Μιχαήλ Σολόχοφ-Ο Ήρεμος Ντον, η σχέση του με το Στάλιν και οι κατηγορίες περί λογοκλοπής

O νομπελίστας Σοβιετικός συγγραφέας Μιχαήλ Σολόχοφ, συγγραφέας του πολύ αγαπητού “Ήρεμου Ντον”, ίσως ήταν ο πιο επιφανής εκπρόσωπος του σοσιαλιστικού ρεαλισμού μετά τον ίδιο τον Μαξίμ Γκόρκι. Γεννήθηκε σε αγροτική οικογένεια, καθώς ο πατέρας του ήταν αγρότης, ζωέμπορος και μυλωνάς, ενώ η μητέρα του, χήρα ανός κοζάκου, έμαθε ανάγνωση και γραφή αφότου ο γιος της είχε γίνει διάσημος συγγραφέας. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1905 και επισκέφτηκε μόνο λίγα χρόνια και σποραδικά το σχολείο σε διάφορες πόλεις. Στα 13 του χρόνια, το 1918 έγινε μέλος των μπολσεβίκων στη διάρκεια του εμφυλίου. Το 1922 πήγε στη Μόσχα με στόχο να γίνει δημοσιογράφος, όπου ξεκίνησε τη συγγραφή. Αρχικά ασχολήθηκε με χειρωνακτικές εργασίες, αργότερα κι ως λογιστής, ενώ παράλληλα επισκεπτόταν σεμινάρια συγγραφής.

Το πρώτο έργο που δημοσίευσε ήταν το σατιρικό άρθρο “Η δοκιμασία” το 1923. Επιστρέφοντας στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Βγιοσένσκαγια αφιερώθηκε αποκλειστικά στο συγγραφικό του έργο και την ίδια χρονιά, το 1924 παντρεύτηκε την Μαρία Πέτροβνα Γκρομοσλάβσκαγια, με την οποία απέκτησαν τέσσερα παιδιά. Από το 1928 ξεκίνησε να δουλεύει πάνω στο magnum opus του, τον “Ήρεμο Ντον”, το οποίο ολοκλήρωσε μόλις το 1940. Το έργο αυτό εξιστορεί τη ζωή των Κοζάκων του ποταμού Ντον από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως και τον Εμφύλιο μεταξύ Μπολσεβικών και Λευκού Στρατού και βραβεύτηκε το 1965 με το βραβείο Νόμπελ. Το 1932 έγινε μέλος του κομμουνιστικού κόμματος και το 1937 μέλος του Ανώτατου Σοβιέτ, όπως και της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ. Είχε καλές σχέσεις με τον Ιωσήφ Στάλιν, στον οποίο μάλιστα κατήγγειλε αυθαίρετες συλλήψεις συναδέλφων του, τη βίαιη δράση αξιωματούχων της OGPU στην περιοχή του, ενώ ζητούσε την στήριξη των κολχόζ και σοβχόζ του Ντον, όπου οι συνθήκες, όπως έγραφε ήταν “χωρίς υπερβολή καταστροφικές”, χωρίς ωστόσο να αποκηρύττει την ίδια την κολλεκτιβοποίηση, την οποία υπερασπιζόταν στα έργα του.

Στη διάρκεια του πολέμου κατέγραψε σε διάφορα περιοδικά τις δοκιμασίες του σοβιετικού λαού υπό τη ναζιστική εισβολή, αλλά το έργο του “Αγωνίστηκαν για την πατρίδα”, που βασιζόταν στην εμπειρία του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, έμεινε ημιτελές. Το 1941 έλαβε το βραβείο Στάλιν, και το 1960 το βραβείο Λένιν. Ένα χρόνο μετά εκλέχθηκε στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΣΕ. Το διηγήμά του “Η μοίρα ενός ανθρώπου” (1957) έγινε η βάση για μια από τις πιο επιτυχημένες ταινίες της ΕΣΣΔ.

Από νωρίς ο Σολόχοφ έγινε αντικείμενο φημολογίας περί λογοκλοπής, λόγω της ελλιπούς εγκύκλιας μόρφωσης και της νεαρής του ηλικίας την περίοδο των γεγονότων που περιγράφει. Οι επικριτές του θεώρησαν ως πραγματικό συγγραφέα του Ήρεμου Ντον τον αντικομμουνιστή Κοζάκον Φιοντόρ Κριούσοφ, που είχε πεθάνει το 1920. Ο ίδιος ο Σολόχοφ απέστειλε στην Πράβντα τα χειρόγραφα των τριών πρώτων τόμων και το προσχέδιο του τέταρτου και το 1929 σχετική επιτροπή που συγκροτήθηκε αποφάνθηκε υπέρ της γνησιότητας του έργου. Οι κατηγορίες αυτές ξανάλθαν στο φως το 1974 από το γνωστό αντισοβιετικό συγγραφέα Αλεξάντρ Σολζενίτσυν, ο οποίος μάλλον δυσκολευόταν να χωνέψει την σκλήρη κριτική του Σολόχοφ στο έργο του “Μια μέρα στη ζωή του Ιβάν Ντενίσοβιτς”.

Όπως δήλωνε σε συνέντευξή του στο γερμανικό περιοδικό Σπήγκελ ο επίσης Σοβιετικός συγγραφέας Κονσταντίν Σιμόνοφ, το μίσος του Σολζενίτσιν για κάθε τι σοβιετικό τον είχε οδηγήσει στο να θέλει να αποδείξει πως “ένα τόσο ειλικρινές βιβλίο όσο ο “Ήρεμος Ντον” δε μπορεί να είχε γραφτεί από Σοβιετικό συγγραφέα και “μέτοικο”, όπως ο Σολόχοφ.

Τη δεκαετία του ’80 μια ομάδα Νορβηγών επιστημόνων απέδειξε με μαθηματικές μεθόδους ότι είναι εντελώς απίθανη η υπόθεση να πρόκειται για λογοκλοπή. Το 1999 η Ρωσική Ακαδημία Επιστημών με τη βοήθεια της κυβέρνησης κατόρθωσε να ανακτήσει το χαμένο χειρόγραφο του τέταρτου τόμου, καθώς οι τρεις προηγούμενοι είχαν καταστραφεί σε βομβαρδισμό στη διάρκεια του πολέμου. Η έρευνα που ακολούθησε επίσης κατέληξε στο πόρισμα πως το έργο ήταν αυθεντικό, ενώ το 2005 δημοσιεύτηκαν κι αποσπάσματα των χειρογράφων από τον Φέλιξ Κουζνιέζοφ. Ο Νορβηγός στατιστικολόγος N.L Hjort με άρθρο του το 2007 επίσης υποστήριξε το Σολόχοφ, βάσει της ανάλυσής του επί τους μάκρους των προτάσεων. Παρόλαυτα, κατά καιρούς στο διεθνή τύπο εξακολουθούν να εμφανίζονται άρθρα που αναβιώνουν αυτή τη συκοφαντία, κάτι που δείχνει πως το αντισοβιετικό μένος δεν ενδιαφέρεται ούτε για αποδείξεις, ούτε για τεκμήρια των ισχυρισμών του.

Δύσκολες Νύχτες