταν γυναίκες. Πρόκειται για μια εμπειρία που άλλαξε ριζικά τις γυναίκες αυτές -όπως και τους ανθρώπους στους οποίους δίδαξαν ανάγνωση και γραφή- και σημάδεψε ολόκληρη τη ζωή τους.

Η εκστρατεία κατά του αναλφαβητισμού
(Μιλάει η Βίλμα Εσπίν)

Το έτος 1961 ήταν επίσης το Έτος Κατά του Αναλφαβητισμού.  Ήταν μια τεράστια νίκη για τη χώρα μας, για την επανάστασή μας, όταν εκείνη η δέσμευση του Φιντέλ στα Ηνωμένα Έθνη εκπληρώθηκε κατά γράμμα(2).

Το κάλεσμα έγινε στις 22 Δεκέμβρη, που σήμερα γιορτάζεται ως Μέρα του Εκπαιδευτή. Βέβαια δεν επιτυγχάνεται τίποτα εάν εξαλείψεις τον αναλφαβητισμό και αφήσεις τα πράγματα όπως πριν. Αργότερα ακολούθησαν και άλλα βήματα. Σε αυτή τη δουλειά επίσης συμμετείχε η Ομοσπονδία πολύ ενεργά. Μας ανατέθηκαν μια σειρά καθήκοντα στο έργο κατά του αναλφαβητισμού, και όχι μόνο να βρούμε τις γυναίκες που θα μπορούσαν να διδάξουν στις άλλες ανάγνωση και γραφή. Για παράδειγμα, υπήρχαν γυναίκες που είχαν τελειώσει παραπάνω από την έκτη τάξη και είχαν τις προϋποθέσεις να διδάξουν ανάγνωση και γραφή, όμως δεν μπορούσαν να πάνε στο βουνό. Εντοπίζαμε γυναίκες τις οποίες θα μπορούσαν να διδάξουν μέσα στην ίδια γειτονιά.

Ομάδες μελών της ομοσπονδίας επίσης πήγαιναν στις αγροτικές περιοχές για να υποστηρίξουν τους δασκάλους, οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις ήταν παιδιά του γυμνασίου, δώδεκα ή δεκατριών χρονών. Μέλη της Ομοσπονδίας της ίδιας της περιοχής οι αγρότισσες και οι συναγωνίστριές μας από την ίδια επαρχία ή το δήμο- φρόντιζαν ώστε οι συνθήκες να είναι κατάλληλες για τους δασκάλους. Αυτή η δουλειά ήταν απαραίτητη, κυρίως στις ορεινές, αγροτικές ζώνες. Έφερναν στους νεαρούς δασκάλους την αλληλογραφία από τους γονείς τους. Επίσης βοηθούσαν τις οικογένειες που προετοιμάζονταν να τους επισκεφτούν.

Μετά, καθώς κάναμε τα επόμενα βήματα, προτείναμε όλες οι γυναίκες που είχαν κατακτήσει ένα βασικό επίπεδο γνώσης της ανάγνωσης και της γραφής να συνεχίσουν να συμμετέχουν. Αυτό γιατί είχαμε δεσμευτεί να βοηθήσουμε τις γυναίκες να συνεχίσουν να ανεβάζουν το μορφωτικό τους επίπεδο. Από εδώ ξεπήδησε η μάχη για την έκτη τάξη, που μετά εξελίχθηκε σε μάχη για την ένατη τάξη, την οποία δεν έχουμε ακόμα ολοκληρώσει. Η μάχη για την έκτη τάξη ήταν μια επιτυχία πολύ σημαντική(3). Για το έργο της αυτό η Ομοσπονδία Γυναικών Κούβας τιμήθηκε με το ειδικό βραβείο «Nadezhda Krupskaya» από την UNESCO πριν από τέσσερα χρόνια(4).

Στην εκστρατεία κατά του αναλφαβητισμού, η Ομοσπονδία εστίασε στις γυναίκες οι οποίες, μέχρι τον θρίαμβο της επανάστασης, δεν είχαν καμία πρόσβαση στη μόρφωση, ήταν εντελώς αναλφάβητες και χρειάζονταν τη βοήθειά μας ώστε να αρχίσουν να αναπτύσσουν τις δυνατότητες τους. Όμως επίσης δουλέψαμε και με γυναίκες που είχαν κάποια εκπαίδευση και που προετοιμάζονταν για να μπουν στα εργοστάσια, όπου ήταν απαραίτητες.

1 Ομιλία στην Αβάνα σε τελετή για τον εορτασμό της νίκης της εκστρατείας εξάλειψης του αναλφαβητισμού. Στη Revolusion, 23 Δεκέμβρη 1961.

2 «Τον Επόμενο χρόνο», είπε ο Φιντέλ στον ΟΗΕ στις 26 Σεπτέμβρη I960, «ο λαός μας είναι διατεθειμένος να εξαπολύσει την μεγάλη του μάχη κατά του αναλφαβητισμού. … Οργανώσεις δασκάλων, φοιτητών, εργαζομένων δηλαδή όλος ο λαός προετοιμάζονται για μια εντατική εκστρατεία. Η Κούβα θα είναι η πρώτη χώρα στη Λατινική Αμερική που μέσα σε διάστημα λίγων μηνών θα μπορέσει να πει πως δεν έχει ούτε έναν αναλφάβητο». Στο Φιντέλ Κάστρο, Τσε Γκεβάρα. To Speak the Truth (Λέγοντας την αλήθεια], Pathfinder. 1992. σ. 61-62 (έκδοση 2010).

3 Η εκστρατεία για το ανέβασμα του επιπέδου μόρφωσης όλων των ενηλίκων Κουβανών στην έκτη τάξη επιτεύχθηκε το 1980.

4 Το βραβείο φέρει το όνομα της Nadezhda Krupskaya (1869-1939), στέλεχος του κόμματος των μπολσεβίκων που δούλευε ως δασκάλα όταν ήταν μόλις 20 χρονών. Μετά την επανάσταση του Οκτώβρη του 1917, η Krupskaya υπήρξε αναπληρωτής Επίτροπος του Λαού για την Εκπαίδευση και τη Διαφώτιση στην εργατοαγροτική δημοκρατία που καθοδηγείτο από τους μπολσεβίκους υπό την ηγεσία του Λένιν. Βοήθησε στην ανάπτυξη της προσχολικής εκπαίδευσης. Η Krupskaya ήταν σύζυγος και συνεργάτιδα του Λένιν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.