Μακριά στην Ισπανία, Ολέ! – Α’ Μέρος

Μακριά στην Ισπανία… Όλε!
έχει ψηλά βουνά
και θάλασσά πλατιά
και ήλιο λαμπερό
και το κρασί καλό
κιθάρες τραγουδούν
και οι ταυρομάχοι ορμούν

Ένα τραγουδάκι των παιδικών μας χρόνων, το οποίο όπως βλέπω υπάρχει σε διάφορες παραλλαγές.

Βασικά στην Ισπανία υπάρχει tinto de verano, που είναι όντως γλυκό και ωραίο, μοιάζοντας αρκετά με τη σανγκρία, που εμείς την έχουμε εξελληνίσει και την κάναμε σανγκριά -με τόνο στη λήγουσα.

Υπάρχουν επίσης τα Πυρηναία και η Σιέρα Νεβάδα, ενώ η χώρα είναι περιτριγυρισμένη από θάλασσα (η μία από τις δύο που βρέχονται ταυτόχρονα από τη Μεσόγειο και τον Ατλαντικό), με πολύ περισσότερους τουρίστες από ό,τι η Ελλάδα -αν και αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, παρά μόνο για όσους αγωνιούν πως η χώρα μας δεν αντέχει άλλους μετανάστες, αλλά δεν έχουν ποτέ παρόμοιες ανησυχίες για τους τουρίστες, πιστεύοντας για κάποιον ανόητο λόγο πως κερδίζουν και αυτοί κάτι από τα κέρδη των ξενοδόχων.

Όλα αυτά όμως (βουνά και θάλασσα) είναι αρκετά μακριά από τη Μαδρίτη, την καρδιά της Καστίλλης, που είναι με τη σειρά της η καρδιά της Ισπανίας, αν δεχτούμε βέβαια πως αυτή είναι κάτι ενιαίο -σαν ταξίδι σίγουρα δεν είναι πάντως, αφού χρειάζονται περισσότερα από δύο για να μπορείς να πεις πως την έχεις γυρίσει πραγματικά.

Πολλοί πιστεύουν πως πρέπει να πας-δεις συμπληρωματικά και στο Τολέδο, για να έχεις μια ολοκληρωμένη εικόνα, και κυρίως την ιστορική αίσθηση που σου προσφέρει το ξακουστό κάστρο κι η μεσαιωνική του ατμόσφαιρα, σαν ένα μικρό ταξίδι στο χρόνο. Αν και την αίσθηση του Μεσαίωνα μπορεί να την συναντήσεις πολλές φορές, είτε σε κάποιες πόλεις της Ανδαλουσίας και το παλιό τους κομμάτι που έχει παραμείνει σχεδόν αναλλοίωτο, είτε στο έθιμο της ταυρομαχίας, που ευτυχώς ολοένα και περισσότεροι βρίσκουν αναχρονιστικό και αποκρουστικό. Και για να μείνουμε στους στίχους από το παιδικό τραγουδάκι (κιθάρες τραγουδούν και οι ταυρομάχοι ορμούν) είναι απείρως προτιμότερο να διαλέξεις ως εμπειρία μια βραδιά κιθάρας στην ισπανική πρωτεύουσα, παρά μια ταυρομαχία.

Τη μέρα που επισκεφτήκαμε τη Μαδρίτη, τον περασμένο Μάρτη, ήταν η παγκόσμια ημέρα της γυναίκας, που εξελίχθηκε σε απεργία -αρκετά μαγαζιά ενημέρωναν το κοινό τους πως θα παραμείνουν κλειστά, λόγω της ημέρας- και σε μια μαζικότατη διαδήλωση στο κέντρο της πόλης.

Με πιο σοβαρό, κινηματικό χαρακτήρα, από ό,τι το gay pride πχ, αλλά με αρκετό αυθορμητισμό κι αυτοσχέδια πλακάτ, που είχαν τα πάντα, από έξυπνα συνθήματα μέχρι κλισέ του τουίτερ. Στην πραγματικότητα, υπήρχαν αρκετά καρναβαλικά στοιχεία, τα οποία έμοιαζαν κάπως σαν συνέχεια των αγανακτισμένων πλατειών: Que hora es? Estamos despiertos ya! Συμμετείχαν μάλιστα αριστερές -γενικά και αόριστα- οργανώσεις αλλά και συνεπείς κομμουνιστές, προσπαθώντας να μπολιάσουν την κινητοποίηση με ένα πιο πολιτικό σκεπτικό, χωρίς όμως να δίνουν τον τόνο. Ενώ η αναρχοσυνδικαλιστική CNT είχε το πιο οργανωμένο μπλοκ και μάλιστα με περιφρούρηση…

Στην Ισπανία είναι υπαρκτό και οξυμένο το ζήτημα των γυναικοκτονιών -χρησιμοποιώ τον όρο χάριν συνεννόησης, χωρίς να έχω πειστεί για την ορθή χρήση του- και είναι χαρακτηριστικό πως ακόμα κι εκείνες τις μέρες, που έγιναν μεγάλες κινητοποιήσεις σε όλη την Ισπανία, άλλα δύο κρούσματα ήρθαν να προστεθούν στη θλιβερή αλυσίδα και τα επίσημα στατιστικά στοιχεία των αρχών, που φέρνουν με ζήλο σε πέρας το καθήκον της καταγραφής.

Μάθαμε τη θλιβερή είδηση την επόμενη ημέρα, σε ένα δωρεάν έντυπο στο μετρό, στους τίτλους του πρωτοσέλιδου. Ακριβώς δίπλα, είχε την τιμητική της η Μόρια, κάνοντας διεθνή καριέρα, με τη φήμη της να ξεπερνά τα εθνικά σύνορα, σε αντίθεση δηλαδή με τους εγκλωβισμένους πρόσφυγες. Ο καπιταλισμός έχει μέσα του μπόλικο μεσαίωνα και σκλαβοπάζαρα, αν και τότε -το μεσαίωνα δηλαδή- δεν υπήρχαν ακριβώς εθνικά σύνορα και συστηματικός έλεγχος στις μετακινήσεις πληθυσμών.

Η Ισπανία, παρεμπιπτόντως, μολονότι είναι δίπλα στην Αφρική, και έχει αρκετό αραβικό αίμα στις φλέβες της, από τους αιώνες της μεταξύ τους συνύπαρξης στην Ιβηρική, δε φαίνεται να αντιμετωπίζει οξυμένο πρόβλημα με το προσφυγικό -τουλάχιστον όχι στον ίδιο βαθμό με την Ιταλία και την Ελλάδα. Και η πλατεία Μαντέλα με τα πέριξ, που έχει αρκετά αφρικάνικα στέκια και οι μετανάστες ξαπλώνουν στον ήλιο, δε μοιάζει σε τίποτα με απροσπέλαστο γκέτο. Το βασικό πρόβλημα που αναδεικνύουν πολλοί Μαδριλένοι είναι η κατάσταση με το Air-BNB, όχι προφανώς γιατί έχουν πρόβλημα γενικά με τους ξένους, αλλά γιατί δε θέλουν να αλλοιωθεί ο αυθεντικός χαρακτήρας της πόλης τους, με τους ντόπιους κατοίκους να ζούνε “εξόριστοι” από το κέντρο της.

Έτσι λοιπόν, στη γειτονιά του Μαλασάνια μπορεί να δει κανείς στα μπαλκόνια τα συνθήματα και τις σημαίες του σχετικού κινήματος ενάντια στο Air-BNB, ενώ αυτό ήταν και το βασικό σύνθημα που είχε επιλέξει να αναδείξει με πανό στα κεντρικά γραφεία της στην Tirso de Molina η CNT, η ισπανική αναρχοσυνδικαλιστική συνομοσπονδία (και όχι πως πρέπει να υποτιμήσουμε το θέμα, μας έκανε εντύπωση όμως που δεν επέλεξαν να προβάλουν ως κύριο, στην πρώτη γραμμή, κάποια εργατική διεκδίκηση, κάποιον ταξικό αγώνα. Μπορεί απλώς και να έτυχε). Και έχω την εντύπωση πως αυτό το στοιχείο της γειτονιάς, που δεν έχει αλωθεί ακόμα πλήρως από τον τουρισμό, είναι ίσως κομμάτι της γοητείας της, σε αντίθεση πχ με την πιο κοσμοπολίτικη Βαρκελώνη, που σου προσφέρει διαφορετικά πράγματα.

Το πρόβλημα του Air-BNB δεν είναι ασφαλώς η μόνη ομοιότητα που θα βρει ένας Έλληνας στη Μαδρίτη, μαζί με το οικείο περιβάλλον και την αίσθηση πως δεν έχει φύγει ουσιαστικά από τη χώρα του. Υπάρχει καταρχάς η εντυπωσιακή λιακάδα, που δικαιολογεί απόλυτα και το όνομα της Puerta del Sol (Estamos despiertos ya -αν και ο ήλιος προκαλεί μια ραστώνη-υπνηλία), σε μια πρωτεύουσα που πρέπει να έχει πιο χαμηλά ποσοστά υγρασίας και από την Αθήνα. Ως συνέπεια βέβαια, υπάρχει και η σχετική λειψυδρία, οπότε είναι πιθανό να βρεις διάφορα αυτοκολλητάκια στο μπάνιο, που σου ζητάν ευγενικά να κάνεις οικονομία στο νερό. Ευτυχώς πάντως, μπορείς να βρεις πόσιμο νερό πολύ πιο εύκολα από ό,τι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες του βορρά, όπου θεωρούν πολύ καλή ιδέα να πίνουν νερό με ανθρακικό, γιατί “τι πλάκα θα είχε χωρίς φυσαλίδες…”.

Υπάρχουν πολλές ωραίες, ζωντανές γειτονιές, όπως το Λαβαπιές, το Μαλασάνια κ.ά. που επιβεβαιώνουν πως η πόλη ποτέ δεν κοιμάται και μπορεί να σου θυμίσουν κάτι από Εξάρχεια. Ή μάλλον από Κουκάκι. Ή ίσως σκηνές από το Μεταξουργείο. Μπορεί και από τα μαγαζιά της Συγγρού στη Θεσσαλονίκη. Ή τα εναλλακτικά τσιπουράδικα του Βόλου και τα ρακάδικα της Κρήτης. Ή μέρη από την Πάτρα, όπου… Τέλος πάντων, καταλάβατε.

Στο Λαβαπιές θα βρει κανείς και το εμβληματικό μαγαζί με σήμα τον Λουκάνικο, φόρος τιμής στο κινηματόσκυλο της περασμένης δεκαετίας, με το οξυμένο αντιμπατσικό ένστικτο, που συμμετείχε με πρωταγωνιστικό ρόλο σε πολλές κινητοποιήσεις.

Μέσα, μπορούσε να πάρει κανείς δωρεάν ένα αναρχικό έντυπο, όπου -όπως θα έλεγε και ο Drugitiz- στις σελίδες του θα έβρισκε αρκετό δικαιωματισμό, έμφυλες ταυτότητες κτλ, ελάχιστες αναφορές όμως σε ταξικούς αγώνες. Αλλά και τη σαλάτα Λουκάνικος με μόλις έξι ευρώ.

Τα τελευταία χρόνια είναι σαφές πως υπάρχει μια οργανική σύνδεση, σε επίπεδο κουλτούρας και κινηματικού λάιφ-στάιλ, μεταξύ Ισπανίας, Γερμανίας και Εξαρχείων -σχηματικά μιλώντας. Δε χρειάζεται εξάλλου πολλή προσπάθεια για να πετύχεις σε μια βόλτα τους εναλλακτικούς κομπανιέρος (όχι camaradas, αυτό είναι πιο πολιτικό) που έχουν κατακλύσει το κέντρο της Αθήνας, σε ένα είδος “κινηματικού τουρισμού”.

Εξίσου σαφές, σε όποιον μείνει λίγες μέρες στη Μαδρίτη, είναι πως υπάρχουν δύο Ισπανίες, δύο διαφορετικοί κόσμοι στην ίδια χώρα -αν υποθέσουμε πως πρόκειται για μια ενιαία χώρα. Θα το καταλάβεις με μια κυριακάτικη βόλτα στο παζάρι του Ράστρο όπου μπορείς να βρεις ενθύμια για τους νοσταλγούς του Φράνκο ή σημαίες της Republica και μπλουζάκια του Profesor από το Casa de Papel.

Ή με μια απλή ματιά στους τίτλους των βιβλίων στους υπαίθριους πάγκους δίπλα από το πάρκο Retiro. Εκεί βρήκαμε ακόμα και ένα μεταφρασμένο αστυνομικό του Μάρκαρη -με το μαρξιστικό παρελθόν και το ποταμίσιο παρόν- και δυσκολευτήκαμε να το κατατάξουμε σε κάποια πολιτική κατηγορία…

Από τη μια, ο οικείος, πολύχρωμος κόσμος, του εναλλακτισμού και των κινημάτων. Που έχει όμως ταβάνι, θεωρεί αριστερά τους Podemos, πνίγεται στον καπνό από τους μπάφους και το βάλτο των υπολειμμάτων του ευρωκομμουνισμού -που εξαφάνισε μέσα σε λίγες δεκαετίες το ηρωικό κόμμα της Ιμπαρούρι.

Και από την άλλη, τα φεουδαρχικά κατάλοιπα, τα σταγονίδια του Φράνκο, η καταθλιπτική επίδραση της Καθολικής Εκκλησίας, η οικονομική εξαθλίωση αγκαλιά με τη συντήρηση -και η φτώχεια αγκαλιά με την πνευματική φτώχεια. Ένας σύγχρονος αστικός μεσαίωνας, στην καρδιά του εικοστού πρώτου αιώνα.

Δύο κόσμοι, εκ πρώτης όψεως διαμετρικά αντίθετοι και διαφορετικοί, αλλά κατά βάση συμπληρωματικοί, το ένα χέρι νίβει το άλλο και τα δυο το σύστημα, που έχουν ανάγκη ο ένας τον άλλον, για να επιβιώσουν, όπως η “ρηχή αριστερά” έχει ανάγκη το μεσαίωνα για να φαντάζει η ίδια προοδευτική. Η Μαδρίτη κρύβει μέσα της δύο Ισπανίες, δύο διαφορετικούς κόσμους, κανείς όμως δεν είναι εικόνα από το μέλλον, του νέου κόσμου που ονειρευόμαστε.

Κρατήστε αυτό το τελευταίο ως συνδετικό κρίκο με το επόμενο μέρος.