Ζητήματα ψυχικής υγείας: Σύγχρονες προσεγγίσεις – απαντήσεις στα αδιέξοδα που δημιουργεί ένα σύστημα που σαπίζει

Το σύστημα που ζούμε και θρέφεται από την εκμετάλλευση του λαού, ο καπιταλισμός, έχει παράγωγά του τον πόλεμο, τη φτώχεια, την ανασφάλεια, την ανεργία, την αποξένωση, τα αδιέξοδα. Η αποθέωση του «ατομισμού» αποτελεί κυριολεκτικά ένα «θερμοκήπιο» επιδείνωσης της ψυχικής υγείας. Στις σύγχρονες αστικές κοινωνίες το άτομο βρίσκεται αντιμέτωπο με την πολύμορφη βία ενός συστήματος που έχει σαπίσει, μια βία καθημερινή, που έχει πολλές και αθέατες πλευρές, οι οποίες φθείρουν την ψυχική υγεία του λαού. Η βία του κεφαλαίου απέναντι στη μισθωτή εργασία επιβάλλεται πρώτα απ’ όλα μέσα από τον οικονομικό καταναγκασμό, που καταδικάζει τους εργαζόμενους να ζουν και να δουλεύουν για τα κέρδη των λίγων. Αυτός είναι και ο λόγος που πολύ μεγάλος αριθμός ερευνών καταδεικνύει ότι οι δυσμενείς ψυχικές επιπτώσεις έχουν σαφή ταξικό χαρακτήρα, αφορούν κατά βάση την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα. Η αποξένωση που χαρακτηρίζει όλες τις σύγχρονες μητροπόλεις του καπιταλισμού τείνει να πάρει ακραίες και εξαιρετικά απειλητικές διαστάσεις. Στις λαϊκές δυνάμεις κυριαρχεί ένα αίσθημα πνιγμού, που συνδυάζεται με την ψυχική ασφυξία και τον φόβο που απορρέει από την αναγκαστική έλλειψη διαπροσωπικών σχέσεων, τη διάρρηξη των κοινωνικών δεσμών.

Τα εκτεταμένα προβλήματα που καταγράφονται και η ανησυχητική τους έκφραση στις νεότερες ηλικίες πρέπει να σημάνουν συναγερμό. Ενδεικτικά, κατά την περίοδο 2020-2021, εν μέσω πανδημίας, τα προβλήματα ψυχικής υγείας μεταξύ νέων ηλικίας 15-24 ετών έχουν τουλάχιστον διπλασιαστεί, ενώ η αυτοκτονία είναι η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των νέων στην Ευρώπη. Εφιαλτικά είναι τα αντίστοιχα στοιχεία γύρω από το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών και αυτό των εξαρτήσεων.

Το ΚΚΕ επισημαίνει ότι σε αυτό το εκμεταλλευτικό σύστημα, με τα απάνθρωπα στοιχεία που το χαρακτηρίζουν, αφενός η ψυχική υγεία του λαού υπονομεύεται και επιδεινώνεται και αφετέρου η αντιμετώπισή της θεωρείται «κόστος» για το αστικό κράτος, τους επιχειρηματικούς ομίλους και τις αστικές κυβερνήσεις. Σε συνθήκες μάλιστα που απαιτείται μεγαλύτερη ειδίκευση της εργασίας, συνδυασμός πνευματικής και χειρωνακτικής εργασίας, τα ψυχικά νοσήματα αποκτούν μεγαλύτερη σημασία σε σχέση με το παρελθόν για την αποκατάσταση της εργατικής δύναμης.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση επισημαίνει ότι το συνολικό κόστος της κακής ψυχικής υγείας υπερβαίνει το 4% του ΑΕΠ (πάνω από 600 δισ. ευρώ) στις 28 χώρες της ΕΕ. Ταυτόχρονα αναφέρουν ότι οι εξειδικευμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας καλής ποιότητας είναι «δαπανηρές». Με άλλα λόγια, παίρνουν μέτρα ώστε η εργατική τάξη να παραμείνει λειτουργική και… ικανή να ξεζουμίζεται.

Στη χώρα μας όλες οι κυβερνήσεις με αλλεπάλληλες ψυχιατρικές μεταρρυθμίσεις με τον φερετζέ της «αποασυλοποίησης», της «καταπολέμησης του στίγματος» και του «κοινωνικού αποκλεισμού», οδήγησαν στη συρρίκνωση των κρατικών κοινοτικών δομών ψυχικής υγείας και δομών ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, στην όξυνση των ελλείψεων και της υποβάθμισης στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας, στη μεγαλύτερη εμπλοκή των κάθε λογής ιδιωτικών επιχειρήσεων, συνεταιρισμών, ΜΚΟ, ΑΜΚΕ, «πρωτοβουλιών» και άλλων «φιλάνθρωπων» και εν τέλει στην αύξηση των ατόμων με ψυχικές διαταραχές. Οι περισσότεροι νομοί δεν διαθέτουν δημόσιες ψυχιατρικές κλίνες. Τα δημόσια ψυχιατρικά νοσοκομεία όσο και οι ψυχιατρικές κλινικές έχουν μετατραπεί σε αποθήκες ψυχών, με τους ασθενείς να νοσηλεύονται σε χώρους που προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Το ΚΚΕ έχει τα μάτια του ορθάνοιχτα στα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζει ο λαός στο σύνολο της ζωής του και που ευθύνονται καίρια για τη διογκούμενη αύξηση των ψυχικών διαταραχών.

Απευθύνεται στους εργαζόμενους, στους βιοπαλαιστές επαγγελματίες και αγρότες, στις γυναίκες και τους νέους, σε όλο τον λαό για συμπόρευση και αγώνα για αποκλειστικά δημόσιες δομές ψυχικής υγείας, πλήρως στελεχωμένες, με μόνιμο προσωπικό όλων των ειδικοτήτων, με υπηρεσίες δωρεάν και με κύριο προσανατολισμό την πρόληψη, σύμφωνα με τις σύγχρονες επιστημονικές και τεχνολογικές δυνατότητες.

Απευθύνεται στους υγειονομικούς, που διαθέτουν την επιστημονική γνώση και συμβάλλουν για την πρόληψη, τη θεραπεία και την αποκατάσταση της ψυχικής υγείας, να προβληματιστούν πόσο διαφορετική θα ήταν η αποτελεσματικότητα του «όπλου» που διαθέτουν, στο πλαίσιο μιας κοινωνίας και οικονομίας που κριτήριο της ανάπτυξής της θα είναι η ικανοποίηση των διευρυνόμενων λαϊκών αναγκών.

Στην κοινωνία που η Υγεία είναι το ύψιστο κοινωνικό αγαθό και όχι εμπόρευμα, η ουσιαστική πρόληψη των ψυχικών διαταραχών και η ψυχική υγεία και ισορροπία του πληθυσμού αποτελούν πραγματική προτεραιότητα.

Το αναλυτικό πρόγραμμα της ημερίδας

Εισηγητική ομιλία: Καπιταλισμός και ψυχική υγεία

Αφροδίτη Ρέτζιου, ψυχίατρος, επιμελήτρια Α’ ΕΣΥ, Γενικό Νοσοκομείο «Θριάσιο»

1η Ενότητα: Εισαγωγή σε έννοιες και μεθοδολογικά ζητήματα της μελέτης των ψυχικών διαταραχών

— Τι είναι ψυχική υγεία και τι ψυχική νόσος: Μία εύθραυστη σχέση σε δυναμική ισορροπία

Βασίλης Κούδας: Ψυχίατρος, διευθυντής ΕΣΥ, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου Κρήτης, MSc Νευροεπιστημών, διδάκτορας του Πανεπιστημίου Κρήτης

— Η έννοια της πρόληψης στην ψυχική υγεία

Τατιάνα Λιβέρη: Ειδικευόμενη Ψυχιατρικής, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Δαφνί

— Από τον θετικισμό στον μεταμοντερνισμό: Ο ρόλος των κοινωνικών εμπειριών, ατομικών διαφορών και βιολογίας στην ψυχική υγεία

Παναγιώτης Ρεντζελάς: Επίκουρος καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας, University College London

— Το στίγμα: Ορισμός, θεωρίες, επιπτώσεις στους ασθενείς

Βασίλης Παυλόπουλος: Καθηγητής Διαπολιτισμικής και Κοινωνικής Ψυχολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

— Κοινωνική τάξη, πολιτισμικό κεφάλαιο και υγεία

Θανάσης Αλεξίου: Καθηγητής Κοινωνιολογίας, Τμήμα Κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

2η Ενότητα: Οι υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας στην Ελλάδα

— Κοινωνική – Κοινοτική Ψυχιατρική: Σύγχρονη ανάγκη ή δούρειος ίππος για την ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας;

Γιώργος Πρέντζας: Νοσηλευτής, Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ιωαννίνων, MSc στην Ψυχική Υγεία, υποψήφιος διδάκτορας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

— Από το άσυλο στα άσυλα: Η συνεχιζόμενη συρρίκνωση και υποβάθμιση των δημόσιων ψυχιατρικών κλινικών και η ευδοκίμηση των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών

Τριαντάφυλλος Τριανταφυλλίδης: Ψυχίατρος, επιμελητής Β’ ΕΣΥ, Γενικό Νοσοκομείο Κοζάνης, MSc στη διαχείριση Γήρανσης και Χρόνιων Νοσημάτων, επιστημονικά υπεύθυνος του ξενώνα βραχείας παραμονής «Νεφέλη»

— Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση: Η «αποασυλοποίηση» ως μανδύας για την κυριαρχία των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ) και των Αστικών Μη Κερδοσκοπικών Εταιρειών (ΑΜΚΕ)

Σωτήρης Καβουρτζής: Ψυχολόγος σε ΑΜΚΕ, MSc Κλινικής Ψυχολογίας

— Τα προβλήματα και οι αγώνες εργαζομένων και ασθενών στις δομές Ψυχικής Υγείας.

Σταύρος Καλαρίτης: Πρόεδρος του Συλλόγου Εργαζομένων ΨΝΑ Δαφνί

Διάλειμμα: 30′

3η Ενότητα: Εργατική τάξη

— Αλλοτρίωση και ψυχική υγεία της εργατικής τάξης

Τάσος Τραβασάρος: Ψυχολόγος, ψυχοθεραπευτής, υποψήφιος διδάκτορας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

— Η ψυχική υγεία των εργαζομένων «παράπλευρη απώλεια» των σύγχρονων εργασιακών συνθηκών

Γιώργος Δούκας: Επιθεωρητής Εργασιακών Σχέσεων, απόφοιτος της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης

— Η τηλεργασία ως παράγοντας επιβάρυνσης της ψυχικής υγείας στις εργαζόμενες γυναίκες

Κωνσταντίνα Τσότρα: Ψυχολόγος, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Δρομοκαΐτειο

— Η ταξική διάσταση της πανδημίας COVID-19 στην ψυχική υγεία: Κοινωνικές ανισότητες

Αναστασία Ζήση: Καθηγήτρια Ψυχολογίας, Τμήμα Κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

— Ψυχική υγεία προσφύγων και εργαζομένων στο Προσφυγικό: Εγκλωβισμένοι στην πολιτική της ΕΕ

Γιώργος Σαμπροβαλάκης: Κοινωνικός λειτουργός, MSc στις Επιστήμες Αγωγής, εργαζόμενος σε πρόγραμμα ένταξης προσφύγων

Μεσημεριανό διάλειμμα: 14.30 – 16.30

Εναρξη Β’ μέρους: 16.30

4η Ενότητα: Παιδί – Εφηβος

— Το υπόβαθρο ανάπτυξης και εκδήλωσης των ψυχικών διαταραχών σε παιδιά και εφήβους: Υπερδιάγνωση ή αντικειμενικό γεγονός;

Γιάννης – Μάριος Ρόκας: Ειδικευόμενος Παιδοψυχιατρικής, Νοσοκομείο «Π. & Αγλαΐα Κυριακού»

— Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας στους μαθητές: Θύτες ή θύματα;

Ρούλα Γεωργιάδη: Ειδικευόμενη Ψυχιατρικής, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

— Τα σύγχρονα παιδικά τραύματα – προϊόντα ενός εκμεταλλευτικού συστήματος: Κακοποίηση, παραμέληση, εγκατάλειψη και αστικό κράτος

Ειρήνη Γκιτάκου: Ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια, MSc στην Εφαρμοσμένη Δημόσια Υγεία: Πρότυπα και Συμπεριφορές Υγείας

— Το παιδί με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και ο ρόλος της πρώιμης διάγνωσης

Γεωργία Κουρή: Ψυχοπαιδαγωγός, ειδικευμένη στην Ειδική Αγωγή, εκπαιδεύτρια ατόμων με νοητική αναπηρία

— Ψυχοκοινωνική στήριξη παιδιού και εφήβου: Ενα πανάκριβο εμπόρευμα για τη λαϊκή οικογένεια

Εύη Χαβελέ: Ψυχολόγος, εργαζόμενη σε κέντρα Ειδικής Αγωγής

5η Ενότητα: Εξαρτήσεις

— Τοξικοεξάρτηση: Ψυχική νόσος, ατομική επιλογή ή κοινωνικό φαινόμενο;

Παναγιώτης – Μόδεστος Γεωργάκας: Ειδικός ψυχίατρος, ιδρυτής και τ. διευθυντής ΠΕΘΕΑ «Αργώ» Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης

— Για τους όρους ανάπτυξης προβληματικής σχέσης και εξάρτησης από το αλκοόλ

Σοφία Σκλαβενίτη: Ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια, επιμόρφωση στην Κοινωνική Κλινική Ψυχολογία των εξαρτήσεων

— Προβληματισμοί γύρω από τις νέες μορφές εξάρτησης (gaming, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διαδικτυακός τζόγος)

Ιλιάνα Ναζεντιάδου: Ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια, MSc Εγκληματολογίας

— Η κατάσταση στις δομές πρόληψης και απεξάρτησης. Η φωνή των εργαζομένων

Λεμονιά Φακάρου: Ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια MSc Ποινικό Δίκαιο και εξαρτήσεις, θεραπεύτρια ΚΕΘΕΑ Εν Δράσει, μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Εργαζομένων ΚΕΘΕΑ

Διάλειμμα: 30′

6η Ενότητα: Βία κατά των γυναικών

— Το αποτύπωμα της πολύμορφης βίας στην ψυχική υγεία των γυναικών

Ελένη Θεοδοσίου: Νοσηλεύτρια, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Δρομοκαΐτειο, μέλος του προεδρείου της ΟΓΕ

— Κακοποίηση και τραύμα: Φαινόμενα με ταξικό πρόσημο στην επιδημιολογία και τη θεραπευτική τους προσβασιμότητα.

Αλτα Πανέρα: Ψυχολόγος, επόπτρια, ψυχοθεραπεύτρια, τραυματοθεραπεύτρια, πρώην εργαζόμενη με επιζώντες ενδοοικογενειακής βίας, εργαζόμενη στο ΚΕΣΥΨΥ του ΑΠΘ.

— Μύθοι γύρω από τη σεξουαλική κακοποίηση: Αντιδραστικές κοινωνικές αντιλήψεις που εμποδίζουν τη θεραπευτική διαδικασία και εδραιώνουν μετατραυματικές διαταραχές

Ορέστης Παπαγιαννόπουλος: Ψυχολόγος, ψυχοθεραπευτής, τραυματοθεραπευτής, μέλος του EMDR Hellas

— Η απουσία απαραίτητων υπηρεσιών για κακοποιημένες γυναίκες, παράγοντας παραπέρα κακοποίησης

Εφη Θάνου: Κοινωνική λειτουργός, MSc Ελεγχος του stress και Προαγωγή Υγείας

7η Ενότητα: Μία άλλη προσέγγιση στα ζητήματα της ψυχικής υγείας

— Η ιστορία της Λέρου και η διαχρονική συμβολή των Ελλήνων κομμουνιστών για την υπεράσπιση των ψυχικά πασχόντων

Κατερίνα Ρούμπου: Ειδικευόμενη Ψυχιατρικής, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Δαφνί, πρώην εργαζόμενη στο Κρατικό Θεραπευτήριο Λέρου

— Τα επιτεύγματα και η εμπειρία του πρώτου εργατικού κράτους στις υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας

Ελισαίος Βαγενάς: Διδάκτορας Παιδαγωγικής και Εξελικτικής Ψυχολογίας, Ινστιτούτο Ανάπτυξης της Προσωπικότητας της Ρωσικής Ακαδημίας Εκπαίδευσης

— Η Ψυχική Υγεία ως κοινωνικό αγαθό: Η πρόταση του ΚΚΕ για τις υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας

Γιώργος Σιδέρης: Υπεύθυνος του Τμήματος Υγείας – Πρόνοιας της ΚΕ του ΚΚΕ

Κλείσιμο Ημερίδας

Λήξη: 21.00

Στο τέλος κάθε ενότητας προβλέπεται διαδικασία 10λεπτης συζήτησης.

Η διάρκεια της κάθε εισήγησης είναι 12′

Είσοδος ελεύθερη

Ριζοσπάστης