Το σκάνδαλο Novartis δεν είναι σκάνδαλο και… δεν είναι της Novartis

Εάν ως σκάνδαλο ορίζουμε την συμπεριφορά, την πράξη ή ένα γεγονός που αντίκειται ή αντιτίθεται στα γενικώς παραδεκτά και προκαλεί στο κοινωνικό σύνολο αγανάκτηση, αναστάτωση ή αντιδράσεις, τότε οφείλουμε να ψάξουμε σε πιο σημείο της υπόθεσης Novartis συνέβη αυτό.

Καθότι δεν νοσεί το σύστημα υγείας – αυτό δουλεύει όπως σχεδιάστηκε. Όχι, φυσικά δεν υπάρχει η δημόσια υγεία που οι περισσότεροι ονειρεύονται. Μιας και κάποιοι δεν οραματίζονται μια δημόσια υγεία για το καλό του συνόλου αλλά για το καλό της τσέπης τους. Αυτοί οι κάποιοι έχουν ονοματεπώνυμο. Δεν χρειαζόμαστε ούτε προστατευόμενους μάρτυρες ούτε μάρτυρες επιβεβαίωσης για αυτό. Follow the money λένε οι Αμερικανοί.

Μήπως βλέπουμε το αστικό πολιτικό σύστημα να αγανακτεί ή να αναστατώνεται με υποθέσεις δωροδοκίας; Τότε γιατί το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης διέγραψε τον Ευάγγελο Αντώναρο και όχι τον πρώην υπουργό και βουλευτή του που καταδικάστηκε για παθητική δωροδοκία; Τότε γιατί υπάρχει το άρθρο 86 του συντάγματος στην παρούσα μορφή; Γιατί, αν υποθέσουμε ότι για χάρη της επιχειρηματολογίας πρέπει να υπάρχει κάποιου είδους προστασίας υπουργών έναντι πολιτικών διώξεων, δεν εξαιρέθηκε η δωροδοκία;

Ας πάρουμε την υπόθεση Novartis απλά σαν παράδειγμα για ένα σύνολο ανάλογων υποθέσεων, pars pro toto όπως λένε στα Λατινικά που τόσο αρέσουν στους άριστους. Και κάπου εδώ τελειώνει και η ενασχόλησή μας με τον φάκελο που κατατέθηκε στην Βουλή. Πολύ απλά επειδή όποιοι και να είναι εμπλεκόμενοι, είτε «τα πήραν» είτε επιλέχτηκαν από κάποιους άλλους ότι «τα πήραν», δεν έχει καμία σημασία για το μεγάλο παιχνίδι.

Άλλωστε κάθε χρόνο κάπου στον κόσμο μια φαρμακευτική πληρώνει εκατομμύρια δολάρια πρόστιμο. Μία σχετική λίστα θα μπορούσε να γεμίσει τόμους βιβλίων. Ήδη στα πρώτα χρόνια του τρέχοντος αιώνα υπάρχουν σκάνδαλα που ίσως και να ξεπερνάνε σε μέγεθος και είδος το θέμα του περιβόητου φακέλου στη Βουλή.

«Πόσο πάει το μαλλί» – όταν πέσει το πρόστιμο

Το 2001 η Bayer είχε θέμα με το φάρμακο χοληστερίνης Lipobay. 52 νεκροί και ζημιά 1,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων είχαν καταγραφεί επειδή το φάρμακο ναι μεν ρύθμιζε την χοληστερίνη αλλά κατέστρεψε και μυϊκά συστήματα και νεφρά. Με 2,5 δισεκατομμύρια πρόστιμο πλήρωσε η Merck, Sharp and Dohme (MSD) την περιπέτεια του παυσίπονου VIOXX. Δεν σταματούσε μόνο τον πονοκέφαλο αλλά ενίοτε και την καρδιά και προκαλούσε προβλήματα πήξης στο αίμα.

Σε 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια πρόστιμο καταδικάστηκε το 2009 η Pfizer (49 δισεκατομμύρια δολάρια ετήσιο κύκλο εργασιών το 2009) επειδή προωθούσε ψυχοφάρμακα για «μη εγκεκριμένους σκοπούς». Η Eli–Lilly πουλούσε το φάρμακο Zyprexa που προβλεπόταν για σχιζοφρενείς ως θεραπεία κατά της άνοιας. Το πρόστιμο που έπρεπε να πληρώσει το 2009 για αυτό ήταν 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Ποσό που αξίζει να το δούμε στην αναλογία με τον κύκλο εργασιών της εκείνη την χρονιά, 21,8 δισεκατομμύρια δολάρια.

Το 2012 η Abbot Laboratories δικάστηκε για ανάλογο παράπτωμα. Πάλι πουλήθηκαν ψυχοφάρμακα ως θεραπεία της άνοιας. Το δικαστήριο επέβαλε 1,5 δισεκατομμύρια πρόστιμο σε 19 δισεκατομμύρια ετήσιου κύκλου εργασιών. Την ίδια χρονιά στην GlaxoSmithKline επιβλήθηκε πρόστιμο 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων (σε τζίρο 26,4 δις) αφού πουλούσε αντικαταθλιπτικό χωρίς άδεια σε ανήλικους ασθενείς αλλά και επειδή προωθούσε πάλι αντικαταθλιπτικό ως φάρμακο για αδυνάτισμα και θεραπεία σεξουαλικών δυσλειτουργιών. Τέλος το 2012 πάλι η Johnson & Johnson (τζίρο 67,2 δις) καταδικάστηκε για δωροδοκία γιατρών και φαρμακοποιών σε ποινή 2,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Είχαν επιστρατεύσει τους «ειδικούς» για την πώληση δύο σκευασμάτων για σκοπούς για τους οποίους δεν υπήρχε άδεια από τον οργανισμό φαρμάκων.

Το μικρό αυτό δείγμα υποθέσεων δείχνει δύο πράγματα. Γενικά οι φαρμακευτικές εταιρίες τείνουν να μην πτοούνται στην προσπάθεια τους να παρανομήσουν. Προφανώς και τα πρόστιμα βγαίνουν για τις εταιρίες. Δεδομένου του κύκλου εργασιών τους πρέπει να έχουν τεράστια κέρδη για να αντεπεξέλθουν.

Επειδή στην χώρα μας η Novartis είναι το θέμα, ας δούμε ένα από τα κορυφαία της σκευάσματα. Το Lucentis που είναι, βάσει των περισσοτέρων οφθαλμίατρων της χώρας, το κορυφαίο φάρμακο για την θεραπεία της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Το φάρμακο έχει άδεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση, έγκριση από τον ΕΟΦ και με βάση τη νοσοκομειακή τιμή του σκευάσματος, κάθε γραμμάριο της δραστικής ουσίας κοστίζει 256.773,9130 Ευρώ (!) στην Ελλάδα.

Επίσης χαρακτηρίστηκε φάρμακο υψηλού κόστους οπότε με τον Ν.3816/2010 χορηγείται, υπό προϋποθέσεις, χωρίς συμμετοχή σε ασθενείς. Ωστόσο η εξέταση για την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας δεν καλύπτεται.

Δεν προσέχουμε τον ασθενή σαν τα μάτια μας αλλά του τα βγάζουμε!

Προφανώς μερικοί ασθενείς στην Ελλάδα πλήρωσαν αυτά τα παιχνίδια τιμών με τα μάτια τους. Έτσι το in.gr σε μια εποχή, το 2014 όταν ακόμη δεν θεωρούταν αντικυβερνητικό ΜΜΕ, έγραψε μεταξύ άλλων:

Όπως μας εξηγεί ο Ευστράτιος Χατζηχαραλάμπους, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Αμφιβληστροειδοπαθών (ΠΕΑ), «οι περικοπές στους προϋπολογισμούς των νοσοκομείων, καθώς και η αναδιάρθρωση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης περιπλέκουν την πρόσβαση των ασθενών στη θεραπεία. Επειδή η ρανιμπιζουμάμπη είναι φάρμακο υψηλού κόστους, πολλά νοσοκομεία δεν θέλουν να ξεφύγουν από τον προϋπολογισμό τους και έτσι, αντί να έχουν διαθέσιμο το σκεύασμα στα φαρμακεία τους, παραπέμπουν τους ασθενείς σε επιτροπές του ΕΟΠΥΥ, ώστε το κόστος της θεραπείας να το χρεωθεί ο ασφαλιστικός φορέας και η χορήγηση του να γίνεται από τα δικά του φαρμακεία. Όπως είναι αναμενόμενο, η διαδικασία έγκρισης της θεραπείας από τον ΕΟΠΥΥ καθυστερεί και οι ασθενείς κινδυνεύουν να χάσουν τελείως της όρασή τους, περιμένοντας».

Υπάρχουν καταγγελίες στα κοινωνικά δίκτυα ότι η κάλυψη της θεραπείας αφορά μόνο ηλικίες ασθενών άνω των 67 ετών. Ωστόσο αυτές είναι προς στιγμήν ανεπιβεβαίωτες και δεν αλλάζουν την γενική εικόνα που μας έρχεται από άλλη μια πληροφορία.

Το ότι υπάρχει πιο οικονομικό φάρμακο από αυτό της Novartis, το Avastin είναι κοινό μυστικό σε όσους ασχολούνται με την εκφύλιση της ώχρας κηλίδας. Πληροφορούμαστε τον Σεπτέμβριο του 2014 από το Γερμανικό περιοδικό Der Spiegel ότι στην Γαλλία μια θεραπεία με Avastin στοιχίζει 30 Ευρώ την δόση ενώ το κόστος του Lucentis κυμαίνεται στα 900 Ευρώ την δόση. Στην Γερμανία η αντίστοιχη τιμή ήταν 1200 Ευρώ.

Η Γαλλία επέτρεψε την χρήση του φθηνότερου φαρμάκου (http://www.spiegel.de/gesundheit/diagnose/avastin-bei-bei-makuladegeneration-so-sicher-wie-lucentis-a-991617.html).

Έκπληξη – το ίδιο εργαστήριο βγάζει ένα πανάκριβο βγάζει ένα πνάκριβο και ένα ισάξιο οικονομικό φάρμακο

Ήδη από τον Απρίλη του 2014 μαθαίνουμε από το κεντροδεξιό Γερμανικό έντυπο Die Welt ότι μετά από την Ιταλική επιτροπή ανταγωνισμού και η Γαλλική επιτροπή στράφηκε ενάντια στις εταιρίες Roche και Novartis με αφορμή το Lucentis. Εκείνη την εποχή στην Ελλάδα κανείς δεν μιλούσε για το θέμα.

Η Die Welt αναφέρει ότι η Roche ήρθε μάλλον σε συμφωνία με την Novartis για την προστασία της τιμής – και της κερδοφορίας – των φαρμάκων τους. Έτσι η Roche δεν ζήτησε άδεια για την χρήση του Avastin ως θεραπεία για την εκφύλιση της ώχρας κηλίδας και περιορίστηκε στην διάθεσή του μόνο ως αντικαρκινικό σκεύασμα. Και τα δύο φάρμακα βγήκαν από το ίδιο εργαστήριο, το Genentech που είναι θυγατρική της Roche. Η Roche έκανε το 2013 κύκλο εργασιών 1,4 δισεκατομμυρίων Ευρώ από το Lucentis, η Novartis 1,7 δισεκατομμύρια Ευρώ.

Επιστημονικές μελέτες απέδειξαν πολλάκις ότι εκτός από την εξωφρενική διαφορά στην τιμή δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ των δυο σκευασμάτων (https://resource-allocation.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12962-016-0056-1).

Ακόμη και η New York Times μπήκε στον πειρασμό να αντιπαραθέσει το 2015 τα τρία τότε γνωστά φάρμακα για την θεραπεία της νόσου βάζοντας τα Lucentis και Avastin σε σύγκριση με το σκεύασμα Eylea της Bayer.

Είναι ηλίου φαεινότερο ότι όπου συγκρούονται τόσα οικονομικά συμφέροντα πρέπει να βρεθεί μια λύση. Και προφανώς αυτή δεν καθορίζεται από τους «νόμους της αγοράς». Γιατί αν ίσχυαν αυτοί τότε το Lucentis με τιμή πολλαπλή του χρυσού δεν θα είχε καμία ευκαιρία στην «ελεύθερη» αγορά.

Το σκάνδαλο στην υπόθεση Novartis λοιπόν δεν αφορά μόνο την συγκεκριμένη εταιρία αλλά την καπιταλιστική κατάχρηση της υγείας των ανθρώπων ως «εμπόρευμα». Και αφού η κοινωνία συμφώνησε να ζει τον καπιταλισμό, ποιος ο λόγος για αγανάκτηση και αναστάτωση;

Μήπως μας πρέπει επιτέλους μια άλλη αντίδραση από το σύνηθες πέσιμο από τα σύννεφα;