Το πανεπιστήμιο της «επόμενης μέρας»

Μέσα στους σχεδόν δύο μήνες του εγκλεισμού που επιβλήθηκε στο έδαφος της διαχείρισης της πανδημίας από την κυβέρνηση της ΝΔ, το αστικό πανεπιστήμιο έκανε βήματα στην ολοκλήρωση μιας εικόνας που μεθοδεύεται χρόνια τώρα. Το πρόσχημα του κορονοϊού αποδείχθηκε πρόσφορο για να προχωρήσουν στην Ελλάδα καθυστερήσεις και σχεδιασμοί στον πυρήνα της αστικής στρατηγικής, που πλευρές τους είχαν προχωρήσει με όλες τις προηγούμενες κυβερνήσεις, και τη σημερινή. Πέρα από το νομοσχέδιο που είναι στα σκαριά και «απελευθερώνει» περαιτέρω την αγορά εκπαιδευτικών «προϊόντων» και προγραμμάτων σπουδών, η κυβέρνηση της ΝΔ, με τη σιωπηλή συγκατάβαση των άλλων αστικών κομμάτων, παγίωσε όλο το αντιεκπαιδευτικό έργο και τις συνέπειές του στην Ανώτατη Εκπαίδευση.

Μέσα σε δυο μήνες μόνο, η έλλειψη υποδομών, αιθουσών και εργαστηρίων, η τραγική έλλειψη καθηγητών και λοιπού προσωπικού, τα ελλιπή και ακριβοπληρωμένα συγγράμματα, οι εργολάβοι στην καθαριότητα και στη φύλαξη, οι ανεπαρκέστατες και κακοσυντηρημένες εστίες και λέσχες, παρουσιάστηκαν λίγο πολύ «με το κεφάλι ανάποδα», ως μια συνθήκη πολύ βολική, που ο ίδιος ο ιός την πρόταξε μπροστά «στο σημαντικό αγαθό της υγείας». Στο όνομα λοιπόν της μη μετάδοσης του ιού, η κυβέρνηση σκηνοθέτησε και στα πανεπιστήμια σειρά από διαγγέλματα του υπουργείου Παιδείας, για να πείσει ότι η πρωτόγνωρη κατάσταση που βιώνουμε είναι μια «ευκαιρία» για να αποδεχτούν στην ουσία οι φοιτητές, οι διδάσκοντες, οι εργαζόμενοι στα ΑΕΙ τη δεινή κατάσταση των Ιδρυμάτων, την υποχρηματοδότηση και την επιχειρηματική λειτουργία ως αναντίρρητα δεδομένα και να προσαρμόσουν όλη την εκπαιδευτική λειτουργία, αλλά και τα μορφωτικά δικαιώματα των νέων, σε αυτά.

Τηλεκπαίδευση: Όχημα για παραπέρα αντιδραστικές αλλαγές

Ήδη από την πρώτη μέρα των μέτρων για τη μη μετάδοση του ιού, φάνηκε και στα πανεπιστήμια ο χαρακτήρας τους, άμεσα συνδεδεμένος με τις στρατηγικές στοχεύσεις του κεφαλαίου στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Ως βασικό εργαλείο για την προώθηση αυτής της στρατηγικής λειτούργησε η λεγόμενη εξ αποστάσεως εκπαίδευση ή τηλεκπαίδευση. Πρόκειται για ένα εργαλείο που, ιδιαίτερα στο πλαίσιο των υγειονομικών μέτρων, μπορεί εν μέρει να υποκαταστήσει πλευρές της εκπαιδευτικής λειτουργίας, με συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις. Ωστόσο, αγνοώντας συνειδητά τα τεράστια προβλήματα που συνεπιφέρει η εξ αποστάσεως εκπαίδευση για την αποστέωση της ίδιας της εκπαιδευτικής διαδικασίας, την ακύρωση του ζωντανού μαθήματος και της αλληλεπίδρασης διδάσκοντα – φοιτητή, αλλά και των φοιτητών μεταξύ τους, τη σοβαρή έκπτωση που γίνεται αντικειμενικά στο ίδιο το περιεχόμενο της διδασκαλίας, η κυβέρνηση επιβεβαιώνει ότι τα μέτρα αυτά ήρθαν για να μείνουν. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση παρουσιάζεται μάλιστα ως πανάκεια απέναντι σε όλα τα σοβαρά προβλήματα των ΑΕΙ, συσκοτίζοντας την έλλειψη καθηγητών, τις τραγικές εργασιακές τους σχέσεις, την έλλειψη αιθουσών, τον ίδιο τελικά τον ταξικό χαρακτήρα της Εκπαίδευσης. Αξιοποιείται για να περιοριστούν ακόμα περισσότερο οι μετεγγραφές, ενώ το αστικό σύστημα μέσω δημοσιευμάτων σε αστικές εφημερίδες (π.χ. «Καθημερινή») έχει ήδη ρίξει στο τραπέζι την επικίνδυνη σκέψη ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση μπορεί να είναι η …λύση απέναντι στις καταλήψεις και τις αγωνιστικές διεργασίες του φοιτητικού κινήματος.

Εν ολίγοις, σαν έτοιμη από καιρό, η κυβέρνηση αξιοποίησε το έδαφος της πανδημίας για να φέρει έναν νέο οδοστρωτήρα στην Ανώτατη Εκπαίδευση, σε μια περίοδο μάλιστα που αντικειμενικά δυσχεραίνουν οι συλλογικές διαδικασίες φοιτητών και διδασκόντων, που η λογική ανησυχία και ο φόβος για τη ζωή επισκιάζουν άλλες πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η κυβέρνηση της ΝΔ, με το σιγοντάρισμα ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝΑΛ, έκανε και ένα βήμα παραπέρα. Προετοιμάζοντας τα ΑΕΙ για τη νέα καπιταλιστική κρίση, κοιτάζει να εξασφαλίσει τη μονιμότητα των μέτρων που πάρθηκαν μέχρι τώρα, να ανοίξει δρόμο σε νέες μορφές επιχειρηματικής λειτουργίας των ΑΕΙ, που θα πρέπει να ισοσκελίσουν το νέο κόψιμο των κρατικών κονδυλίων.

Η αποθέωση της ατομικής ευθύνης

Φυσικά, κανένα μέτρο δεν κατατίθεται «σκέτο», χωρίς την παράλληλη προσπάθεια αποδοχής από το λαό της αντίληψης που κρύβεται από πίσω, του κυρίαρχου ιδεολογικού οπλοστασίου τελικά, που ισοδυναμεί με όρο ενσωμάτωσης. Ετσι, το υπουργείο Παιδείας έδωσε πραγματική μάχη για να εμπεδωθεί και στα πανεπιστήμια το ιδεολόγημα της «ατομικής ευθύνης», να μετατεθεί τελικά το βάρος της προάσπισης της υγείας και της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε διδάσκοντες, εργαζόμενους, φοιτητές. Ο φοιτητής πρέπει να θεωρήσει δικό του προσωπικό μέλημα την εξασφάλιση των μέσων παρακολούθησης της εξ αποστάσεως διδασκαλίας, καθώς και των προσωπικών του μέτρων υγιεινής και ασφάλειας. Οπου αυτό – για λόγους ανέχειας και οικονομικής δυσκολίας – δεν γίνεται, το σύστημα έχει πάντα την ίδια βάρβαρη απάντηση: Τόσο το χειρότερο για τον ίδιο τον φοιτητή. Ο διδάσκων πρέπει ο ίδιος να πληρώσει την πλατφόρμα της τηλεκπαίδευσης για να εξασφαλίσει στοιχειώδεις όρους λειτουργίας του μαθήματος, να βρει τρόπο να γίνουν οι εξ αποστάσεως εξετάσεις χωρίς εκπτώσεις στην ποιότητα και στο αδιάβλητο της διαδικασίας, να φροντίσει ατομικά να λύσει προβλήματα φοιτητών του που δεν έχουν πρόσβαση στα απαραίτητα μέσα. Ο εργαζόμενος στα ΑΕΙ, στις Γραμματείες, πρέπει ατομικά να λύσει τις τεράστιες ελλείψεις στη μηχανοργάνωση, τις ουρές στις δηλώσεις εξεταζόμενων μαθημάτων, τις μακροσκελείς λίστες με αιτήσεις για πτυχίο. Και πάει λέγοντας…

Παρέμβαση και στο περιεχόμενο των σπουδών

Σε όλα τα παραπάνω πρέπει να προστεθεί η μεγάλη προσπάθεια που εκτυλίσσεται, με παρέμβαση από μερίδα καθηγητών, να εξειδικευτεί και να διδαχθεί η κυρίαρχη αστική θεώρηση για το χαρακτήρα της πανδημίας, τα σενάρια για τη νέα οικονομική κρίση και την αντιμετώπισή της από τα αστικά κράτη, στο πλαίσιο των ανταγωνισμών τους και της μετάθεσης των βαρών στις πλάτες των λαών. Το επόμενο διάστημα είναι δεδομένο ότι θα «οργιάσουν» καθηγητές που έπαιξαν τον αντίστοιχο ρόλο και στην προηγούμενη κρίση, σε όλα τα επιστημονικά πεδία. Θα υπερθεματίσουν για την ανάγκη σωτηρίας των επιχειρήσεων ακόμα μια φορά, ανανεώνοντας τα αιματηρά πλεονάσματα και την επιχείρηση απόσπασης συναίνεσης από τους εργαζόμενους, τη νεολαία. Ειδικά στη νεολαία, το σχήμα «ο καλός / άξιος πετυχαίνει», που στην πανδημία έγινε «ο άξιος επιβιώνει», ανανεώνεται σήμερα ως σχήμα που επιβάλλει και εδραιώνει το νόμο της ζούγκλας του καπιταλισμού.

Μέτωπα πάλης

Σήμερα είναι αναγκαίο να αναρωτηθούμε με ποιο κριτήριο και μέτρο θα αξιολογήσουμε την κατάσταση που διαμορφώνεται μετά την πανδημία. Θα θεωρήσουμε δεδομένα τα ασφυκτικά αμφιθέατρα, τις ανεπαρκέστατες και ασυντήρητες λέσχες και εστίες, την έλλειψη διδασκόντων και λοιπού προσωπικού, το σύγγραμμα και πρόγραμμα – εμπόρευμα; Εμείς λέμε ξεκάθαρα όχι.

Οι φοιτητές όλα τα προηγούμενα χρόνια έχουν χάσει βασικά δικαιώματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, τα φοιτητικά βιβλιάρια τα δικαιούνται μόνο οι αποκαλούμενοι «ενεργοί φοιτητές» και από αυτά έχουν εξαιρεθεί βασικές προληπτικές και άλλες εξετάσεις. Η πανδημία ανέδειξε με τον πιο επιτακτικό τρόπο την ανάγκη να ενισχυθεί η περίθαλψη και ασφάλιση των φοιτητών. Να ιδρυθούν μέσα στα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα δομές Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, που θα καλύπτουν τις αυξημένες ανάγκες της πανδημίας, αλλά και τις διαχρονικές ανάγκες των φοιτητών. Ομοίως και στις φοιτητικές εστίες, που επιβάλλεται να εκσυγχρονιστούν άμεσα, να εξασφαλιστούν σε αυτές όλα τα απαραίτητα μέτρα υγιεινής και ασφάλειας των εστιακών φοιτητών. Να πληθύνουν οι εστίες σε όλα τα ΑΕΙ, να εξασφαλιστεί ότι όλοι οι φοιτητές που σπουδάζουν μακριά από το σπίτι τους θα μπορούν να στεγαστούν αποκλειστικά δωρεάν σε αυτές. Να γενικευτεί το επίδομα στέγασης για τους φοιτητές που το έχουν ανάγκη και μένουν εκτός εστιών.

Οι ανεπαρκέστατες υποδομές αναδεικνύονται σε κρίσιμο ζήτημα, που επιδεινώνεται με τον καιρό και εμφανίζει τη σοβαρή επίπτωση που έχει στην ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία στο σύνολό της. Αυτές τις μέρες αποδείχθηκε περίτρανα ότι τα «κυριλέ» αμφιθέατρα, που το προηγούμενο διάστημα φιλοξενούσαν εταιρείες και μεγαλοεπιχειρηματίες για συνέδρια και σεμινάρια, δεν παραχωρούνται στους φοιτητές, δεν προορίζονται για να καλύψουν τις μορφωτικές ανάγκες τους. Ομοίως και τα εργαστήρια, παραμένουν «φρούρια» της εμπορευματοποιημένης έρευνας και σφραγισμένα για τις πραγματικές ανάγκες των φοιτητών, ερευνητών, διδασκόντων. Αυτό είναι άλλωστε το πραγματικό περιεχόμενο της «επιχειρηματικότητας».

Είναι κρίσιμο σήμερα να αναβαθμιστούν οι αίθουσες διδασκαλίας και τα εργαστήρια, να πληθύνουν, να εξοπλιστούν με σύγχρονο υλικό υποστηρικτικό της διδασκαλίας, της εργαστηριακής δραστηριότητας, της έρευνας. Να είναι προσβάσιμα από όλους τους φοιτητές και να αξιοποιούνται αποκλειστικά για τη διδασκαλία και έρευνα. Να εξασφαλίζονται στους χώρους αυτούς συνθήκες άνετης παρακολούθησης, υγιεινής και ασφάλειας, σύγχρονα τεχνικά και άλλα ψηφιακά μέσα. Αντίστοιχα πρέπει να αναβαθμιστούν και οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, να ενισχυθούν με μόνιμο προσωπικό, χώρους μελέτης, σύγχρονα συστήματα μηχανοργάνωσης και ψηφιακής περιήγησης στην επιστημονική βιβλιογραφία. Να υπάρξει ειδική μέριμνα για υποδομές ΑμεΑ. Αμεσα να διαμορφωθούν και να εξοπλιστούν κατάλληλα χώροι άθλησης και πολιτισμού, που θα αναβαθμίζονται και θα συντηρούνται συστηματικά, θα εξασφαλίζεται η δωρεάν και καθολική πρόσβαση των φοιτητών σε αυτούς.

Με τον πιο επιτακτικό τρόπο τέθηκε εκ νέου στην πανδημία το ζήτημα των φοιτητικών εστιών και λεσχών σίτισης. Η ένδειά τους ως προς την υπηρέτηση βασικών αναγκών διαβίωσης αποδεικνύεται σήμερα από το γεγονός ότι οι εστίες κυριολεκτικά επιχειρήθηκε να εκκενωθούν, με το ξέσπασμα του ιού. Η κρατική ευθύνη άρχισε και τελείωσε σε αυτό, αναγνωρίζοντας στην πράξη ότι οι φοιτητικές εστίες, κακοσυντηρημένες και παρατημένες, είναι οι ίδιες πολλές φορές εστίες μόλυνσης και ασθενειών. Με την ανακοίνωση των μέτρων για τις εξεταστικές εξ αποστάσεως, η κυβέρνηση επιτρέπει μόνο στους φοιτητές που κάνουν πρακτικές και κλινικές να επιστρέψουν στις εστίες. Επιβεβαιώνεται έτσι ότι αφενός είναι τελείως ανοχύρωτες και ακατάλληλες, αφετέρου ότι και αυτή η κυβέρνηση, όπως και οι προηγούμενες, δεν προτίθεται να πάρει κανένα μέτρο εξυγίανσης και εκσυγχρονισμού των εστιών, πόσο μάλλον να οικοδομήσει καινούργιες, ενώ οι ανάγκες για δωρεάν φοιτητική στέγη αυξάνονται σημαντικά χρόνο με το χρόνο. Αποδεικνύεται έτσι ότι η δωρεάν σίτιση και στέγαση δεν είναι ούτε πολυτέλεια σήμερα, ούτε αναχρονισμός. Αντίθετα, είναι σύγχρονος και αναγκαίος όρος για την εκπλήρωση των μορφωτικών δικαιωμάτων της νεολαίας.

Σοβαρό μέτωπο παραμένει το ζήτημα των πρακτικών. Ολο το προηγούμενο διάστημα η πρακτική άσκηση υποβαθμίζεται συστηματικά, στο πλαίσιο του διαχωρισμού θεωρίας – εφαρμογής, της συνολικότερης υποβάθμισης του περιεχομένου των σπουδών. Ετσι, πρακτικές φεύγουν από τα προγράμματα σπουδών, περιορίζονται χρονικά, μετατρέπονται σε απλήρωτη εργασία σε επιχειρηματίες ιδιώτες. Ο πρακτικάριος φοιτητής, ιδιαίτερα αυτήν την περίοδο, αντιλήφθηκε ότι είναι κυριολεκτικά μόνος, ούτε το κράτος ούτε τα πανεπιστημιακά ιδρύματα δεν αναλαμβάνουν καμία ευθύνη για τους όρους που διεξάγεται η πρακτική του άσκηση. Η πρακτική άσκηση, όπως επιβάλλουν οι σύγχρονοι όροι εκπαίδευσης, αλλά και η ίδια η επιστήμη, πρέπει να εντάσσεται αρμονικά στο πρόγραμμα σπουδών, να συνοδεύει τη θεωρητική εκπαίδευση με συγκεκριμένη μέθοδο και κλιμάκωση. Ο φοιτητής επιβλέπεται από το πανεπιστημιακό του Τμήμα, ώστε η πρακτική να αποτελεί οργανικό μέρος της εκπαίδευσής του και τριβή με το επιστημονικό του αντικείμενο στην πράξη. Κράτος και πανεπιστήμιο έχουν πλήρη ευθύνη και εποπτεία για τη διεξαγωγή της πρακτικής, την αμοιβή του πρακτικάριου, τις ειδικές άδειες για τις περιόδους εξεταστικής. Αντίστοιχοι όροι ισχύουν και για τις κλινικές των φοιτητών Ιατρικής, Οδοντιατρικής και Νοσηλευτικής.

Πάλη για το πανεπιστήμιο των αναγκών μας

Το ΚΚΕ και η ΚΝΕ στα πανεπιστήμια δίνουμε από την αρχή της πανδημίας τη μάχη για να μην εμπεδωθεί στη συνείδηση της νεολαίας ως δεδομένη η νέα κατάσταση. Δίνουμε μάχη καθημερινά ώστε τα απαραίτητα υγειονομικά μέτρα να διασφαλίζουν την ίση πρόσβαση όλων των φοιτητών χωρίς εξαιρέσεις, να λαμβάνουν υπόψη ειδικές ανάγκες ευπαθών ομάδων. Να μη γίνουν ο δούρειος ίππος για να βαθύνουν η ταξικότητα, οι ανισότητες στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Κυρίως, δίνουμε τη μάχη για να γίνει σήμερα η πανδημία ευκαιρία όχι για τις επιχειρήσεις, αλλά για τους φοιτητές και τα δικαιώματά τους.

Σήμερα πιο εύκολα αποκαλύπτονται οι τεράστιες διαχρονικές ευθύνες των αστικών κυβερνήσεων για την κατάντια των πανεπιστημίων, που δεν μπορεί να ρετουσαριστεί και να συγκαλυφθεί πίσω από οθόνες υπολογιστών. Ταυτόχρονα, φοιτητές, διδάσκοντες και εργαζόμενοι έχουν πλέον ορισμένη πολύτιμη και πολύ πρόσφατη πείρα από την τελευταία καπιταλιστική κρίση και τη συνολική επίθεση στα μορφωτικά και εργασιακά δικαιώματα που τη συνόδευσε, πείρα την οποία τους καλούμε να αξιοποιήσουν για να βγάλουν συμπεράσματα, να επεξεργαστούν αιτήματα, να οργανώσουν την πάλη τους στο πλευρό του Κόμματος και της ΚΝΕ.

Το γεγονός ότι μέσα στην πανδημία τα μέλη του ΚΚΕ και της ΚΝΕ ήμασταν οι μόνοι που δεν σιωπήσαμε, δεν μεταθέσαμε την πάλη, δεν θυσιάσαμε απαιτήσεις και διαθέσεις μπροστά στον υγειονομικό κίνδυνο, μας βγάζει μπροστά. Από καλύτερες θέσεις σήμερα μπορούμε να οργανώσουμε την πάλη των φοιτητών, των διδασκόντων και εργαζομένων ώστε η «επόμενη μέρα» για το πανεπιστήμιο, τις σπουδές και τη ζωή των φοιτητών να έχει τη σφραγίδα των σύγχρονων εργατικών – λαϊκών αναγκών.

Κέλλυ Παπαϊωάννου, μέλος του Τμήματος Παιδείας και Έρευνας της ΚΕ του ΚΚΕ

Πηγή: Ριζοσπάστης