Τα εγκλήματα στην Ελλάδα ανά φύλο κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα

(του Δρ. Τρύφωνα Λεμοντζόγλου, ΣΕΜΦΕ-ΕΜΠ)
Πηγή: TRYFONAS LEMONTZOGLOU

Προκειμένου να προσφέρουμε κάποιες πρώτες ενδείξεις για την ύπαρξη ή μη ενός έμφυλου χάσματος σε ό,τι αφορά τους καταδικασθέντες για μια σειρά από αδικήματα που τελέστηκαν στην Ελλάδα κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, ανατρέχουμε στα διαθέσιμα στοιχεία της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης της ΕΛ.ΣΤΑΤ. και πιο συγκεκριμένα σε αυτά που εμπεριέχονται στις ετήσιες απογραφές των Στατιστικών της Δικαιοσύνης.

Στην παρούσα ανάλυση εξετάζεται η ύπαρξη του έμφυλου χάσματος σε ότι αφορά τους καταδικασθέντες για τις κάτωθι κατηγορίες αδικήματων: (1) ανθρωποκτονίες με πρόθεση; (2) ανθρωποκτονίες εξ αμελείας; (3) απλές & επικίνδυνες σωματικές βλάβες; (4) σωματικές βλάβες εξ αμελείας; (5) εγκλήματα σχετικά με τον γάμο και την οικογένεια; (6) εγκλήματα τιμής; (7) αυτοδικίες; (8) απειλές; (9) βιασμοί; (10) αποπλανήσεις παιδιών.

Παρακάτω, παρουσιάζονται ενδεικτικά ορισμένες σελίδες/τμήματα από τα Στατιστικά της Δικαιοσύνης για το έτος 1981 για την καλύτερη εξοικείωσή μας με το “περιβάλλον” των απογραφών.

Ελληνική Στατιστική Αρχή: Στατιστικά της Δικαιοσύνης

Κατάταξη των αξιόποινων πράξεων (1981)

Κατηγορίες αδικημάτων (κατά φύλο, 1981)

Ο τρόπος με τον οποίον εργαζόμαστε στην παρούσα ανάλυση έχει ως εξής: Για κάθε μια από τις κατηγορίες αδικημάτων που εξετάζονται παρουσιάζουμε σε πρώτη φάση τα ποσοστά των καταδικασθέντων ως προς το φύλο (%). Στη συνέχεια, παρουσιάζουμε τις τάσεις εξέλιξης των μεταβλητών στο χρόνο, έχοντας φροντίσει έτσι ώστε όλα τα μεγέθη μας να εκφράζονται στις ίδιες μονάδες μέτρησης (καταδικασθέντες άνδρες/γυναίκες ανά 100.000 κατοίκους άνδρες/γυναίκες).

Σε ό,τι αφορά τους καταδικασθέντες για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας με πρόθεση στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1961-1996, το 93% των καταδικασθέντων ήταν άνδρες (κατά μέσο όρο), ενώ μόλις το 7% των καταδικασθέντων ήταν γυναίκες. Μάλιστα, οι ανθρωποκτονίες με πρόθεση παρουσιάζουν μια σημαντική άνοδο με την πάροδο του χρόνου για την περίπτωση των ανδρών μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’70 (καταδικασθέντες άνδρες ανά 100.000 κατοίκους άνδρες).

Σε ό,τι αφορά τις ανθρωποκτονίες εξ αμελείας, το 94% των καταδικασθέντων ήταν άνδρες (κατά μέσο όρο), ενώ μόλις το 6% των καταδικασθέντων ήταν γυναίκες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι σε αντίθεση με την άνοδο των ανθρωποκτονιών με πρόθεση για τους άνδρες, οι ανθρωποκτονίες εξ αμελείας από άνδρες βρέθηκαν να μειώνονται μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’60 (καταδικασθέντες άνδρες ανά 100.000 κατοίκους άνδρες).

Η μείωση των ανθρωποκτονιών εξ αμελείας από άνδρες και η ταυτόχρονη αύξηση των ανθρωποκτονιών με πρόθεση από άνδρες εκφράζει πιθανά ένα ποιοτικό στοιχείο έντασης της βιαιότητας με καθαρά έμφυλο πρόσημο (τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το φύλο του δράστη).

Σε ό,τι αφορά τους καταδικασθέντες για το αδίκημα της απλής & επικίνδυνης σωματικής βλάβης, το 87% ήταν άνδρες (κατά μέσο όρο), ενώ το 13% γυναίκες. Μάλιστα, παρουσιάζεται μια αυξητική τάση της μεταβλητής αυτής για την περίπτωση των ανδρών μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’60.

Για τις καταδίκες για σωματικές βλάβες εξ αμελείας, οι άνδρες αποτελούν το 95% των καταδικασθέντων (κατά μέσο όρο) κατά την μελετώμενη περίοδο, ενώ οι γυναίκες το 5%. Η μεταβλητή αυτή παρουσιάζει σημαντική μείωση για τους άνδρες μετά τις αρχές της δεκαετίας του ’70 (καταδικασθέντες άνδρες ανά 100.000 κατοίκους άνδρες).

Η αύξηση των απλών & επικίνδυνων σωματικών βλαβών από άνδρες, συνοδευόμενη από την παράλληλη μείωση των σωματικών βλαβών εξ αμελείας από άνδρες ίσως να σηματοδοτεί ό,τι αναφέραμε και προηγούμενα, δηλαδή της ένταση της βιαιότητας με ένα καθαρά έμφυλο πρόσημο (σε ό,τι αφορά πάντοτε το φύλο των καταδικασθέντων).

Στην περίπτωση των εγκλημάτων που σχετίζονται με τον γάμο και την οικογένεια, το 82% των καταδικασθέντων ήταν άνδρες (κατά μέσο όρο), ενώ το 18% των καταδικασθέντων ήταν γυναίκες. Τόσο για την περίπτωση των ανδρών όσο και για την περίπτωση των γυναικών παρουσιάζεται μια σημαντική πτώση στις τιμές του δείκτη κατά την πάροδο του χρόνου (για τους άνδρες από τις αρχές της δεκαετίας του ’60, ενώ για τις γυναίκες από τις αρχές της δεκαετίας του ’80) με το χάσμα ανάμεσα στο δύο φύλα να μειώνεται αισθητά.

Σε ό,τι αφορά το εγκλήματα τιμής, το 75% των καταδικασθέντων ήταν άνδρες (κατά μέσο όρο), ενώ το 25% των καταδικασθέντων ήταν γυναίκες. Ο δείκτης αυτός παρουσιάζει σημαντική πτώση και για τα δύο φύλα μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70. Έπειτα, καταγράφεται μια σημαντική αύξηση για την περίπτωση των καταδικασθέντων ανδρών (καταδικασθέντες άνδρες ανά 100.000 κατοίκους άνδρες) με το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων να φαίνεται πως αυξήθηκε.

Σε ό,τι αφορά τις αυτοδικίες, το 85% των καταδικασθέντων ήταν άνδρες (κατά μέσο όρο), ενώ το 15% των καταδικασθέντων ήταν γυναίκες. Τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες καταγράφεται μια πτώση στον σχετικό δείκτη μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’80, ενώ έπειτα ακολουθεί μια σημαντική αύξηση στις τιμές του δείκτη.

Σε ό,τι αφορά τις καταδίκες για απειλές, το 91% των καταδικασθέντων ήταν άνδρες, ενώ μόλις το 9% των καταδικασθέντων ήταν γυναίκες. Μάλιστα, στην περίπτωση των ανδρών ο σχετικός δείκτης καταγράφει μια σημαντική πτώση από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 (καταδικασθέντες άνδρες ανά 100.000 κατοίκους άνδρες).

Όπως τονίσαμε και προηγούμενα, έτσι και στην περίπτωση αυτή, φαίνεται μια ένταση της βιαιότητας με έμφυλο πρόσημο, μιας και η μείωση που παρατηρείται στις καταδίκες για απειλές από άνδρες δε φαίνεται να συνοδεύεται και από την αντίστοιχη μείωση στις περιπτώσεις αυτοδικίας από άνδρες.

Σε ό,τι αφορά τους βιασμούς, το συντριπτικό 98% των καταδικασθέντων ήταν άνδρες (κατά μέσο όρο), ενώ μόλις το 2% ήταν γυναίκες. Μάλιστα, οι βιασμοί από άνδρες παρουσιάζουν μια έντονα ανοδική πορεία από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 (καταδικασθέντες άνδρες ανά 100.000 κατοίκους άνδρες).

Στην περίπτωση του αδικήματος της αποπλάνησης παιδιών, το συντριπτικό 99% των καταδικασθέντων ήταν άνδρες (κατά μέσο όρο), ενώ μόλις το 1% ήταν γυναίκες. Ωστόσο, σε αντίθεση με την ανοδική τάση των βιασμών από άνδρες, η αποπλάνηση παιδιών από άνδρες έχει καταγράψει μια σημαντική μείωση από τις αρχές της δεκαετίας του ’70.

Οι ενδείξεις αυτές κρούουν για μια ακόμη φορά των κώδωνα του κινδύνου, μιας και η μείωση της αποπλάνησης παιδιών από άνδρες δε φαίνεται να συνοδεύεται και από την αντίστοιχη μείωση των βιασμών από άνδρες.

Συγκριτική Ανάλυση των Αδικημάτων (σύνολο πληθυσμού, άνδρες & γυναίκες)

Τέλος, τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες οι απλές & επικίνδυνες σωματικές βλάβες καθώς και τα εγκλήματα τιμής βρίσκονται στην κορυφή της κατάταξης συγκριτικά πάντα με τις υπόλοιπες κατηγορίες αδικημάτων που εξετάζονται στην παρούσα ανάλυση, και οι οποίες τοποθετούνται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα. Η συντήρηση και ένταση της παραβατικότητας με έμφυλο πρόσημο φαίνεται και στα διαγράμματα που ακολουθούν παρακάτω, καθώς οι τάσεις μείωσης που παρουσιάζονται για την περίπτωση των γυναικών δε φαίνεται να χαρακτηρίζουν και τον ανδρικό πληθυσμό.

Εγκλήματα ανά 100.000 κατοίκους (σύνολο πληθυσμού)

Εγκλήματα ανά 100.000 κατοίκους (ανδρικός πληθυσμός)

Εγκλήματα ανά 100.000 κατοίκους (γυναικείος πληθυσμός)

πηγή: Απογραφές της Δικαιοσύνης (ψηφιακή βιβλιοθήκη της ΕΛΣΤΑΤ)