Πόσο μουντά ήταν τα κτίρια στον σοσιαλισμό; (ΦΩΤΟ)

Το στερεότυπο για τα μουντά σοσιαλιστικά κτίρια και τα μονοκόμματα οικοδομικά μπλοκ χαμηλής αισθητικής είναι ίσως ένα από τα πλέον ισχυρά και διαδεδομένα, σχετικά με τον σοσιαλισμό που γνωρίσαμε. Και εδραιώνεται, καθώς δανείζεται επιλεκτικά μερικά στοιχεία από την πραγματικότητα, ιδωμένη προφανώς με συγκεκριμένα ταξικά γυαλιά, που βλέπουν αυτό που θέλουν να δουν.

Δε βλέπουν και δε θέλουν να δουν πως πολλά συγκροτήματα έγιναν απλώς για να λύσουν το οξύ στεγαστικό πρόβλημα αυτών των χωρών, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα την αισθητική. Αν και ένας από τους βασικούς κανόνες του Bauhaus λέει ότι “το λειτουργικό είναι και όμορφο”. Και η κλασική δομή των σοσιαλιστικών μπλοκ έδινε μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση στο λειτουργικό κομμάτι, με το καθένα να αποτελεί μια μικρή πολιτεία, με ελεύθερους χώρους και υπηρεσίες.

Συγκρίνουν κτίρια που χτίστηκαν πριν 40 και 50 χρόνια με τα σημερινά και όχι με άλλα αντίστοιχα της εποχής. Ξεχνάν βολικά πως κανένα παλιό κτίριο δεν μπορεί να είναι ωραίο στο πέρασμα του χρόνου, αν εγκαταλειφθεί στην τύχη του, χωρίς στοιχειώδη συντήρηση. Κλείνουν τα μάτια πχ στο “οικοδομικό θαύμα” της αντιπαροχής και τα εκτρώματα που έφτιαξε στην Ελλάδα και στα χιλιάδες νεοκλασικά που μένουν να ρημάζουν στο κέντρο της Αθήνας. Θεωρούν μουντές τις πολυκατοικίες που δεν έχουν παράθυρα, αγνοώντας πως αυτή είναι μια μάλλον μεσογειακή συνήθεια, για πιο εύκρατα κλίματα. Και γενικώς, τηρούν συνεχώς δυο μέτρα και σταθμά, καταργώντας την κοινή λογική.

Τι γίνεται όμως όταν το στερεότυπο, εδραιωμένο με ανιστορικούς όρους, συναντά μια τελείως διαφορετική πραγματικότητα από αυτήν που “περιγράφει”;

Η γειτονιά της Πετρζάλκα στην Μπρατισλάβα είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση. Ένα ιδιαίτερο προάστιο της σλοβακικής πρωτεύουσας, που το χωρίζει ο Δούναβης από την υπόλοιπη πόλη και το ιστορικό της κέντρο, είναι μια πανδαισία χρωμάτων και σχεδίων, με πολυκατοικίες που θυμίζουν ζωγραφικούς πίνακες κυβιστών ή παρτίδα τέτρις (που κι αυτό είναι σοσιαλιστική έμπνευση).

Δε μιλάμε απλώς για μερικά κτίρια που είναι η εξαίρεση στον κανόνα και έγιναν για να καλλωπίσουν τη βιτρίνα. Τα κτίρια αυτά είναι ο κανόνας σε μια μεγάλη γειτονιά, όπου μένουν δεκάδες χιλιάδες κάτοικοι της πρωτεύουσας και έχουν το προνόμιο να ζουν κυριολεκτικά μες στο χρώμα. Όπου κι αν πάει κανείς, θα τα βρει μπροστά του, ακόμα και αν πορεύεται στην τύχη ή αν πατήσει την αναζήτηση στο Google.

Οι δικές μας φωτογραφίες δεν είναι απαραίτητα οι πιο χαρακτηριστικές, είναι απλώς ενδεικτικές, καρπός μιας σύντομης βόλτας. Και αν κάποιος θέλει οπωσδήποτε να έχει έναν συγκεκριμένο σημείο αναφοράς, μπορεί να σημαδέψει πχ την υπαίθρια καντίνα που φαίνεται στην προτελευταία φωτογραφία, για να δοκιμάσει την τοπική σπεσιαλιτέ, τη langose.

Υστερόγραφο: τι έχει να μας πει σε σχέση με όσα βλέπουμε παραπάνω το γνωστό στερεότυπο; Πρακτικά τίποτα. Ένας τοπικός οδηγός που βρήκαμε, έλεγε πως όλα αυτά ήταν επηρεασμένα από το πνεύμα του 68′ και της “άνοιξης της Πράγας” -οριακά δεν έλεγε πως αποτελούσαν κάποια μορφή αντίστασης στη σοσιαλιστική εξουσία που τα έχτισε. Όταν η πραγματικότητα δε συμφωνεί με τα βλακώδη στερεότυπα, τόσο το χειρότερο για αυτήν.