Ιμπεριαλισμός και Υγεία μέρος 2ο: η κούρσα για το εμβόλιο και ο πόλεμος των ανταγωνιστών
Το ερώτημα που τίθεται είναι τι θέλει η εργατική τάξη για τον εαυτό της εν μέσω πανδημίας και καπιταλιστικής κρίσης. Πώς θέλει να είναι η επόμενη μέρα;
Διαβάστε εδώ το Α’ Μέρος.
Σε συνέχεια του πρώτου μέρους, παραθέτουμε τις, μέχρι στιγμής (μέσα Οκτώβρη), εννιά προσπάθειες που φαίνεται να είναι πιο κοντά στο τελικό αποτέλεσμα[1]:
- 1.CanSino Biologics Inc.[2] – μέθοδος Viral Vector, Κίνα
- 2.China National Biotec Group Co. Ltd μέρος της Sinopharm[3], παραδοσιακή μέθοδος ανενεργού ιού, Κίνα
- 3.Sinovac Biotech Ltd ιδιωτικός γίγαντας στην Κίνα, παραδοσιακή μέθοδος ανενεργού ιού.
- 4.Wuhan Institute of Biological Products με την Sinopharm, παραδοσιακή μέθοδος ανενεργού ιού, Κίνα
- 5.Sinopharm Beijing Institute of Biological Products, Shanghai Fosun Pharmaceutical Group Co.[4], BioNTech SE, Pfizer Inc. , μέθοδος ΗΠΑ, Γερμανία, Κίνα[5]
- 6.Gamaleya Research Institute – μέθοδος Viral Vector, Ρωσία
- 7.Oxford University, AstraZeneca Plc – μέθοδος Viral Vector, Ηνωμένο Βασίλειο
- 8.Moderna Inc. National Institutes of Health – μέθοδος mRNA, ΗΠΑ
- 9.Johnson & Johnson, μέθοδος Viral Vector, ΗΠΑ (πλέον εκτός ανταγωνισμού)
Πολλαπλό μέτωπο
Θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε σ’ αυτό το σημείο, πως η μάχη δίνεται σε δύο συνυφασμένα πεδία. Αφενός έχουμε λυσσαλέο ανταγωνισμό για την παρασκευή του εμβολίου, αφετέρου έχουμε τον ανταγωνισμό για την προμήθεια του εμβόλιου. Αυτά τα δύο είναι συνδεμένα καθώς όποιος βρει το εμβόλιο εξασφαλίζει, ως ένα βαθμό, την δικιά του προμήθεια αποκτώντας, συγχρόνως, κεντρικό ρόλο προμηθευτή για τις άλλες χώρες. Γι’ αυτό η ΕΕ και οι ΗΠΑ (και πιο διακριτικά η Ιαπωνία, ο Καναδάς και η Αυστραλία) επενδύουν στα εθνικά μονοπώλια για την έρευνα ενώ ταυτόχρονα προ-παραγγέλνουν μεγάλες ποσότητες εμβολίων, ούτως ώστε να προμηθευτούν άμεσα εκατομμύρια δόσεις όταν κάποιο εμβόλιο εγκριθεί από την αρμόδια αρχή. Οι πρωτοβουλίες αυτές γίνονται μέσω ενός κεντρικού συντονισμού-σχεδιασμού, το Operation Warp Speed (ΗΠΑ- μέχρι τώρα έχει επενδύσει 10 δις Δολάρια) και το EU Vaccine Strategy (ΕΕ).
Ωστόσο έχουμε και ένα τεχνικό κομμάτι που πρέπει να διευκρινισθεί. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν αρκεί να βλέπουμε τον ανταγωνισμό μόνο σαν μια κούρσα για να την πρωτιά, παίζει ρόλο και η «επιλογή» μεθόδου ή ο συνδυασμός μεθόδων[6]. Σύμφωνα με τον Michael Kinch, διευθυντή του Κέντρου Καινοτομίας και Έρευνας στην Βιοτεχνολογία και στα Φάρμακα του Πανεπιστήμιου του Ουάσιγκτον στο St. Louis, η Κίνα «έχει ένα πιο ισορροπημένο πορτοφόλιο έρευνας»[7]. Επιπλέον, ο ίδιος επιστήμονας είναι τρομερά επιφυλακτικός για τις μεθόδους με το mRNA. Είναι κοστοβόρες και χρονοβόρες, είναι πειραματικές, δύσκολες, με αμφίβολα αποτελέσματα. Φανταστείτε ότι «κανένα mRNA εμβόλιο, για παράδειγμα, δεν έχει πάρει έγκριση για χρήση σε ανθρώπους μέχρι τώρα…»[8]. Τέλος, δεν γνωρίζουμε για πόσο καιρό αυτά τα προηγμένα εμβόλια προστατεύουν, ούτε αναιρεί κανείς την πιθανότητα να χρειαστεί και συνδυασμός εμβολίων. Άρα, αν κάποιο μονοπώλιο βρει το εμβόλιο πρώτο δεν εξασφαλίζει κάτι ντε φάκτο, η θεραπεία μπορεί να χρειαστεί ένα μιξ διαφορετικών εμβολίων, εξ ου και το γεγονός ότι η Κίνα έχει πιο ισορροπημένες επιλογές σε σχέση με τους άλλους.
Η κατάσταση μέχρι τώρα
Ας επιστρέψουμε στην λίστα. Όπως βλέπουμε έχουμε 4 προσπάθειες παρασκευής του εμβολίου που γίνονται αμιγώς στην Κίνα. Μία με μέθοδο Viral Vector και 3 με παραδοσιακές μεθόδους ανενεργού ιού. Έχουμε μη αναμενόμενη συμμαχία ΗΠΑ, Γερμανία, Κίνα με επικέντρωση στην μέθοδο mRNA, που χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς, ως τρομερά εξειδικευμένη. Έχουμε ακόμα δυο προσπάθειες από τις ΗΠΑ και πάλι με την γεννητική μέθοδο, mRNA. Τέλος, τις γνωστές προσπάθειες του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ρωσίας που ποντάρουν στην μέθοδο Viral Vector.
Με μια πρώτη ματιά βλέπουμε ότι η ΕΕ, μ’ εξαίρεση τις συμπραξεις με Κίνα και ΗΠΑ, δεν έχει, ακόμα, κάποιο μονοπώλιο που να εδρεύει στο έδαφός της και να είναι φιναλίστ [9] στο κομμάτι της παρασκευής. Μέσω της EU Vaccine Strategy, έχει εξασφαλίσει συμφωνίες με την Αγγλο-Σουηδική προσπάθεια AstraZeneca-Oxford University και την συμφερόντων ΗΠΑ, Johnson & Johnson (που την περασμένη εβδομάδα έπαυσε τις προσπάθειές της λόγω ασθένειας ενός εκ των εθελοντών). Επιπλέον, φαίνεται ότι και εδώ έχουμε μια μικρή βεντάλια μεθόδων. Η ΕΕ μπαίνει έτσι, προς το παρόν, σε μια θέση εξάρτησης από μονοπώλια εκτός του εδάφους της, τόσο για την παραγωγή όσο και στην προμήθεια.
Σε γεωπολιτικό επίπεδο, αυτό τοποθετεί την ΕΕ σε δυσμενέστατη θέση, υπό το πρίσμα των ήδη τεταμένων εμπορικών σχέσεων ΗΠΑ-ΕΕ, του Μπρέξιτ και υπο την σκιά μιας βαθιάς καπιταλιστικής κρίσης. Από την άλλη, ένα εμβόλιο από το ΗΒ σίγουρα θα είναι διαπραγματευτικό χαρτί στις ήδη δύσκολες διαπραγματεύσεις για το Μπρέξιτ. Η κυβέρνηση του ΗΒ προσπαθεί να έχει την καλύτερη δυνατή συμφωνία για τα μονοπώλιά της, θέλοντας να κρατήσει άθικτα τα προ-Μπρέξιτ κεκτημένα της Ενιαίας Αγοράς.
Στην επίσημη επικοινωνία της Επιτροπής της ΕΕ προς το Ευρωκοινοβούλιο, κάνει ξεκάθαρη την θέλησή της να κάνει συμφωνίες με τις φαρμακευτικές εταιρίες που είναι εκτός ΕΕ ούτως ώστε κομμάτι της παραγωγής να γίνει στην ΕΕ[10]. Θα μπορούσε κάνεις να πιστέψει πως θέλει να μειώσει την εξάρτηση αυτή και να έχει κάποιον έλεγχο στην προμήθεια του εμβολίου.
Το ΗΒ και η Ρωσία είναι στο ίδιο επίπεδο, μ’ ένα εμβόλιο στην 3η φάση. Ωστόσο, η προσπάθεια του ΗΒ έχει περάσει δύσκολες στιγμές καθώς έχουν νοσήσει δυο εθελοντές[11] και έχει ήδη ανασταλεί μια φορά η έρευνα.
Τέλος, οι ΗΠΑ με δύο προσπάθειες είναι σε καλύτερη θέση στον ανταγωνισμό, ωστόσο η Κίνα είναι στα «φαβορί» όχι μόνο λόγω των περισσότερων προσπαθειών αλλά, όπως προαναφέρθηκε, χάρη στην διαποικίληση στις μεθόδους έρευνας.
Το εμβόλιο θα έρθει από την Ανατολή…αλλά θ’ αργήσει για εμάς
Τόσο η Ρωσική προσπάθεια που φαίνεται να είναι αρκετά μπροστά, παρόλο που χρησιμοποιεί μόνο μια μέθοδο, όσο και η Κινέζικη που μπορεί να μην είναι τόσο προχωρημένη αλλά έχει άλλα προτερήματα, μας προϊδεάζουν πως η λύση θα έρθει από την Ανατολή. Εντούτοις, αυτά δεν είναι αναγκαστικά καλά νέα για εμάς στην Ελλάδα.
Πρώτα όμως κάποιες διευκρινίσεις. Υπάρχει ένα αντικειμενικό πρόβλημα παραγωγής[12]. Δεν μπορούμε να παράξουμε όσες δόσεις χρειαζόμαστε στο χρόνο που το χρειαζόμαστε ούτε σε απόλυτους όρους ούτε σε σχετικούς, δηλαδή χωρίς να σταματήσουμε την παραγωγή άλλων εμβολίων που χρειαζόμαστε[13]. Άρα αν υποθέσουμε πως το Σπουτνικ-5, της Ρωσίας, είναι πράγματι αποτελεσματικό θα υπάρξει έκρηξη της παγκόσμιας ζήτησης. Η Ρωσία θα έχει πρόβλημα παραγωγής, μιας και θα είναι ανίκανη να μπορέσει ν’ αντεπεξέλθει σ’ αυτή την έκρηξη άμεσα. Υπογραμμίζουμε πως η Ρωσική υποδομή μπορεί να παράξει μέσα σ’ ένα χρόνο μέχρι 1 δις δόσεις. Οι μέχρι τώρα προ-παραγγελίες ξεπερνάνε το 1,2 δισ. δόσεις. Για να προλάβει αυτή την κατάσταση αρχίζει ήδη επαφές με άλλες χώρες, όπως η Ινδία[14], ώστε να παραχθεί το εμβόλιο συγχρόνως και αλλού[15]. Όπως και να έχει, το ότι βρήκαμε το εμβόλιο δεν σημαίνει ότι θα το έχουμε.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν δύο άλλα επιπλέον εμπόδια: από τη μία, το γεγονός ότι η ΕΕ στην EU Vaccine Strategy όχι μόνο δεν προβλέπει τέτοιο άνοιγμα αλλά το αποτρέπει, μέχρι τώρα, αφού, όπως είπαμε, στηρίζει μόνο μονοπώλια του φαρμάκου στο έδαφός της. Από την άλλη, η συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ, ΕΕ και Ιαπωνίας, «Stringent Regulatory Agreement» για την χρήση εμβολίων σε ανθρώπους, που ουσιαστικά αποκλείει την χρήση εμβολίων από χώρες εκτός της συμφωνίας, όπως η Ρωσία και η Κίνα[16]. Άρα μ’ αυτά τα δεδομένα, δύσκολο να έρθει στην Ελλάδα ένα εμβόλιο εκτός του SRA. Βέβαια, δεν είναι αδύνατο ν’ αλλάξει.
Εμβόλιο εξ ανατολής και πολυ-πολική γεωπολιτική…
Τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία, χρησιμοποιούν σαν γεωπολιτικό λεβιέ, η μια την φαινομενική πρωτιά, η άλλη την διαποικίληση και την ενδεχόμενη φτηνή τιμή του εμβολίου. Έτσι η Ρωσία έχει κάνει ξεκάθαρα ανοίγματα στις Ινδία, Βραζιλία, Μεξικό, Φιλιππίνες, Βενεζουέλα. Ενώ η Κίνα έχει κάνει ανοίγματα πέρα από τις χώρες του Belt and Road που τις θεωρεί στρατηγικής σημασίας[17], στην Ινδονησία, Φιλιππίνες με τους οποίους είχε συγκρούσεις στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, την Βραζιλία και Περού (οι μεγαλύτεροι οικονομικοί εταίροι στην Λατινική Αμερική) και πάρα πολλές χώρες στην Αφρική (όπου η Κίνα έχει κάνει γιγάντιες επενδύσεις σε εξόρυξη πετρελαίου και ορυκτών)[18]. Όλες αυτές είναι τεράστιες αγορές για τα μονοπώλιά τους και υποθέτουμε πως οι διαπραγματεύσεις για τα εμβόλια συνοδεύονται από συμφωνίες και σε άλλους τομείς.
Η τακτική της Ρωσίας και της Κίνας φαίνεται να έχει αποτελέσματα και εντός της κορυφής της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας. Από τη μία διαβάζουμε ρωσικά δημοσιεύματα για πιθανά ανοίγματα από την Γερμανική πλευρά[19] (παρόλα τα εμπόδια που αναφέραμε παραπάνω) αλλά και ένα ιστορικό άνοιγμα από τον ΠΟΥ, που αναγνώρισε τον εθνικό Κινέζικο φορέα πιστοποίησης εμβολίων[20]. Όπως διαφαίνεται, τα μονοπώλια των δύο χωρών πιθανόν να βρεθούν σε ευνοϊκότερη θέση στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, συγκριτικά με τη θέση τους προ της περιοδου της πανδημίας, αν και αυτό είναι νωρίς ακόμα να κριθεί.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως λυκοσυμμαχία
Η ΕΕ χρησιμοποιώντας ως πυξίδα την EU Vaccine Strategy, που ουσιαστικά είναι ένα αντίγραφο της στρατηγικής των ΗΠΑ, αποσκοπεί είτε στην εξασφάλιση της παραγωγής στο έδαφός της είτε την άμεση και γρήγορη προμήθεια ενός εμβολίου στους κατοίκους της ΕΕ. Πετάει άφθονο και ζεστό δημόσιο χρήμα στα παγκόσμια μονοπώλια του φαρμάκου με την ελπίδα να παράξει/κατοχυρώσει τις δόσεις. Ωστόσο, αυτό που αποσιωπάται είναι ότι η στρατηγική της ΕΕ χαράχθηκε έναν ολόκληρο μήνα μετά την “Inclusive Vaccine Alliance”, όπου οι Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και Ολλανδία ένωσαν τις δυνάμεις τους προκειμένου να εξασφαλίσουν είτε την παραγωγή του εμβολίου (ολόκληρου ή τμήματός του) στο έδαφός τους[21] είτε την αγορά των δόσεων του εμβολίου, εάν αυτό δεν παραχθεί στο έδαφός τους [22].
Έτσι έχουμε δημοσιεύματα που μας ενημερώνουν πως η “Inclusive Vaccine Alliance” κατάφερε συμφωνία με την AstraZeneca για 400 εκ. δόσεις θεωρητικά για όλη την ΕΕ[23] (αλλά τότε κανείς δεν ήξερε για αυτήν την προσπάθεια και μάλιστα η τιμή που συμφωνήθηκε δεν έχει δημοσιοποιηθεί). Μάλιστα, σε συνέχεια αυτής της συμφωνίας κομμάτι της παραγωγής θα γίνει στην Ιταλία, στην Catalent Inc (Συμφερόντων ΗΠΑ αλλά με παραγωγικές μονάδες στην Ιταλία), και ο πρωθυπουργός είπε δημόσια πως η Ιταλία μέσω αυτής της κίνησης εξασφάλισε να πάρει πρώτη τα εμβόλια. Την ίδια εποχή η επίσημη σελίδα της Ολλανδικής κυβέρνησης μας ενημερώνει πως, αν και εφόσον πετύχει το εμβόλιο της AstraZeneca, θα το προμηθευτούν πρώτοι[24]. Οι Γάλλοι και οι Γερμανοί ήταν πολύ πιο προσεκτικοί στην επικοινωνία τους, αλλά δεν αμφιβάλλουμε πως ισχύουν τα ίδια και για αυτούς. Υπενθυμίζουμε πως στην αρχή της πανδημίας κάποιες από αυτές τις χώρες (ειδικά Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία) χρησιμοποίησαν όλα τα μέσα για να μπλοκάρουν μάσκες, ιατρικό υλικό κοκ. Γιατί να μην το κάνουν και τώρα;
Οι χώρες και τα μονοπώλια πίσω από την “Inclusive Vaccine Alliance” δεν είναι τυχαία. Είναι οι ιστορικοί ιδρυτές της ΕΟΚ (μ’ εξαίρεση το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο) και κυρίως τα καθοριστικά κεφάλαια στην ΕΕ. Οι λόγοι που διευρύνθηκε σε όλη την ΕΕ, μέσω της Κομισιόν, δεν είναι ξεκάθαροι. Εικάζουμε πως είναι πιο επιτυχής η τακτική να ποντάρεις σε πολλά άλογα, αν και για αυτό χρειάζεσαι περισσότερο κεφάλαιο. Η Κομισιόν, χρησιμοποιώντας την σφραγίδα των 27, καταφέρνει το παραπάνω, με διπλό μπόνους. Αφενός το ντύσιμο της ξεκάθαρης καπιταλιστικής ανισομετρίας με τον μανδύα της δημοκρατικότητας και της συλλογικότητας. Αφετέρου, οι υπήκοοι των χωρών της “Inclusive Vaccine Alliance” να έχουν περισσότερες και καλύτερες πιθανότητες να πάρουν το εμβόλιο.
Και όπως πάντα… είναι ο καπιταλισμός ηλίθιε…
Ελπίζουμε να καταφέραμε να αποτυπώσουμε μια εικόνα του πόσο σύνθετη είναι η κατάσταση αλλά συγχρόνως πως δεν πρέπει να χάνουμε το κύριο από τα επιμέρους. Είναι ξεκάθαρα μια υγειονομική κρίση άνευ προηγουμένου για την γενιά μας και το κεφάλαιο «καίγεται» να βρει λύση όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Αλλά δεν πρέπει να υποτιμάμε ή να ξεχνάμε ότι, όσο κυριαρχεί ο καπιταλισμός, ο τρόπος παραγωγής του και οι σχέσεις εξουσίας του, πρέπει όλα να τα βλέπουμε υπό αυτό το πρίσμα. Έτσι η αναζήτηση για το εμβόλιο, η προμήθειά του, οι δημόσιες επενδύσεις, οι «φιλικές κινήσεις» καπιταλιστικών κρατών στα πλαίσια του «ανώτατου αγαθού» της υγείας κοκ στοχεύουν στην αύξηση κερδοφορίας του κεφαλαίου (άμεσα ή μελλοντικά). Αυτό ισχύει είτε για έναν κλάδο (π.χ. φαρμακοβιομηχανία) μιας χώρας/χωρών είτε για μεγάλο τμήμα του κεφαλαίου μιας χώρας/χωρών.
Πιστεύουμε ότι δώσαμε αρκετά στοιχεία για να διαφωτίσουμε πως αυτό που απασχολεί το κεφάλαιο (τις κυβερνήσεις και τις ενώσεις του) είναι η θέση του στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα την επόμενη μέρα της υγειονομικής κρίσης. Και ακόμα περισσότερο την επόμενη μέρα της πολύ βαθιάς οικονομικής κρίσης που κρύβεται πίσω από την πανδημία. Επ’ ουδενί, δεν έχει ως προτεραιότητα τι ποσοστό της εργατικής τάξης και άλλων τάξεων/στρωμάτων θα πεθάνουν από την αρρώστια. Γι’ αυτούς μπορεί απλά να είναι μια καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων, αναγκαία για την μελλοντική ανάκαμψη.
Βέβαια, το ερώτημα που τίθεται είναι τι θέλει η εργατική τάξη για τον εαυτό της εν μέσω πανδημίας και καπιταλιστικής κρίσης. Πώς θέλει να είναι η επόμενη μέρα; Δυστυχώς ακόμα αυτό δεν φαίνεται να είναι ούτε ξεκάθαρο ούτε να την απασχολεί (μ’ εξαίρεση κάποιες λαμπρές μειοψηφίες). Αλλά υπομονή…
ΟΣΑ
Υποσημειώσεις – Παραπομπές
[1]Covid Vaccine Trials Face Moment of Truth, https://www.bloomberg.com/features/2020-coronavirus-drug-vaccine-status/
[2] CanSino Biologics Inc, ιδιωτική εταιρία με βάση την Κίνα. Εκ των επενδυτών της είναι η, συμφερόντων ΗΠΑ, Eli Lilly and Company και η Κρατική Εταιρία Επενδύσεων και Ανάπτυξης, η μεγαλύτερη κρατική επενδυτική της Κίνας. http://www.cansinotech.com/
[3] Sinopharm, γνωστή και ώς China National Pharmaceutical Group, είναι κρατικός γίγαντας της φαρμακευτικής βιομηχανίας. Έχει διάφορες διακλαδώσεις θυγατρικών και συμπράξεις με ιδιωτικές κινέζικες εταιρίες. https://en.wikipedia.org/wiki/China_National_Pharmaceutical_Group
[4] Η Sinopharm και η Fosun συμπράττουν στο Sinopharm Industrial Investment, 51-49% https://en.wikipedia.org/wiki/Sinopharm_Group
[5] BioNTech teams up with Fosun Pharma to test Covid-19 mRNA vaccine in China — and scores $50M investment, https://endpts.com/biontech-teams-up-with-fosun-pharma-to-test-covid-19-mrna-vaccine-in-china-and-scores-50m-investment/
[6] China’s Vaccine Front-Runner Aims to Beat Covid the Old-Fashioned Way, “We’ve got to learn about history and not forget what’s worked in the past,” says Michael Kinch, a vaccine specialist at Washington University in St. Louis. “Don’t get fancy when simple will do it for you just as well.” https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-08-24/coronavirus-vaccine-china-s-covid-front-runner-uses-brute-force-approach
[7] What Happens If China Gets the Covid-19 Vaccine First?
https://www.politico.com/news/magazine/2020/08/31/china-covid-19-vaccine-first-401636
[8] What Happens If China Gets the Covid-19 Vaccine First?
https://www.politico.com/news/magazine/2020/08/31/china-covid-19-vaccine-first-401636
[9] Questions and Answers: Coronavirus and the EU Vaccines Strategy, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/qanda_20_1662
[10] Σελ 6, ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Στρατηγική της ΕΕ για τα εμβόλια κατά της νόσου COVID-19, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX:52020DC0245
[11] AstraZeneca, Under Fire for Vaccine Safety, Releases Trial Blueprints, https://www.nytimes.com/2020/09/19/health/astrazeneca-vaccine-safety-blueprints.html
[12] Creating a COVID-19 vaccine is only the first step. It’ll take years to manufacture and distribute, https://theconversation.com/creating-a-covid-19-vaccine-is-only-the-first-step-itll-take-years-to-manufacture-and-distribute-144352 Η παραγωγική δυνατότητα στη Γη εκτιμάται στις 6.4 δις δόσεις/χρόνο εάν όλοι παράγουν μόνο ένα εμβόλιο (άρα όχι τ’ άλλα για άλλες ασθένειες). Οποιοσδήποτε από τα εμβόλια φιναλίστ έχει 2 ή/και 3 δόσεις άρα θα χρειαστούμε 12-15 δις δόσεις. Κοινώς, ακόμα και να βρεθεί το εμβόλιο θ’αργήσει να φτάσει σε όλους εν καιρό.
[13] If a vaccine arrives, can the world make enough?, https://www.nature.com/articles/d41586-020-01063-8
[14] Η Ινδία προσφέρει τις υποδομές με το αζημίωτο, μιας και ζητάει σε αντάλλαγμα να προμηθευτεί το εμβόλιο πριν απ’ όλους.
[15] https://www.theguardian.com/world/2020/sep/30/a-save-the-world-mentality-russia-places-huge-bet-on-covid-vaccine
[16]Who Will Benefit from a Successful Chinese COVID-19 Vaccine? https://www.rand.org/blog/2020/08/who-will-benefit-from-a-successful-chinese-covid-19.html
[17]Amid High Stakes, China Is Fast-Tracking COVID-19 Vaccine Efforts, https://www.npr.org/2020/05/20/859071659/amid-high-stakes-china-is-fast-tracking-covid-19-vaccine-efforts?t=1603212221658
[18]What Happens If China Gets the Covid-19 Vaccine First?, https://www.politico.com/news/magazine/2020/08/31/china-covid-19-vaccine-first-401636
[19]Russia, Germany discuss potential production of Russian COVID-19 vaccine in Germany, https://tass.com/world/1176285
[20] China National Regulatory Authority (NRA) for vaccines receives WHO endorsement
[21]France, Germany, Italy and the Netherlands working together to find a vaccine for countries in Europe and beyond https://www.government.nl/latest/news/2020/06/03/france-germany-italy-and-the-netherlands-working-together-to-find-a-vaccine-for-countries-in-europe-and-beyond « They intend to have the vaccines manufactured in Europe if possible.»
[22] Europe May Race the U.S. for Early Vaccine Access With Deals (3), https://news.bloomberglaw.com/health-law-and-business/europe-may-join-race-for-early-vaccine-access-with-deals-1
[23] Four-Country Inclusive Vaccine Alliance Concludes Agreement with AstraZeneca for Supply of Possibly 400 Million Covid-19 Vaccines, https://www.vbb.com/insights/corporate-commercial-regulatory/four-country-inclusive-vaccine-alliance-concludes-agreement-with-astrazeneca-for-supply-of-possibly-400-million-covid-19-vaccines
[24] Contract for possible coronavirus vaccine for Europe, https://www.government.nl/latest/news/2020/06/13/contract-for-possible-coronavirus-vaccine-for-europe
