Τρύφωνας Λεμοντζόγλου: Αγωνιζόμαστε για το Πανεπιστήμιο των σύγχρονων αναγκών και δυνατοτήτων

Στα πλαίσια των εκδηλώσεων παρουσίασης της έκδοσης «Για το Πανεπιστήμιο των σύγχρονων αναγκών και δυνατοτήτων», που διοργανώνουν οι Οργανώσεις της Περιφερειακής Οργάνωσης Σπουδάζουσας Αθήνας της ΚΝΕ αυτές τις μέρες, η ΤΟ ΑΣΟΕΕ πραγματοποίησε εκδήλωση την Τετάρτη 8 Οκτώβρη 2021, με ομιλητές την Ιουλία Χρονοπούλου, γραμματέα της ΤΕ ΑΕΙ – Έρευνας της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ και τον Τρύφωνα Λεμοντζόγλου, πανεπιστημιακό υπότροφο στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πάντειου Πανεπιστήμιου.

Ακολουθούν αποσπάσματα από την ομιλία του Τρύφωνα Λεμοντζόγλου:

Αναμφίβολα, ζούμε σε μια εποχή που γίνονται ολοένα και περισσότερο ξεκάθαρες οι αρνητικές συνέπειες των αντιλαϊκών πολιτικών, που στοχεύουν, μεταξύ άλλων, στην περαιτέρω εμπορευματοποίηση της έρευνας (συμπεριλαμβανομένης και αυτής που διεξάγεται εντός των πανεπιστημίων), στην καθημερινή ζωή δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο, ιδιαίτερα εκείνων που ανήκουν στην εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα.  

Είναι ενδεικτικό ότι όλα τα προηγούμενα χρόνια, αλλά και στις μέρες μας, μια σειρά από νέες φιλόδοξες έρευνες και μελέτες, χρήσιμες και αναγκαίες για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και ευρύτερα της κοινωνικής ευημερίας των λαών, υποχρηματοδοτήθηκαν, «πάγωσαν» προσωρινά ή και εγκαταλείφθηκαν οριστικά μιας και τα μονοπώλια που κυριαρχούν στο χώρο, με τη στήριξη των αστικών κυβερνήσεων και των ιμπεριαλιστικών ενώσεων (βλ. ΕΕ, ΝΑΤΟ, κλπ), έκριναν με όρους «αγοράς» πως τα επιθυμητά αποτελέσματα, δηλαδή η μεγιστοποίηση των κερδών τους, δε θα μπορούσαν να επιτευχθούν. Όπως ανέφερε παλαιότερα σε δηλώσεις του ο Επικεφαλής της Επιτροπής Σπάνιων Παθήσεων του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδας: «Σήμερα υπάρχουν θεραπείες μόνο για το 5% των σπάνιων παθήσεων (…) το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ανακάλυψη ορφανών φαρμάκων είναι το γεγονός ότι κάθε τέτοιο φάρμακο απευθύνεται σε ελάχιστους ασθενείς (…) με αποτέλεσμα τα ερευνητικά προγράμματα που τα αφορούν να είναι πολύ υψηλού ρίσκου και συμπερασματικά περιορισμένου ερευνητικού ενδιαφέροντος από την πλευρά της φαρμακοβιομηχανίας, δεδομένης της δυσκολίας να γίνει απόσβεση των επενδύσεων σε έρευνα και ανάπτυξη». Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειώσουμε πως με το ίδιο σκεπτικό (δηλαδή με κριτήρια «κόστους-οφέλους») η Κομισιόν απέρριψε το 2018 επιστημονικές προτάσεις για την αντιμετώπιση πανδημιών και την προετοιμασία για την ανάπτυξη εμβολίων επειδή δεν θεωρήθηκαν αρκετά επικερδείς.

Στο ίδιο πλαίσιο, η υποταγή της έρευνας στις ανάγκες της λεγομένης «ανταγωνιστικότητας» (στρατηγική επιλογή του κεφαλαίου για την αύξηση της κερδοφορίας του) έχει οδηγήσει σε αρκετές περιπτώσεις στον γενικευμένο αποκλεισμό των λαϊκών μαζών από την ελεύθερη πρόσβαση σε σπουδαία επιτεύγματα της σύγχρονης επιστήμης και τεχνολογίας, καθώς, όπως ήδη θα γνωρίζουν πολλοί/ες από εσάς, χιλιάδες εφευρέσεις κατοχυρώνονται κάθε χρόνο ως «πατέντες» στους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους, δίνοντάς τους το αποκλειστικό δικαίωμα της χρήσης και της εξουσιοδότησης της χρήσης της «πατέντας» από τρίτους ακόμη και σε βάθος δεκαετιών (μόνο στην Αμερική, κατά το έτος 2021, υπολογίζεται ότι κατοχυρώθηκαν πάνω από 370.000 εμπορικές «πατέντες»).

Η βασική επιδίωξη του μεγάλου κεφαλαίου για την ακόμα μεγαλύτερη και πιο αποτελεσματική πρόσδεση της έρευνας στα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων φαίνεται ακόμη και αν ανατρέξουμε στα πρόσφατα στοιχεία που δημοσίευσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, σύμφωνα με τα οποία το ποσοστό των δαπανών που αφορούν την έρευνα και ανάπτυξη στην Ελλάδα που προέρχεται από επιχειρήσεις ξεπερνά σημαντικά το αντίστοιχο που προέρχεται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Η εικόνα είναι λίγο πολύ η ίδια και σε μια σειρά άλλων χωρών, όπως είναι η Κίνα, η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ (αλλά και η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της), όπου πάνω από το 50% των συνολικών δαπανών στην έρευνα και ανάπτυξη προέρχονται από ιδιωτικά κεφάλαια.   

Το ίδιο σκληρή και απάνθρωπη όμως είναι και η πραγματικότητα που καλούνται να αντιμετωπίσουν καθημερινά χιλιάδες νέοι και νέες επιστήμονες/ερευνητές στην Ελλάδα: Στον χώρο μας, όπως και σε κάθε άλλο χώρο εργασίας, κυριαρχούν οι ελαστικές μορφές απασχόλησης (βλ. συμβάσεις έργου, δουλειά με το κομμάτι και με τίτλους κτήσης, η εργασία με «μπλοκάκι», κλπ), τα κουτσουρεμένα εργασιακά και μισθολογικά δικαιώματα, τα λεγόμενα προγράμματα «απόκτησης ακαδημαϊκής διδακτικής εμπειρίας» για νέους/ες επιστήμονες κατόχους διδακτορικού διπλώματος, τα οποία έρχονται να μπαλώσουν τα κενά που γεννά η πολιτική της χρόνιας υποχρηματοδότησης των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Με λίγα λόγια, άνθρωποι με πάνω από 10 έτη σπουδών καλούμαστε να επιδοθούμε σε ένα διαρκές «κυνήγι» των ευκαιριών προσωρινής απασχόλησης στην έρευνα στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα της χώρας, να χτίσουμε τις ζωή μας στην κυριολεξία σα «νομάδες» (από το ένα πανεπιστήμιο στο άλλο, όπως επιβάλλει η αρχή της «κινητικότητας» των εργαζομένων – το λεγόμενο mobility – που προωθεί η ΕΕ και οι αστικές κυβερνήσεις όλων των αποχρώσεων), να αποδεχθούμε ως «κανονικότητα» μια ζωή γεμάτη άγχος, ανασφάλεια και αβεβαιότητα, μια ζωή χωρίς μόνιμη και σταθερή δουλειά και με μισθούς πείνας. Αυτή είναι η πραγματικότητα για όσους και για όσες από εμάς εργαζόμαστε στην έρευνα και τη διδασκαλία στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα της χώρας, και όλα αυτά χωρίς να προσθέσει κανείς το πρόβλημα της ελλιπούς χρηματοδότησης των ΑΕΙ σε ότι αφορά τον εξοπλισμό και τις υποδομές, μιας και σε αρκετές περιπτώσεις καλούμαστε να βάλουμε και εμείς, όπως και εσείς, βαθιά το χέρι στην τσέπη προκειμένου να διεξάγουμε την έρευνά μας αποτελεσματικά.         

Με βάση όλα τα παραπάνω, οι δυνάμεις της ΚΝΕ και του ΚΚΕ στα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα, και σε κάθε χώρο δουλειάς, σπουδών και κατοικίας ανοίγουν μια πλούσια και ζωντανή συζήτηση με κάθε νέο και νέα που προβληματίζεται με τη σημερινή κατάσταση, που αμφισβητεί τα όρια που θέτει ο καπιταλιστικός δρόμος ανάπτυξης, που, αν θέλετε, κατανοεί σε κάποιον μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό την αναγκαιότητα και επικαιρότητα της οργανωμένης πάλης για την διαμόρφωση μιας άλλης κοινωνικής πραγματικότητας (μιας άλλης κοινωνίας) που θα βάζει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και την ικανοποίηση των σύγχρονων και διευρυμένων αναγκών του, και όχι τα κέρδη μιας χούφτας μονοπωλιακών ομίλων. Το πανεπιστήμιο που οραματιζόμαστε, και για το οποίο παλεύουμε στο πλάι του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, θα λειτουργεί αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν, στην υπηρεσία των σύγχρονων αναγκών και δυνατοτήτων της εποχής μας, όπως είναι και το σύνθημα της σημερινής μας ομιλίας. Οραματιζόμαστε και παλεύουμε για ένα πανεπιστήμιο χωρίς ταξικούς φραγμούς, όπου τα παιδιά των λαϊκών οικογενειών δε θα στερούνται το δικαίωμα πρόσβασης σε αυτό, δε θα αναγκάζονται να δουλεύουν παράλληλα με τις σπουδές τους (ή να τις εγκαταλείψουν), ένα πανεπιστήμιο χωρίς καταστολή, σύγχρονο και ανοιχτό στις κοινωνικές ανάγκες (αν θέλετε, πλήρως συνδεδεμένο με αυτές και με την ικανοποίησή τους). Οραματιζόμαστε και παλεύουμε για ένα πανεπιστήμιο που μέσα από τα προγράμματα σπουδών του θα διδάσκει ότι η αλήθεια είναι αντικειμενική, ότι ο άνθρωπος έχει σήμερα στα χέρια όλα τα αναγκαία εργαλεία, τη συσσωρευμένη συλλογική γνώση και πείρα όχι μόνο προκειμένου να ερμηνεύσει την πραγματικότητα, αλλά και για να την αλλάξει. Οραματιζόμαστε και παλεύουμε για ένα πανεπιστήμιο απαλλαγμένο από κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα, η χρηματοδότηση του οποίου θα γίνεται αποκλειστικά μέσα από τον κρατικό προϋπολογισμό, ένα πανεπιστήμιο με πλήρως σύγχρονες και αναβαθμισμένες υποδομές, εστίες, λέσχες σίτησης και εργαστήρια, ένα πανεπιστήμιο που θα οδηγεί όχι μόνο στην ανύψωση του μορφωτικού επιπέδου του λαού, αλλά και του πολιτιστικού. Τέλος, οραματιζόμαστε και παλεύουμε για ένα πανεπιστήμιο με μόνιμο διδακτικό, διοικητικό και τεχνικό προσωπικό, προσωπικό φύλαξης και καθαριότητας, χωρίς εργολάβους και ιδιώτες μεσάζοντες.           

Θα πείτε: «Μα καλά, αυτές οι προτάσεις είναι ανεδαφικές, ουτοπικές, αφορούν το αύριο και δε στέκουν για το σήμερα», κλπ. Θα σας απαντήσουμε ότι ανεδαφικό, ουτοπικό και μάλιστα και αντιεπιστημονικό είναι το να πιστεύει κανείς ότι η καπιταλιστική βαρβαρότητα που βιώνουν οι λαοί σήμερα είναι μονόδρομος και το «τέλος της ιστορίας», θα σας απαντήσουμε ότι είναι αυταπάτη, που μάλιστα διαψεύστηκε στο παρελθόν δεκάδες φορές, το να πιστεύει κανείς (έστω και καλοπροαίρετα) πως μπορεί να υπάρξει ένας καπιταλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο (όπως διατυμπανίζουν διαχρονικά οι δυνάμεις του οπορτουνισμού), μια φιλολαϊκή πρόταση διεξόδου εντός του καπιταλισμού. Σας καλούμε να κάνετε τη δική μας «μίνι» έρευνα, αν θέλετε χρησιμοποιώντας ακόμη και τα ίδια τα αστικά στατιστικά: Οι φτωχοί γίνονται φτωχώτεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι (και λιγότεροι) ακόμη και μέσα στις περιόδους των καπιταλιστικών κρίσεων, βασική νομοτέλεια του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Την ίδια στιγμή, αυτός ο δρόμος ανάπτυξης καταστρέφει, απαξιώνει και βάζει φρένο σε ένα σημαντικό τμήμα των παραγωγικών δυνάμεων της κοινωνίας (και στην ανάπτυξη της ίδιας της επιστήμης), γεννά την ανεργία, τις κρίσεις και τους πολέμους, καταδικάζει τη συντριπτική πλειοψηφία των λαών του κόσμου στη δυστυχία και την απόλυτη εξαθλίωση. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με τα στατιστικά: 3 στους 10 έλληνες είναι αντιμέτωποι με την φτώχεια, 7 στους 10 έχουν καταθέσεις στις τράπεζες κάτω από 1.000 ευρώ, οι αυξήσεις των τιμών στα τρόφιμα καταγράφουν ρεκόρ δεκαετίας, 1 στα 2 ελληνικά νοικοκυριά δεν έχει κεντρική θέρμανση, ενώ 1 στους 4 δηλώνει ότι κρυώνει στο σπίτι του. Σύγχρονη απάντηση στην καπιταλιστική βαρβαρότητα, επίκαιρη και αναγκαία όσο ποτέ, και η μόνη πραγματική εναλλακτική για τους λαούς, είναι η πρόταση διεξόδου του ΚΚΕ για την οικοδόμηση μιας άλλης κοινωνίας, του σοσιαλισμού-κομμουνισμού, με κύριο χαρακτηριστικό τον κεντρικό επιστημονικό σχεδιασμό της κοινωνικοποιημένης παραγωγής και τον εργατικό έλεγχο που θα αξιοποιεί στο έπακρο τις παραγωγικές-αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας, την τεχνολογική και επιστημονική ανάπτυξη, το έμπειρο εργατικό και υψηλού επιπέδου επιστημονικό δυναμικό. Μόνη πραγματικά φιλολαϊκή πρόταση διεξόδου είναι εκείνη που θα βάλει τέλος στην βασική οικονομική αντίθεση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, αυτή ανάμεσα στο βάθεμα του κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας και την ατομική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της από μια χούφτα μονοπωλιακών ομίλων. Είναι στο χέρι όλων μας, μέσα από τους συλλογικούς αγώνες μας στους φοιτητικούς συλλόγους, στα σωματεία μας, στις επιστημονικές ενώσεις και τα επιμελητήρια να δυναμώσουμε εκείνη τη φωνή που αμφισβητεί τον καπιταλιστικό μονόδρομο, που υποδεικνύει τους πραγματικούς ενόχους για την σημερινή κατάσταση και τα αδιέξοδα που βιώνει η συντριπτική πλειοψηφία του λαού, βάζοντας πλώρη για την πραγματικά ανθρώπινη κοινωνία, εκείνη στην οποία «ο ψαράς θα γράφει ποιήματα και ο ποιητής θα ψαρεύει».