«Η πλουτοκρατία γεννά την αδικίαν…Αύτη παράγει την κοινωνική σηπεδόνα» – Σαν σήμερα έφυγε από τη ζωή ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Σαν σήμερα, στις 3 του Γενάρη 1911, έφυγε από τη ζωή ο σπουδαίος λογοτέχνης του λαού μας, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο δημιουργός και θεμελιωτής του νέου ελληνικού διηγήματος.

Ο Κώστας Βάρναλης έχει χαρακτηρίσει τον Παπαδιαμάντη ως τον «μεγαλύτερο Έλληνα πεζογράφο και «ποιητή», που όλο του το έργο είναι γεμάτο από αληθινή χριστιανοσύνη». Γράφει στα «Αισθητικά – Κριτικά» του: «Έζησε φτωχός και καρτερικός, αγάπησε τους φτωχούς και κατατρεγμένους κι ανάστησε μέσα στον κόσμο της Τέχνης τους πιο γνήσιους κι ευγενικούς τύπους λαϊκών ανθρώπων, που ίσαμε σήμερα σταθήκαν οι πιο ζωντανοί στην πνευματικοί μας ζωή. (…) Όλους αυτούς τους ανθρώπους τους εξιλεών’ η δυστυχία, η άγνοια, η αδυναμία ν΄αντιδράσουνε στη Μοίρα και να νικήσουνε με τη βοήθεια του λογικού και της θέλησης την ανθρώπινή τους φύση. Γι’ αυτό όλοι τους είναι δικαιωμένοι μέσα σ’ έναν ανώτερον κόσμο Συγνώμης κ’ Ελέου.»

Ο ίδιος ο Παπαδιαμάντης αναφέρει για τη ζωή του: «Εγεννήθην εν Σκιάθω τη 4η Μαρτίου 1851. Εβγήκα από το Ελληνικόν Σχολείον εις τα 1863, αλλά μόνον τω 1867 εστάλην εις το Γυμνάσιον Χαλκίδος, όπου ήκουσα την Α΄ και Β΄ τάξιν. Την Γ΄ εμαθήτευσα εις Πειραιά, είτα διέκοψα τας σπουδάς μου και έμεινα εις την πατρίδα. Κατά Ιούλιον του 1872 υπήγα εις το Αγιον Ορος χάριν προσκυνήσεως, όπου έμεινα ολίγους μήνας. Τω 1873 ήλθα εις Αθήνας και εφοίτησα εις την Δ΄ του Βαρβακείου. Τω 1874 ενεγράφην εις την Φιλοσοφικήν Σχολήν, όπου ήκουα κατ’ εκλογήν ολίγα μαθήματα φιλολογικά, κατ’ ιδίαν δε ησχολούμην εις τας ξένας γλώσσας. Μικρός εζωγράφιζα Αγίους, είτα έγραφα στίχους, και εδοκίμαζα να συντάξω κωμωδίας. Τω 1868 επεχείρησα να γράψω μυθιστόρημα. Τω 1879 εδημοσιεύθη “Η Μετανάστις” έργον μου εις τον “Νεολόγον Κωνσταντινουπόλεως”. Τω 1881 εν θρησκευτικόν ποιημάτιον εις το περιοδικόν “Σωτήρα”. Τω 1882 εδημοσιεύθη “Οι έμποροι των Εθνών” εις το “Μη χάνεσαι”. Αργότερα έγραψα περί τα εκατόν διηγήματα, δημοσιευθέντα εις διάφορα περιοδικά και εφημερίδας».

Από τα περίπου 200 διηγήματα που έγραψε, τα περισσότερα αναφέρονται στη ζωή των απλών ανθρώπων της Σκιάθου. «Η Φόνισσα» έχει χαρακτηριστεί από τον Κωστή Παλαμά  ένα «από τα ολίγα της παγκοσμίου λογοτεχνίας». Ο Παπαδιαμάντης “με την πένα του θα στηλιτεύσει τα αστικά «ήθη» με έναν τρόπο που παραμένει ανατριχιαστικά επίκαιρος: «(…) Η πλουτοκρατία γεννά την αδικίαν, αύτη τρέφει την κακουργίαν, αύτη φθείρει σώματα και ψυχάς. Αύτη παράγει την κοινωνική σηπεδόνα». Και όλα αυτά μέσα από ένα ακατέργαστο μεν αλλά σαφές ταξικό ένστικτο: «Αφότου ηλευθερώθημεν, αφότου δηλαδή μετηλλάξαμεν τυράννους (…)». Ενώ στο διήγημα «Βενέτικα» αναφέρεται σαφώς σε έναν από τους τρόπους δημιουργίας και συσσώρευσης κεφαλαίου: «(…) Για ν’ αποκτήσει κανείς γρόσια (…) πρέπει να φάη σπίτια, να καταπιή χωράφια, να βουλιάξη καράβια». Ξεσκεπάζει και στηλιτεύει «(…) τους τοκογλύφους, αιματοφάγους, πολιτικάντηδες, ρουσφετολόγους, λαοπλάνους, τυχοδιώκτες» και εκτιμά ότι με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους «την πλιατσικολογίας διεδέχθη η φορολογία και έκτοτε ο περιούσιος λαός εξακολουθεί να δουλεύει διά την μεγάλην κεντρικήν γαστέραν την ώτα ουκ έχουσαν (…)».”

Ίσως για κάποιους η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Παπαδιαμάντης (καθαρεύουσα διάσπαρτη από φράσεις και λέξεις των εκκλησιαστικών βιβλίων, αλλά και από λέξεις της δημοτικής, συνήθως στο ιδίωμα της Σκιάθου), μοιάζει στις μέρες μας απόκοσμη, όπως και η ζωή του. Κι αν μας ξενίζει, εδώ δεν ισχύει. Εκφράζει, αποτυπώνει με αντιπροσωπευτικό και ολοκληρωμένο τρόπο τον πλούτο της σκέψης και των συναισθημάτων ενός μεγάλου μάστορα του λόγου και αγγίζει τον σημερινό αναγνώστη, που μπορεί και να διαβάζει εκτός από το να αποθηκεύει πληροφορίες.

Πατώντας εδώ μπορείτε να περιηγηθείτε σε όλες τις πολύ ενδιαφέρουσες αναρτήσεις του περιοδικού για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.