Όσκαρ Ουάιλντ: «Να συστήνουμε στους φτωχούς λιτότητα είναι τόσο χονδροειδώς γελοίο όσο και υβριστικό»
“Επιχειρούν να λύσουν το πρόβλημα της φτώχειας λόγου χάρη, φροντίζοντας να διατηρήσουν ζωντανούς τους φτωχούς ή στην περίπτωση μιας πολύ προηγμένης σχολής, φροντίζοντας να ψυχαγωγούν τους φτωχούς…Η πρόοδος επιτυγχάνεται μέσα από την ανυπακοή και την επανάσταση.”
Ο Ιρλανδός μυθιστοριογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και κριτικός, Όσκαρ Ουάιλντ, γεννήθηκε στις 16 του Οκτώβρη 1854 και έφυγε από τη ζωή στις 30 του Νοέμβρη 1900. Πολυδιαβασμένος συγγραφέας (μεταξύ άλλων του πασίγνωστου μυθιστορήματος «Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ»), πολύ γνωστός για τα ευφυολογήματά του, αλλά και την άστατη ζωή και τον πρόωρο θάνατό του, ενώ τα θεατρικά του έργα παίζονται σε όλο τον κόσμο.
Παρά τα πλούτη που απολάμβανε στο αποκορύφωμα της δόξας του, ο Όσκαρ Ουάιλντ πάντα ενδιαφερόταν για τους αδικημένους και τους κατατρεγμένους, οραματιζόμενος μια διαφορετική κοινωνία. Στο δοκίμιό του «Η ψυχή του ανθρώπου στον σοσιαλισμό», που κυκλοφόρησε το 1891, προκαλώντας σοκ στους κύκλους όπου σύχναζε, υπερασπίζεται τον σοσιαλισμό και την εκφραστική ελευθερία του καλλιτέχνη, μακριά όμως από ένα στείρο ατομικισμό σε βάρος των συνανθρώπων του. Ο σοσιαλισμός του Ουάιλντ δεν έχει βέβαια σχέση με τον επιστημονικό σοσιαλισμό που είχε διαμορφωθεί από τους Μαρξ και Ένγκελς λίγα χρόνια νωρίτερα. Στο κοσμοθεωρητικό του κράμα βρίσκει κανείς ιδέες της αναρχίας αλλά και του χριστιανικού ουμανισμού, και οι συμπάθειες του για το λαό που εξεγείρεται είναι ολοφάνερες.
Ακολουθούν μερικά αποσπάσματα:
«Μια κοινωνία αποκτηνώνεται πολύ περισσότερο από τη συνήθη πρακτική της ποινής παρά από το περιστασιακό φαινόμενο του εγκλήματος. Το να συστήνουμε στους φτωχούς λιτότητα είναι τόσο χονδροειδώς γελοίο όσο και υβριστικό. (…) Επιχειρούν να λύσουν το πρόβλημα της φτώχειας λόγου χάρη, φροντίζοντας να διατηρήσουν ζωντανούς τους φτωχούς ή στην περίπτωση μιας πολύ προηγμένης σχολής, φροντίζοντας να ψυχαγωγούν τους φτωχούς. Κάτι τέτοιο όμως, δεν αποτελεί λύση: είναι μια επιδείνωση του προβλήματος. Ο ορθός στόχος είναι να επιχειρήσουν να ανοικοδομήσουν την κοινωνία σε τέτοια βάση ώστε η φτώχεια να είναι πια κάτι αδύνατο. Και οι αρετές του αλτρουισμού έχουν πραγματικά εμποδίσει την πραγμάτωση αυτού του στόχου.
Η ανυπακοή στο βλέμμα κάποιου που έχει διαβάσει ιστορία συνιστά πρωταρχική αρετή. Η πρόοδος επιτυγχάνεται μέσα από την ανυπακοή και την επανάσταση. Θα πρέπει όμως να υπενθυμίσουμε ότι ενώ η συμπόνοια για τη χαρά αυξάνει τη χαρά σε όλο τον κόσμο, η συμπόνια για τον πόνο δε μειώνει καθόλου τον πόνο. Μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο ώστε να υπομένει το κακό, αλλά το κακό παραμένει. Η συμπόνια για έναν φυματικό δε θεραπεύει τη φυματίωση, τη θεραπεύει η Επιστήμη. Κι όταν ο Σοσιαλισμός θα λύσει το πρόβλημα της φτώχειας και η Επιστήμη το πρόβλημα της ασθένειας, οι αισθηματίες θα εξαφανιστούν και η συμπόνια του ανθρώπου θα είναι μεγάλη, υγιής και αυθόρμητη. Ο άνθρωπος θα αντλεί χαρά συμμεριζόμενος την ευτυχισμένη ζωή των άλλων.
Όμοιο με το βίο του Χριστού διάγει αυτός που είναι απολύτως πιστός στον εαυτό του. Μπορεί να πρόκειται για έναν μεγάλο ποιητή ή έναν σπουδαίο επιστήμονα ή έναν νέο φοιτητή ή κάποιον που παρατηρεί τα πρόβατα στην άγονη τυρφώδη γη ή έναν δραματουργό σαν τον Σαίξπηρ ή έναν θρησκευτικό στοχαστή σαν τον Σπινόζα ή ένα παιδί που παίζει στον κήπο ή έναν ψαρά που ρίχνει τα δίχτυά του στη θάλασσα. Δεν έχει σημασία, εφόσον έχει συνειδητοποιήσει την τελειότητα της ψυχής που κρύβει εντός του. Ο ατομικισμός σε κυριεύει δίχως απαιτήσεις. Ξεσπάει ξαφνικά και αναπόφευκτα. Είναι το σημείο προς το οποίο ρέπει κάθε ανάπτυξη. Είναι η διαφοροποίηση, βάση της οποίας αναπτύσσονται όλοι οι οργανισμοί. Είναι η εγγενής τελειότητα κάθε τρόπου ζωής, προς την οποίαν σπεύδει κάθε τρόπος ζωής.
Ο ατομικισμός δεν εξαναγκάζει τον άνθρωπο. Αντιθέτως, του λέει πως δεν πρέπει να ανέχεται την επιβολή κανενός καταναγκασμού. Δεν προσπαθεί να επιβάλλει στους ανθρώπους το καλό. Γνωρίζει πως οι άνθρωποι είναι καλοί όταν απομονώνονται. Να ρωτάς αν ο ατομικισμός είναι πρακτικός είναι σαν να ρωτάς αν η εξέλιξη είναι πρακτική. Η εξέλιξη είναι ο νόμος της ζωής και μόνο προς τον ατομικισμό μπορεί να κατευθυνθεί. Ένας παγκόσμιος χάρτης που δεν περιλαμβάνει την ουτοπία δεν αξίζει ούτε ματιά, καθώς παραλείπει τη μόνη χώρα όπου η ανθρωπότητα αποβιβάζεται πάντα. Και τότε ατενίζει και, διακρίνοντας μία καλύτερη χώρα, ανοίγει πανιά.
Πρόοδος είναι η πραγμάτωση των ουτοπιών. Ο άνθρωπος δεν αναζητάει ούτε τον πόνο ούτε την ηδονή, αναζητάει απλώς τη ζωή – την τέλεια , την έντονη, τη γεμάτη. Όταν πετυχαίνει το σκοπό του χωρίς να περιορίζει τους άλλους ή να τους κάνει να υποφέρουν και οι πράξεις του, συγχρόνως, του προκαλούν ευχαρίστηση, θα γίνει πιο λογικός και υγιής, πιο πολιτισμένος, πιο πολύ ο εαυτός του. Η ηδονή είναι δοκιμασία της φύσης, σημάδι αποδοχής της. Όταν είσαι ευτυχισμένος, βρίσκεσαι σε αρμονία τόσο με τον εαυτό σου όσο και με το περιβάλλον. Το μόνο πράγμα που μπορεί να ξέρει κανείς για την ανθρώπινη φύση στα σίγουρα είναι ότι αλλάζει. Η αλλαγή είναι η μοναδική ιδιότητα που μπορούμε να της αποδώσουμε. Τα συστήματα που αποτυγχάνουν είναι αυτά που βασίζονται στη μονιμότητα της ανθρώπινης φύσης και όχι στην ανάπτυξη και την αλλαγή της.»
