Βουκουρέστι: Βαλκάνια, Δυτική Ευρώπη και Πιονγκγιάνγκ σε ένα

Τον Ιούλιο που μας πέρασε, βρέθηκα για δυο βδομάδες στο Βουκουρέστι για εκπαίδευση στη νέα μου δουλειά.

Το επαγγελματικό ταξίδι εντελώς απρόσμενο, μου το ανακοίνωσαν κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή και παρά τις αρχικές μου αμφιβολίες σχετικά με το κόστος και τα έξοδα, τελικά αποφάσισα να πάω. Έξοδα πληρωμένα λέει, θα πάρετε και “μπροστάντζα” για να είστε άνετοι… Μεταξύ μας, πολυεθνικές, όταν είσαι καινούργιος δεν σε παίρνει και πολύ. Έβαλα τους όρους μου τουλάχιστον, τα φράγκα μπροστά κλπ.

Ταξίδευα την ημέρα των εθνικών εκλογών, 7 Ιουλίου Κυριακή και μάλλον το ενδιαφέρον μου για τ’ αποτελέσματα ήταν μεγαλύτερο απ’ ότι ο προορισμός μου ή το αντικείμενο της εκπαίδευσης. Ήμουν κι εγώ ανάμεσα σε πολλές, μια ψήφος χαμένη για το κόμμα, ας όψεται το καταραμένο brain drain. Πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι πίσω θα ‘μαστε.

Ζέστη αρκετή στο αεροδρόμιο Henri Coanda, μήτε και που ξέρω ποιος ήταν τούτος που έδωσε το όνομά του. Παίρνουμε ταξί με συνάδελφο Ρουμάνο που’ ρθε κι αυτός μαζί, μεγάλη η βοήθειά του τις πρώτες μέρες.

Οι πρώτες εικόνες της μεγαλούπολης όχι ιδιαίτερα ελκυστικές, ένα τεράστιο εμπορικό κέντρο με ΙΚΕΑ, κάτι γειτονιές στο δρόμο του αεροδρομίου χωρίς κάτι το συνταρακτικό.

Το ξενοδοχείο μας στην περιοχή Pipera, γεμάτη μοντέρνα κτίρια για τις πολυεθνικές μπίζνες, ένα σωρό σε λειτουργία κι άλλα τόσα υπό κατασκευή. Καπιταλιστική ανάπτυξη το λεν. Άλλο ένα μεγάλο εμπορικό, δίπλα του το Sky Tower, το ψηλότερο κτίριο της Ρουμανίας κι απέναντι γυάλινα κτίρια στη σειρά. Πάντα οι Ρουμάνοι είχαν μια έφεση στα μεγάλα κτίρια όπως θα δούμε παρακάτω.

Η βιασύνη να χτιστούν όλες τούτες οι σύγχρονες φάμπρικες δεν συνοδεύεται με τις απαραίτητες υποδομές τριγύρω. Οι γύρω δρόμοι σε άθλια κατάσταση, ρωγμές στην άσφαλτο, λάσπες, σκόνη, υπολείμματα από οικοδομικά υλικά… Κάποιοι βιάζονται να στήσουν τη βιτρίνα χωρίς να ‘χουν καθαρίσει το μαγαζί ακόμα.

Διάφορες ελώδεις λίμνες και μυρωδιά υπονόμου στην έρημη, λόγω Κυριακής, περιοχή. Παίρνουμε το μετρό απ’ τη στάση Aureli Vlaicu  για το κέντρο. Οι σταθμοί μεγάλοι, άνετοι, χοντροκομμένοι θα λεγε κανείς κατά τη ρουμάνικη τεχνοτροπία.

Κατεβαίνουμε στη στάση Universitate, μπροστά από άλλο ένα τεράστιο κτίριο, το ξενοδοχείο Intercontinental και περπατάμε προς το κέντρο παράλληλα με τη λεωφόρο Brătianu.

Το κέντρο συμπαθητικό, θορυβώδες, όχι κάτι το ιδιαίτερο γενικά. Μετά από δυο-τρεις επισκέψεις στο κέντρο κατά τη διάρκεια της διαμονής μου το ‘χα ήδη βαρεθεί. Το στέκι μου ήταν ένα, τύπου ροκάδικο με ωραία συλλογή από μπύρες, Beer o’ Clock το λεν. Αν βρεθείτε στο Βουκουρέστι ποτέ, να πάτε, και μην παραλείψετε να δοκιμάσετε τις μπύρες ενός ντόπιου ζυθοποιείου που το λεν Hop Hooligans. Πολύ καλό πράμα. Καλό πράμα που σε όλη την Ευρώπη ξεφυτρώνουν μικροζυθοποιεία με πολύ καλή ποιότητα. Το μαγαζί δεν θα δυσκολευτείτε να το βρείτε, στο ίδιο στενό λίγο παραπέρα θα βρείτε κι ένα Gyros Thessaloniki. Καλούτσικος γύρος, εργαζόμενοι από τις Φιλιππίνες και το απαραίτητο σκυλοφολκλόρ, μπορεί να δείτε και καμιά τραγουδιάρα να τραγουδάει όλες τις τελευταίες σκυλοεπιτυχίες. Στο γυράδικο!

Ο φουκαράς ο Ρουμάνος ο συνάδελφος με πήγε πρώτα εκεί να αισθανθώ σα στο σπίτι μου, έμεινε έκπληκτος όταν του ‘πα ότι δεν ακούω τέτοιες μαλακίες, προτιμώ Motorhead!

Η εκπαίδευση ήταν εντατική και το ωράριο δεν μ’ άφησε πολλά περιθώρια να επισκεφτώ μουσεία κλπ. Ουσιαστικά είχα μόνο ένα Σάββατο να κάνω τουρισμό και ο προορισμός ήταν μόνο ένας. Καλά το φανταστήκατε, το περιβόητο “Παλάτι του Κοινοβουλίου”, το δεύτερο μεγαλύτερο κτίριο στον κόσμο σε ωφέλιμη επιφάνεια μετά το αμερικανικό Πεντάγωνο, σήμα κατατεθέν της εποχής Τσαουσέσκου.

Κατεβαίνοντας απ’ το μετρό στη στάση Piața Unirii με τις αμέτρητες εξόδους, σπαζοκεφαλιά από ποια να βγεις, βγαίνεις στην πλατεία με τα πάμπολλα συντριβάνια.

Στα δυτικά είναι η λεωφόρος Unirii που στο τέρμα της βρίσκεται το “παλάτι” το οποίο φαίνεται σαν βουνό στο βάθος. Νομίζεις ότι είναι δύο βήματα απόσταση αλλά τελικά είναι καναδυο χιλιόμετρα απ’τα συντριβάνια. Περπατάω ως εκεί, στη διαδρομή το παλάτι κρύβεται πίσω απ’ τα δέντρα και δεν το βλέπεις. Δεξιά-αριστερά στη λεωφόρο πολυκατοικίες της ίδιας εποχής, κυβερνητικά κτίρια κλπ. Η τεχνοτροπία όλων, φέρει μια μοναδική αρχιτεκτονική υπογραφή που θα βρείτε μόνο εδώ. Ο ρουμάνικος ρυθμός της εποχής Τσαουσέσκου είναι κάτι σαν υβρίδιο ανάμεσα σε ρωμαϊκό, βορειοκορεάτικο και αρτ ντεκό κι είναι στιγμιαία αναγνωρίσιμος. “Αυτοκρατορικός”, μεγαλειώδης, αυστηρός, αλλά και σοσιαλιστικός ρεαλισμός σε μεγέθυνση. Λες και τα κτίρια φτιάχτηκαν για να μένουν γίγαντες.

Στο τέλος, πίσω από ένα τεράστιο ημικύκλιο που το λεν Piața Constituției (πλατεία συντάγματος) αποκαλύπτεται το παλάτι. Δέος.

Για να κάνω μια σύγκριση, φανταστείτε δέκα οικοδομικά τετράγωνα χτισμένα όλα μαζί κι από πάνω τους βάλτε άλλα δέκα. Κάπως έτσι θα πρέπει να μοιάζει και η Πιονγκγιάνγκ, λάτρης της οποίας ήταν ο Τσαουσέσκου, κι όχι μόνο για την αρχιτεκτονική της.

Ένιωσα το ίδιο πράγμα που είχα νιώσει όταν επισκέφτηκα την Αγιασοφιά στην Ιστάμπουλ. Άντε, Κωνσταντινούπολη για τους πιο πατριώτες από μένα. Ως Έλλην υποτίθεται έπρεπε να νιώσω περηφάνια, δέος, συγκίνηση κλπ. Φυσικά δέος υπάρχει, η μικρότητα του ατόμου μπρος σε μια γιγάντια κατασκευή, μαζί όμως με μια ανυπόφορη ματαιότητα, Κενό Δέος θα το ονόμαζα. Και πράγματι, το παλάτι των 1100 δωματίων και αιθουσών, παρότι στεγάζει το ρουμάνικο κοινοβούλιο, γερουσία και μερικά μουσεία είναι κατά 70% άδειο. Το δε κόστος λειτουργίας και συντήρησής του υπερβαίνει τα 6 εκατομμύρια δολάρια ετησίως. Για την κατασκευή του επίσης, ξηλώθηκε μια ολόκληρη συνοικία.

Ντάξει, κατανοητό. Οι διάφορες κοινωνίες και οι ηγέτες τους θέλουν να αποδεικνύουν την ισχύ τους και ταυτόχρονα να εμφυσήσουν μεγαλείο στο λαό τους: πυραμίδες, σινικά τείχη, πύργοι του Άιφελ, αγιασοφιές, παρθενώνες. Όλα έχουν ένα σκοπό. Τούτο δω είναι too much. Υποτίθεται σοσιαλισμό κάνεις, δεν χρειάζεται να ξοδεύεις ατελείωτους πόρους και εργατοώρες για ένα σύμβολο. Τώρα έμεινε αμανάτι στις νέες γενιές που στην πλειοψηφία τους απεχθάνονται το σοσιαλισμό. Κι όσοι υποτίθεται τον υποστηρίζουν, στη μορφή που είχε εδώ, μάλλον χάνουν το point.

Αποφάσισα να περπατήσω γύρω-γύρω τον περίβολο του παλατιού. Το παίρνω με το πόδι από τα νότια, παράλληλα με ένα άλλο τεράστιο κτίριο που είναι κάποιο ινστιτούτο, κάποια ακαδημία, δεν κατάλαβα καλά. Μετά από πολύ ποδαρόδρομο, στη νοτιοδυτική πλευρά του περιβόλου, συναντώ τον τεράστιο υπό κατασκευή ορθόδοξο καθεδρικό ναό με ένα όνομα που δεν θυμάμαι. Η αγάπη των Ρουμάνων για τα γιγαντιαία κτίρια είναι άφταστη.

Φανταστείτε π.χ την Παναγία Δεξιά στη Σαλονίκη επί εκατό. Καμία πεντέξι πατώματα ψηλό και ένας τρούλος τρεις πολυκατοικίες σε ύψος. Μια και μιλάμε για άχρηστα κτίρια, τούτο δω είναι πραγματικά πεταμένα λεφτά. Ρουμάνοι συνάδελφοι εκφράζουν ανοιχτά τη δυσαρέσκειά τους, “εδώ δεν έχουμε νοσοκομεία, η τεράστια εκκλησία μας μάρανε” λεν, και με το δίκιο τους.

Γενικά στην πόλη μέσα σε κάθε γειτονιά, θα βρείτε κι από μια ορθόδοξη εκκλησία. Πολύ κοντά στο Θεό οι Ρουμάνοι θα λέγαμε, τάχα ότι τον στερήθηκαν επί σοσιαλισμού. Ενώ εμείς οι Έλληνες, που κανένας σοσιαλισμός δεν μας τον στέρησε, δεν πάμε παραπίσω. Σε κάθε χωριό, κάθε ρεματιά, κάθε γειτονιά, μπορεί να μην έχεις ιατρείο, σχολείο, εκκλησία όμως έχεις.

Συνεχίζω τον ποδαρόδρομο μέχρι να φτάσω στην άλλη μεριά, στη βόρεια πλευρά του περιβόλου που είναι και η είσοδος για το κοινό. Μια ώρα περπάτημα, ξεποδαριάστηκα! Μπαίνω στην είσοδο, στην αίθουσα αναμονής. Μια έκθεση ζωγραφικής, ανοιχτή για το κοινό. Μοντέρνοι πίνακες με φουλ αντικομμουνισμό. Μάλιστα.

Ετοιμάζομαι να βγάλω εισιτήριο για περιήγηση αλλά… χρειαζόταν διαβατήριο και δεν το ‘χα μαζί μου. Προς στιγμήν απογοητεύτηκα αλλά μετά σκέφτηκα, δεμπαναγ…! Δεν ένιωθα ότι έχανα κάτι μοναδικό. Είδα το κτίριο, μου έφτανε. Δεν είχα καμία όρεξη να δω το αστικό ρουμάνικο κοινοβούλιο ή τα αμέτρητα άδεια δωμάτια. Προτίμησα να πάω για καμιά μπουγάτσα απ’ τα ζαχαροπλαστεία Zoom, Ελληνικής ιδιοκτησίας. Εξάλλου και το στρήτ φουντ, κάτι περίφημα και πάμφτηνα covrigi, κάτι σαν κουλούρια από ζύμη, μια χαρά είναι, αρκετό τουρισμό έκανα.

Στο zoom όπου απόλαυσα μια τυρόπιτα κι ένα φρέντο εσπρέσο κατά το ελληνικό “φραπεδοποιημένο” στιλ, είχα την ατυχία να υποστώ τη συζήτηση που άκουγα στο παραδιπλανό τραπέζι μεταξύ Ελλήνων επιχειρηματιών του Βουκουρεστίου. Σιχαμερή κουβέντα, ελληνικός μικρο-ιμπεριαλισμός στα ντουζένια του. Η ατάκα της ημέρας ήταν: “τα λεφτά είναι σαν τα ψάρια: πρέπει να τρως φρέσκα” (…) Αυτό είναι το επίπεδο της ελληνικής επιχειρηματικότητας, μπίζνες στα Βαλκάνια.

Τις υπόλοιπες μέρες, μετά τις 7 που σχόλαγα, τις ξόδεψα με βόλτες παρέα με έναν συντοπίτη Έλληνα που ζει κι εργάζεται εκεί, σε διάφορα πάρκα της πόλης: Park lake (Alexandru Ioan Cuza) , Kisselef, Tineretului, Văçăresti και για φαΐ φυσικά. Ενδιαφέρον το πώς στη Ρουμανία συναντιούνται διάφορες κουλτούρες: βαλκανική, σλαβική, οθωμανική, γερμανική. Κι ανάλογα επηρεάζεται και η κουζίνα που είναι μωσαϊκό γεύσεων. Θα βρείτε στην τοπική κουζίνα από κλασικά γερμανικά ριμπς, ζυμαρικά ιταλικής επιρροής, μέχρι λαχανοντολμάδες ορφανούς (από ρύζι!). Το πάντρεμα βαλκανικής και δυτικοευρωπαϊκής κουλτούρας είναι επίσης εμφανές στον τρόπο που οδηγούν οι Ρουμάνοι. Τρέχουν σαν παλαβοί, κάνουν κόντρες στις κεντρικές λεωφόρους, “παντιλίκια”, αναστροφές παντού αλλά… σταματάν ευλαβικά στις διαβάσεις για τους πεζούς!

Κατά τα άλλα, δεν μπορώ να πω ότι με ξετρέλανε η πόλη. Τεράστιες λεωφόροι με απίστευτη κίνηση, χάος. Το σύστημα συγκοινωνιών όχι και το καλύτερο στο ντουνιά, αλλά τι να λέμε! Συνηθισμένοι είμαστε από ΟΑΣΘ.

Γειτονιές όχι ιδιαίτερα ελκυστικές. Τεράστιες πλατείες κενές, π.χ η Piața Victoriei όπου υποτίθεται είναι τόπος συνάντησης για μεγάλες διαδηλώσεις. Πέτυχα κι εγώ μια θλιβερή μάζωξη κυριολεχτικά πέντε (5) παπούδων, ένας εκ των οποίων κάτι διάβαζε σε ένα χαρτί, ο άλλος του κρατούσε τον τηλεβόα, ένας τρίτος απλά καθόταν και δυο άλλοι κάναν βόλτες γύρω γύρω κατά το αμερικάνικο στιλ κρατώντας από μια σημαία ο καθένας, μια της Ρουμανίας και μια της ΕΕ. Ναυάγιο.

Κι ας πάμε στους ανθρώπους. Οι Ρουμάνοι είναι γενικά αξιαγάπητοι, φιλόξενοι, ανοιχτοί. Ταιριάζουν πολύ με μας τους Έλληνες σε αντίθεση με άλλους κεντροευρωπαίους. Χαρακτηριστικό συμβάν, μια περιπέτεια που είχα στο μετρό. Πήρα κατά λάθος τη λάθος κατεύθυνση μιας γραμμής και δίχως να το καταλάβω, μετά από μια στάση που ήταν η τελευταία, βρέθηκα στα μπουντρούμια του Βουκουρεστίου. Μη έχοντας τι άλλο να κάνω, περίμενα να ξεκινήσει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Σε κάποια φάση έρχεται ο οδηγός που επιθεωρούσε τα βαγόνια, ένας γλυκύτατος κύριος. Απ’ τη γλώσσα του σώματος καταλαβαίνω ότι μου λέει “τι έπαθες, ξεχάστηκες;” όλος χαμόγελα. Γρι αυτός αγγλικά, γρι εγώ ρουμάνικα. Τελωσπάντων μου κάνει νόημα να τον ακολουθήσω.

• –Πιάτσα Ουνίρι; με ρωτάει.
• –Πιάτσα Ουνίρι, ντα, του απαντώ.

Και με προσκαλεί μέσα στο κόκπιτ! Πρώτη φορά είδα πως οδηγιέται το μετρό. Όλα σχεδόν αυτόματα. Φτάνουμε σε κάποια φάση, με χαιρετάει, τον χαιρετώ. Που τέτοια περιπέτεια στην Τσεχία;

Παρεμπιπτόντως τα ρουμάνικα περίεργη αλλά ταυτόχρονα οικεία γλώσσα, της γνωστής οικογενείας των λατινογενών, ξαδέρφια με τα ιταλικά, ισπανικά, γαλλικά, πορτογαλικά. Για έναν Ρουμάνο το να μάθει ιταλικά είναι παιχνιδάκι.

Σαν πορτογαλικά μου φαίνονταν, από τότε που άκουγα Ρουμάνους συναδέλφους στην Τσεχία. Κι όπως πετυχημένα είχε παρατηρήσει ο Αμερικάνος εκπαιδευτής μας, “μοιάζουν με ιταλικά όπως θα τα μιλούσε ένας Ρώσος“. Εύκολα θα καταλαβαίνετε τις επιγραφές: parcare, vulcanizare κλπ.

Στις 20 Ιουλίου πήρα το αεροπλάνο της επιστροφής στην Πράγα, όπου κατοικώ πλέον. Δεν μπορώ να πω ότι λάτρεψα το Βουκουρέστι, τεράστια διαφορά με την σαφώς πιο όμορφη και πιο ανθρώπινη Πράγα. Εκείνα που κράτησα είναι η μοναδική ρουμάνικη αρχιτεκτονική της εποχής Τσαουσέσκου, το φαΐ και οι άνθρωποι.