Η φυλή των Πιραχά – Η τελευταία πρωτόγονη κουμμουνιστική κοινωνία; (2)

Βαθιά μέσα στο τροπικό δάσος της βροχής του Αμαζόνιου βρίσκεται η φυλή των Πιραχά. Η φυλή αυτή μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες ήταν συνειδητά αποκομμένη από τον έξω κόσμο. Οι ίδιοι οι ιθαγενείς αποκαλούν τον εαυτό τους ως “ίσιο κεφάλι” ενώ κάθε ξένο ως “στραβό κεφάλι”. Οι Πιραχά έχουν μια πολιτισμική αλαζονεία και μια κουλτούρα η οποία βασίζεται στην εμπειρία της στιγμής. Ζουν αποκλειστικά στο εδώ και τώρα. Υπάρχουν χωρικά και χρονικά “σύνορα”. Ό,τι ξεφεύγει από τα σύνορα της εμπειρίας τους απλά δεν υπάρχει. Η γλώσσα τους δεν έχει χρόνους για το παρελθόν ή το μέλλον. Τα πάντα ανήκουν στο παρόν. Δεν υπάρχει γραφή, ενώ δεν έχουν κανένα μύθο για τη δημιουργία του κόσμου. Δεν γνωρίζουν να μετράνε (υπάρχει μόνο το πολύ ή το λίγο) και η γλώσσα τους δεν έχει χρώματα. Οι Πιραχά είναι άριστοι κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες. Το σουπερμάρκετ και το φαρμακείο είναι η ίδια η φύση η οποία τους δίνει τα πάντα απλόχερα. Υπάρχει η λογική της απο-ανάπτυξης και όχι της υπο-ανάπτυξης. Αυτό σημαίνει ότι παράγουν και καταναλώνουν μόνο τα απαραίτητα και τα αναγκαία. 

Η φυλή των Πιραχά είναι ίσως η τελευταία πρωτόγονη κουμμουνιστική κοινωνία που έχει απομείνει. Για αυτούς η έννοια του πλούτου, χαρακτηριστικό των υπόλοιπων κοινωνιών που γνωρίζουν να μετράνε, δεν έχει κανένα νόημα. Η κοινωνία τους είναι αταξική. Δεν έχουν διακριτικά όπως τατουάζ, φτερά κ.ο.κ που τα βρίσκει κανείς στις άλλες φυλές. Δεν υπάρχουν αρχηγοί, μάγοι και τελετές ενηλικίωσης όπου θα διαφοροποιήσουν το παιδί από τον ενήλικα. Είναι όλοι ίσοι αν και υπάρχουν κάποιες μικρές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών. Οι Πιραχά ζουν μια ευτυχισμένη ζωή όπως αυτή που ζήσαμε στην παιδική-προσχολική ηλικία χωρίς έννοιες για το παρελθόν ή το μέλλον. Οι μνήμες του παρελθόντος σβήνουν γρήγορα. Δεν έχουν φιλοδοξίες για το μέλλον. Η γλώσσα τους είναι προσαρμοσμένη σε όλα αυτά. Ή μήπως η γλώσσα τους οδήγησε σε όλα αυτά;

Το ντοκιμαντέρ “Η γραμματική της ευτυχίας”

Το “The Grammar Of Happiness” ακολουθεί τον Ντάνιελ Έβερετ στην φυλή Πιραχά (Αμαζόνιος), μια ομάδα ιθαγενών κυνηγών-συλλεκτών των οποίων η κουλτούρα και η οπτική της ζωής έχουν φέρει σε σύγκρουση τον κόσμο της γλωσσολογίας. Ως νεαρός φιλόδοξος ιεραπόστολος πριν από τρεις δεκαετίες, ο Νταν, κατέβηκε στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου για να σώσει τις αυτόχθονες ψυχές. Αυτά που έμαθε κατά τη διάρκεια του χρόνου του με τους Πιραχά τον οδήγησαν να αμφισβητήσει τα ίδια τα θεμέλια των δικών του βαθιών πεποιθήσεων. Έχοντας χάσει την πίστη του στην θρησκεία και έχοντας χωρίσει με την οικογένειά του, η νέα του ζωή κυριαρχείται από την επιθυμία να αφήσει πίσω το παρελθόν του.

Ο πιο αμφιλεγόμενος ισχυρισμός του Έβερετ είναι ότι η γλώσσα των Πιραχά στερείται «αναδρομής» – την ικανότητα να χτίζει άπειρο αριθμό προτάσεων μέσα σε προτάσεις, που θεωρείται από τον Τσόμσκι ως το πιο θεμελιώδες χαρακτηριστικό της ανθρώπινης γλώσσας. Το “The Grammar Of Happiness” συνδυάζει την ιστορία της προσπάθειας του Έβερετ να επιστρέψει στην Πιραχά με την ιστορία του προσωπικού του ταξιδιού από τη δεκαετία του ’60 ξεκινώντας ως μουσικός που έπαιρνε ναρκωτικά έως ευαγγελικός ιεραπόστολος και έως ακαδημαϊκός ο οποίος  συγκρούστηκε με τον κορυφαίο γλωσσολόγο Νοαμ Τσόμσκι. Είναι η περιπετειώδης ιστορία της απώλειας της πίστης αλλά και της εύρεσης της ευτυχίας.

Δείτε το ντοκιμαντέρ:

Ευχαριστώ θερμά την τάξη Γ2 του 11ου Γυμνασίου Αχαρνών (2018-2019) για την βοήθεια που μου προσέφεραν στην μετάφραση και τον υποτιτλισμό του ντοκιμαντέρ.

Δείτε το πρώτο μέρος εδώ.

Στο τρίτο μέρος: Πιραχά, η εμπειρία της στιγμής.

Στάθης  Γεωργούλης
Δ’ ΕΛΜΕ Ανατολικής Αττικής