Ο Ίρβιν Γιάλομ και τα δάκρυα του Νίτσε

Ο Ίρβιν Γιάλομ είναι χωρίς αμφιβολία ο γνωστότερος εν ζωή ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής, κυρίως χάρη στα πολυάριθμα βιβλία του, συχνά μυθιστορηματικού χαρακτήρα, που έγιναν δημοφιλή σε όλο τον κόσμο και μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Θεωρείται ο βασικότερος εκπρόσωπος της λεγόμενης “υπαρξιακής ψυχοθεραπείας”, η οποία βασίζεται στο αξίωμα της οντολογικής μοναξιάς του ανθρώπου. Η ζωή από μόνη της δεν έχει κανένα νόημα, εκτός από αυτή που επιλέγουμε να της αποδώσουμε, ελεύθερα, αναλαμβάνοντας και τις συνέπειες των επιλογών μας, για τις οποίες δεν έχουμε αν κάτι πάει στραβά να κατηγορήσουμε παρά μονάχα τον εαυτό μας. Η συγγένεια αυτής της ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης με το φιλοσοφικό ρεύμα του υπαρξισμού είναι εμφανής, όπως και η εναρμόνισή της με την κυρίαρχη ιδεολογία του σύγχρονου καπιταλισμού – ανεξαρτήτως των προθέσεων των εμπνευστών τους – που συνοψίζεται -χοντροκομμένα παραδεχόμαστε- στο “κανείς για κανέναν και όλοι για την πάρτη τους”.

Ο Γιάλομ γεννήθηκε σαν σήμερα το 1931 στην Ουάσινγκτον από γονείς ρωσοεβραϊκής καταγωγής. Σπούδασε ιατρική και ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του καριέρα στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, έχοντας ειδικευτεί ως ψυχίατρος στο περίφημο νοσοκομείο του Johns Hopkins στη Βαλτιμόρη. Επηρεάστηκε σημαντικά από τη ψυχανάλυση, ωστόσο επέκρινε κάποιες πτυχές της και προχώρησε πέρα από τα προτάγματά της.  Σε αντίθεση με την αποστασιοποιημένη σχέση θεραπευτή και θεραπευόμενου της παραδοσιακής, ψυχανάλυσης, ιδιαίτερα της φροϋδικής, ο Γιάλομ περιγράφει μια θεραπευτική σχέση που προσεγγίζει αρκετά τη φιλία. Στο υπόβαθρο των κοινών ανθρώπινων προβλημάτων ο θεραπευτής έχει στόχο να οικοδομήσει μια ανοιχτή και ισότιμη σχέση. Παρόμοια, διαπροσωπική προσέγγιση χρησιμοποιεί και στην ομαδική θεραπεία, της οποίας υπήρξε από τους θεμελιωτές, θεωρώντας πως η ρίζα της απελπισίας των ασθενών βρίσκεται στην αδυναμία τους να δημιουργήσουν και να συντηρήσουν ικανοποιητικές ανθρώπινες σχέσεις. Όπως ανέφερε ωστόσο και στο εγχειρίδιό του “Τι κάνει έναν καλό θεραπευτή”, πρότεινε πάντα στους φοιτητές του να μην προσκολλώνται σε ένα τύπο ψυχοθεραπείας, αλλά να προσαρμόζουν στοιχεία από διαφορετικές μεθόδους ανάλογα με το τι βοηθάει περισσότερο τον εκάστοτε ασθενή.

Το 1974 προχώρησε σε ένα ενδιαφέρον πείραμα, συγγράφοντας από κοινού με μια ασθενή του, με το ψευδώνυμο Τζίνι Έλκινς, ένα μυθιστόρημα επιστολικής μορφής. Η ίδια ήταν συγγραφέας και είχε συμμετάσχει χωρίς επιτυχία σε συνεδρίες ομαδικής θεραπείας με το Γιάλομ. Εκείνος της πρότεινε να κάνουν ατομική θεραπεία, με τον όρο αντί αμοιβής να συντάσσει εκείνη μια ελεύθερη και αλογόκριτη περίληψη των όσων λέγονταν στη συνεδρία, όπου θα συνοψίζονταν όλες οι σκέψεις και τα αισθήματα που δεν είχε εκφράσει στη διάρκεια της, ενώ το ίδιο θα έκανε κι εκείνος. Οι δυο τους ανά μερικούς μήνες αντάλλασσαν τις σημειώσεις του, βλέποντας πόσο διαφορετικά μπορεί να αντιλαμβάνονταν το ίδιο ακριβώς γεγονός.

Η κλινική του εμπειρία βρίσκεται στη βάση του πρώτου του μπεστ-σέλερ, του μυθιστορήματος “Ο δήμιος του έρωτα και άλλες ιστορίες ψυχοθεραπείας” το 1989,ως δήμιος νοείται ο ίδιος ο ψυχοθεραπευτής, που κατά την αντίληψη του Γιάλομ, αντιστρατεύεται τον έρωτα, ο οποίος τρέφεται από το μυστήριο, σε αντίθεση με την ψυχοθεραπεία που σκοπός της είναι να απλώσει όσο περισσότερο φως γίνεται στη σχέση θεραπευτή και θεραπευόμενου. Ακόμα μεγαλύτερη υπήρξε η διεθνής επιτυχία του “Όταν έκλαψε ο Νίτσε”, που κυκλοφόρησε το 1992, με θέμα τη φανταστική συνάντηση και αμοιβαία ψυχοθεραπεία μεταξύ του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου Φρειδερίκου Νίτσε και του Αυστριακού ψυχαναλυτή Γιόζεφ Μπρόιερ, ενώ δε θα μπορούσε να λείπει κι ο Σίγκμουντ Φρόιντ, στο ρόλο του άσημου τότε ειδικευόμενου γιατρού. Εξαιρετικά δημοφιλές έγινε και το μυθιστόρημά του “Η Θεραπεία του Σοπενάουερ”, όπου ένας βαριά άρρωστος ψυχοθεραπευτή αναζητά έναν παλιό ασθενή του που απέτυχε να βοηθήσει, ο οποίος ισχυρίζεται ότι θεραπεύτηκε από την εξάρτηση του από το σεξ χάρη στα διδάγματα του Γερμανού φιλοσόφου Αρθούρου Σοπενάουερ.

Eίναι παντρεμένος με τη γνωστή φεμινίστρια ιστορικό Μαίριλιν Γιάλομ και έχουν τέσσερα παιδιά.

Δύσκολες Νύχτες